Txinako Errepublika (1912–1949)

Txinako Errepublika (1912–1949)
Administrazioa
Hiriburua	Shuntian Fu (en) , Nan-ching (en) , Ch'ung-ch'ing (en) , Nanjing Fu (en) , Jingzhao (en) , Ch'ung-ch'ing (en) , Nan-ching (en) , Kuang-chou (en) , Pekin eta Nan-ching (en)
Zatiketa	ikusi Nanjing Fu (en) , Nan-ching (en) , Shang-hai (en) , Jingzhao (en) , Pei-p'ing (en) , Ch'ing-tao (en) , T'ien-ching (en) , Ch'ung-ch'ing (en) , Ta-lien (en) , Ha-erh-pin (en) , Han-k'ou (en) , Han-k'ou (en) , Kuang-chou (en) , Kuang-chou (en) , Hsi-an (en) , Shen-yang (en) , Jiangsu probintzia, Txinako Errepublika, 浙江省, Anhui Province (en) , 江西省, 湖北省, 湖南省, Szechwan (en) , 福建省, 臺灣省, 廣東省, 廣西省, 雲南省, 貴州省, Zhili (en) , 河北省, Shantung (en) , 河南省, 山西省, 陝西省, Gansu (en) , Ningsia (en) , Suiyuan special district (en) , 綏遠省, Q10955138 , 察哈爾省, Q17035525 , 熱河省, province de Fengtian (en) , Liaoning (en) , 安東省, 遼北省, Kirin (en) , Sungkiang (en) , Hokiang (en) , Heilungkiang (en) , 嫩江省, 興安省, Chuanbian (en) , 西康省, Qinghai Province (Republic of China) (en) , Sinkiang Province (en) , Hainan Special Administrative Region (en) , Tibet Area (en) , Mongolia Area (en) , Tacheng Protocol on Delimination of the Sino-Russian Border (en) , Tar-ba-ga-tay (en) , Q67931293 , Yan'an Soviet (en) , Eastern Provinces Special Region (en) eta Outer Mongolia (en) ;
Deuseztapen data	1949ko abenduaren 7a
Geografia
Koordenatuak	40°N 110°E / 40°N 110°E
Mugakideak	Japoniar Inperioa
Demografia
Hizkuntza ofiziala	Standard Taiwanese Mandarin (en) eta Old National Pronunciation (en)

Txinako Errepublika herrialde subiranoa izan zen, 1912 eta 1949 bitartean existitu zena, eta Txinako Herri Errepublika komunistak ordezkatu zuena. Txina kontinentalean desagertu ondoren, estatu horrek jarraipena izan zuen Taiwanen, izen ofizial berarekin, eta Errepublika kontrolatu izan zuen indar errepublikar nazionalista nagusiaren erregimenarekin (Kuomintang alderdiaren agintearekin, alegia).

Historia

1912ko urtarrilean sortu zen Xinhai Iraultzaren ostean, Qing dinastiak, Txinako azken dinastia inperiala desagertutakoan.

Txinako garaiko buruzagi nazionalista handiena, Sun Yat-sen izan zen Errepublikako lehendabiziko presidentea, baina oso gutxi iraun zuen karguan, Yuan Shikai Beiyang Armadako liderrari pasatu baitzion agintea^[1].

Hauteskundeak egin ziren 1912ko abenduan eta Sun nazionalistaren Kuomintang (KMT) alderdiak irabazi zuen, une horretan Song Jiaoren buru zelarik,.

Song hil ondoren, Yuan enperadore bihurtzen saiatu zen, eta fakzio armatu askoren arteko borroka fase bat hasi zen Txinan, Gerrako Jauntxoen Aroa esan ohi zaiona.

Aro horretan, 1921ean, Sun Yat-sen eta Kuomintang alderdiak botere oinarri bat ezarri zuten Guangzhou eskualdean, Txinako hegoaldean, aliantza taktikoa eginez Txinako Alderdi Komunistarekin.

Iparraldea gerrako jauntxoen borrokengatik ekonomikoki odolustutzen ari zen bitartean, nazionalisten artean lidergo aldaketa egon zen hegoaldean: Sun hilik, Chiang Kai-shek jenerala bihurtu zen buruzagi nazionalista errepublikar nagusia. Chiang-ek kanpaina militarrak zuzendu zituen bai iparraldeko jauntxoen kontra eta bai komunisten kontra, eta gobernu nazionalista bat ezarri zuen Nanjingen. Komunistekin izandako borrokek Txinako Gerra Zibilaren hasiera markatu zuten, nahiz eta geroago, berriz aliatu bihurtu ziren komunista eta nazionalistak Japoniaren kontrako gerraren kontestuan.

Bitartean, industrializazioa eta modernizazioa gauzatzen joan ziren Txinan, baina krisi latzai gertatu zen Japoniako Inperioarekin gerra hasi zenean, bigarren gerra txino-japoniarra. 1937an gerra hau Japoniaren inbasioarekin gogortu zen, politika genozidak tarteko, hala nola Nankingo sarraskia.

Borroka Bigarren Mundu Gerraren kontestuan konplikatu zen gainera. Gerra horretan Estatu Batuen aliatu ofiziala izan zen Txinako Errepublika, eta Txinako kontinentaleko fronteetan lagundu zuten estatubatuarrek, aireko indarrekin batik bat^[2]. Era berean, Kuomintang alderdiko adar ezkertiar batetik irtendako Wang Jingwei buruzagiak Txinako Errepublika Legezko bat ezarri zuen, Japoniarren aginte txotxongilo kolaboratzailea.

Japoniaren errendizioaren ondoren berriro bizitu zen Kuomintang errepublikarraren eta komunisten arteko gerra. 1949an, Gerra Zibila erabakita geratu zen: Txinako Alderdi Komunistak Txinako Herri Errepublika ezarri zuen, eta gobernu nazionalistak ihes egin zuen Taiwan uhartera, non Txinako Errepublikaren izena erabiltzen jarraitu zuen Chiang liderrak eta Kuomintang alderdiak.

Mapak

Txina 1925ean, Gerrako Jauntxoen Aroan. Indar urdinak dira Kuomintang alderdi nazionalistarenak.
1940, morez, Japoniak okupatutako eskualdeak.
Gerra Zibilaren azken fasea, komunisten garaipena, Txinako Errepublika soilik gelditzen da Taiwan uhartean.