Man
| Man | |||
|---|---|---|---|
| Ellan Vannin Isle of Man | |||
| Ereserkia: O Land of Our Birth | |||
| Goiburua: Oh Land of Our Birth | |||
| |||
| Uk map isle of man.png | |||
| Geografia | |||
| Hiriburua | Douglas 54°9′0″N 4°28′39″W | ||
| Azalera | 572 | ||
| Punturik altuena | Snaefell (en)  | ||
| Kontinentea | Europa | ||
| Administrazioa | |||
| Gobernu-sistema | Koroaren menpeko lurraldea | ||
| Man uharteko jauna | Charles III.a | ||
| Man Uharteko Ministroburua | Howard Quayle (en) | ||
| Legebiltzarra | Tynwald | ||
| Harreman diplomatikoak |  Ikusi mapa Wikidatan | ||
| Zeren kide | ikusi
| ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 83.314 | ||
| Dentsitatea | 145,65 bizt/km² | ||
| Hizkuntza ofizialak | |||
| Erabilitako hizkuntzak | |||
| Emankortasun-tasa | 1,65 (2002) | ||
| Bizi-itxaropena | 77,96585 (2002) | ||
| Ekonomia | |||
| Historia | |||
| Sorrera data: 1765eko maiatzaren 10a | |||
| Bestelako informazioa | |||
| Aurrezenbakia | +44 | ||
| ISO 3166-1 alpha-2 | IM | ||
| ISO 3166-1 alpha-3 | IMN | ||
| Ordu eremua | ikusi
| ||
| Elektrizitatea | 230 V. 50 Hz.BS 1363 (en) | ||
| Internet domeinua | .im | ||
| gov.im | |||
- Artikulu hau Irlandako itsasoko uharteari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Man (argipena)».
Man[1] (ingelesez: Isle of Man, ˈmæn ahoskatua; manxeraz: Ellan Vannin, ˈɛlʲən ˈvanɪn ahoskatua) Irlandako itsasoko uharte txiki bat da, Irlandarekin eta Britainia Handiarekin batera Britainiar uharteak osatzen dituena.
Ez da Erresuma Batuko lurraldea; Britainia Handiko Koroaren dependentzia (Crown Dependency) bat da. Beraz, Erresuma Batuko gobernua arduratzen da uhartearen defentsa militarraz eta nazioarteko harremanez, baina Man uhartea nazioarteko entitate bereizia da.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Man uhartea Irlandako Itsasoan kokatzen da, eta Goi Erdi Arotik Irlandako eta Eskoziako lurraldeetako gertakarien eraginpean izan da. VIII. mendean, norvegiarrek (bikingoek) Hebrida uharteetan sortutako Uharteetako Erresumako lurralde hegoaldekoena izan zen. XII. mendean, Somerled jaun norvegiar-gaelikoak Man uharteraino hedatu zuen bere agintea eta, 1266tik aurrera, Eskoziaren baitan kokatuta, Uharteetako Jaurerriko zati izan zen. 1313an, berriz, Robert I.a Bruce erregeak uhartea mendean hartu zuen.
1880ko abenduaren 21ean uhartean emakumeentzako sufragio eskubidea onartu zuten; hori onartu zuen mundu osoko lehen lekua da.
1975ean, manxeraren azken hiztuntzat jo ohi den Ned Maddrell hiltzean, hizkuntza hori hildako hizkuntza bilakatu zen ofizialki.
Gobernua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erresuma Batuko gobernuaren ardura da uhartea babestea eta, azken finean, gobernu ona bermatzea eta nazioarteko foroetan uhartea ordezkatzea. Bestalde, uharteko parlamentuak eta gobernuak barne-arazo guztietarako eskumenak ditu.
Tokiko gobernua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Man uharteko tokiko gobernuak antzinako barrutien oinarria hartu du. Bi aginpide mota daude. Alde batetik, Douglaseko udalerriaren udalbatza dago. Bestetik Castletown, Peel eta Ramsey hirien, Michael, Laxey, Onchan, Port St Mary eta Port Erin herrien eta beste 15 barrutien (lehen aipatutako hiriak eta herriak ez dituzten) batzordeak daude.
Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]  Datu klimatikoak (Ronaldsway) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.2 | 7.9 | 9.2 | 11.1 | 14.1 | 16.3 | 18.1 | 18.1 | 16.3 | 13.6 | 10.9 | 8.9 | 12.8 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.9 | 3.4 | 4.4 | 5.4 | 7.7 | 10.2 | 12.2 | 12.4 | 11.1 | 8.9 | 6.3 | 4.5 | 7.6 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 82.6 | 57.5 | 65.5 | 55.7 | 50.9 | 58.1 | 56.2 | 65.3 | 75.3 | 102.5 | 103.1 | 91.8 | 864.4 |
| Euri egunak (≥ 1.0 mm) | 14.0 | 10.6 | 11.8 | 9.9 | 9.7 | 9.8 | 9.0 | 10.8 | 11.1 | 14.1 | 15.2 | 13.9 | 140.1 |
| Eguzki orduak | 54.1 | 77.9 | 115.9 | 171.2 | 227.6 | 203.4 | 197.4 | 184.9 | 138.9 | 103.6 | 63.5 | 46.0 | 1584.6 |
| Iturria: Met Office[2] | |||||||||||||
Kultura
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hizkuntzak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Man uhartean tradizionalki manxera mintzatu da, baina jatorrizko azken hiztuna 1974ean hil zen, eta gaur egun ingelesa da nagusi (nahiz eta manxera berriz indartzeko saiakerak egiten ari diren).
Manxar ospetsuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Ned Maddrell (1877-1974): manxeraren azken hiztuna.
- Barry Gibb (1946): Bee Gees taldeko musikaria.
- Robin Gibb (1949 - 2012): Bee Gees taldeko musikaria.
- Maurice Gibb (1949 - 2003): Bee Gees taldeko musikaria.
- Mark Cavendish (1985): txirrindularia.
- Kieran Tierney (1997): futbolaria.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ 159. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-12).
- ↑ Met Office. Ronaldsway 1981–2010 averages. in: Station, District and Regional Averages 1981–2010..
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q9676
Multimedia: Isle of Man / Q9676
Man Uharteko Koroaren Dependentzia | ||
|---|---|---|
| Hiriak |  | |
| Herriak | Andreas · Ballasalla · Ballaugh · Braaid · Colby · Cregneash · Crosby · Dalby · Derbyhaven · Foxdale · Glen Maye · Glen Vine · Laxey · Newtown · Onchan · Port Soderick · Port St Mary · Port Erin · Sulby · Union Mills | |
| Sheadings | ||
| Barrutiak | ||
| Zelta nazioak | ||
|---|---|---|
 Aostako Harana ·  Bretainia ·  Eskozia ·  Euskal Herria ·  Faroeak ·  Flandria ·  Gagauzia ·  Gales ·  Galizia ·  Irlanda** ·  Katalan Herriak ·  Kornualles ·  Korsika ·  Laponia ·  Man ·  Okzitania ·  Sardinia *  Silesia Garaia ·  Sizilia ·  Valonia *  Hego Tirol *  Frisia | |
|
