پرش به محتوا

بدخشان

مختصات: ۳۷°۵۴′۰″ شمالی ۷۲°۱۰′۰″ شرقی / ۳۷٫۹۰۰۰۰°شمالی ۷۲٫۱۶۶۶۷°شرقی / 37.90000; 72.16667
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نقشه از بدخشان، تقسیم بین دو کشور از شمال خاوری 🇦🇫افغانستان و جنوب خاوری  تاجیکستان .

بَدَخشان سرزمینی شامل پاره‌ای از شمال خاوری افغانستان و جنوب خاوری تاجیکستان می‌باشد.این سرزمین در سروده‌های شاعران فارسی‌زبان به کیفیت «لعل» خویش معروف بوده‌است. بَدَخش یا بَدَخشَن، واژه‌ای از زبان پارسی میانه به معنای والی و مرزبان است که علاوه بر فرمانداری، ریاست اسواران محلی را نیز عهده‌دار بود.[۱]

ولایت مختار کوهستان بدخشان  تاجیکستان با مرکزیت خاروغ.
ولایت بدخشان 🇦🇫افغانستان با مرکزیت فیض‌آباد.

ساکنان این منطقه را «تاجیکان» تشکیل داده و به زبان های فارسی و پامیری سخن می‌گویند.[۲]

«بدخشان» دارای کوه‌های بلند و رودخانه‌های خروشان و دره‌های سرسبز و جنگل‌های وسیع و چراگاه‌های بسیار است و از محصولات کشاورزی آن می‌توان به گندم، جو، ذرت و ارزن و زُقیر و همچنین میوه‌های درختی هم‌چون گردو، توت، زردآلو و سیب اشاره کرد. بسیاری از درختان کهن‌سال همچون درختان توت و گردو به دلیل کمبود انرژی و سوخت در این استان به منظور تولید گرما، قطع شده‌اند.[۳]

بدخشان به حیث زمین لرزه از بالاترین‌ها در جهان می‌باشد و زلزله چندین بار با شدت بالای ۷ ریشتر در این استان ثبت شده‌است.[۴]

تاریخچه

[ویرایش]

در مارس ۱۸۹۵ به موجب توافقاتی که میان بریتانیا و روسیه در لندن صورت گرفت، بدخشان میان افغانستان و امارت بخارا تقسیم شد و بر پایه این توافق بدخشان کوهستانی تابع بخارا باقی ماند و سرزمین‌های جنوبی مسیر آمودریا به افغانستان (ولایت بدخشان) پیوست.

در سال ۱۸۹۶ یک بخش از این منطقه تحت نام «بدخشان» با مرکزیت شهر «خاروغ» به روسیه تعلق گرفت و بخش دوم با مرکزیت شهر «فیض‌آباد» به افغانستان پیوست. روسیه و انگلیس «آمودریا» را به عنوان مرز طبیعی پذیرفتند. پس از فروپاشی «اتحاد جماهیر شوروی» بدخشان شمالی به عنوان بخشی از کشور تاجیکستان تعیین شد.[۲]

جغرافیا

[ویرایش]
قلّهٔ اسماعیل سامانی با ارتفاع (۷٬۴۹۵) متر
قلهٔ نوشاخ با ارتفاع (۷٬۴۹۲) متر

بلندترین قُلّه‌های رشته‌کوه‌های پامیر و هندوکش چهار قله از پنج قلهٔ ۷۰۰۰ متری منطقه آسیای میانه است. چهار قلّهٔ بلند بدخشان عبارت‌اند از قلّهٔ اسماعیل سامانی (نام پیشین: قلّهٔ کمونیسم) (۷۴۹۵ متر)، قلّهٔ استقلال (نام پیشین: قلّهٔ لنین) (۷۱۳۴ متر) در مرز قرقیزستان، قلّهٔ کورژنیوسکی (۷۱۰۵ متر) و قلّه نوشاخ (۷٬۴۹۲ متر) که در مرز پاکستان قرا گرفته‌است.

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  • انوشه، حسن (به سرپرستی) (۱۳۸۰دانشنامه ادب فارسی: ادب فارسی در آسیای میانه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شابک ۹۶۴-۴۲۲-۴۱۷-۵
  1. کریستین سن، آرتور. کتاب ایران در زمان ساسانیان، ص ٩٧
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ رادیو کوچه: بدخشان، چتر سیمین زمین بایگانی‌شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، ۱۹ مهر ۱۳۹۰.
  3. همان.
  4. برجیان، حبیب، «لرزه خیزی و زلزله در آسیای مرکزی»، نامه فرهنگستان علوم، شماره ۶ و ۷، ۱۳۷۶، صص ۱۷۹–۲۰۰. [۱].