Gelsenkirchen

Gelsenkirchen; Gelsenkirchen
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
Alemaniako estatua	Ipar Renania-Westfalia
Eskualdea	Münster
Alkatea	Frank Baranowski
Izen ofiziala	Gelsenkirchen
Jatorrizko izena	Gelsenkirchen
Posta kodea	45801–45899, 4650 eta 4660
Udalerri kodea	05513000
Geografia
Koordenatuak	51°31′N 7°06′E / 51.52°N 7.1°E
Azalera	104,94 km²
Altuera	48 m
Mugakideak	Recklinghausen (en) , Herne, Bochum, Essen, Dorsten, Herten, Gladbeck eta Marl
Demografia
Biztanleria	265.885 (2023ko abenduaren 31); 2.885 (2022)
Dentsitatea	2.534 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0209
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Campo Grande, Cottbus, Xakhti, Newcastle upon Tyne, Olsztyn, Zenica, Büyükçekmece (en) eta Kutaisi
Matrikula	GE
	gelsenkirchen.de

Gelsenkirchen Alemaniako Ipar Renania-Westfaliako autonomia estatuko udalerria da, Ruhr eremuaren iparraldean kokatzen dena, Münster eskualdean. 2010 urtean 257.981 biztanle zituen hiriak.

Historia

Gelsenkirchengo Buer auzoa lehenengo aldiz Heriberto I.aren 1003ko dokumentu batean Puira izenaz aipatzen bada ere, K.a. 1000 urtean jadanik ehiztariak Emscher ibaiaren inguruko mendixketan bazirela jakina da. Ondoren erromatarrak ere izan ziren hemen baina 700 urtearen inguruan saxoiek bidali egin zituzten. Gelstenkerken edo Geilistirinkirkin izena 1150 inguruan azaldu zen, Buer auzoan eliza eraiki zenean. Mark konderriaren barnean egon zen Gelsenkirchen.

XIX mendearen erdialderarte populazio txikiko nekazal eremua izan zen. 1815ean Prusiak eskuratu eta Westfalia probintzian sartu zuen. 1840an Ruhr eskualdean ikatza aurkitzerakoan industrializazio bortitza ezagutu zuen. Bochum barrutiko eskualde baten hiriburu bihurtu zen Gelsenkirchen, bertan baitzegoen Kolonia eta Minden arteko trenbidearen geltoki nagusia. Eskualde honetan Gelsenkirchenez gain Braubauerschaft (1900tik aurrera, Bismarck), Schalke, Hessler, Bulmke eta Hüllen herriak zeuden. 1875ean Gelsenkirchenek hiri eskubideak jaso zituen eta 1896an hiri askea bihurtu zen. 1928rako 340.000 biztanle zituen.

Ruhren okupazioan Frantziak 100 milioi markoko isuna ezarri zion bi frantziar soldadu zauritzeagatik. Udalak ez zuen ordaindu eta 1923ko otsailaren 14an hiriko bankari nagusiak atxilotu, udaletxean sartu, 85 milioi marko hartu eta, ondoren, tren geltokitik beste 17 milioi eraman zituzten.

Naziek Alemaniako gobernua eskuratzerakoan Gelsenkirchen gerrarako industriaren erdigune bihurtu zen. Ekonomikoki oso onuragarria izan zena ordea kaltegarri gertatu zitzaion Bigarren Mundu Gerran, izan ere aliatuek bereziki gogor bonbakatu zuten hiria.