Ekainaren 14

Ekainaren 14a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirurogeita bosgarren eguna da, 166garrena bisurteetan. 200 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Nikolas Atxukarro Jaiotza: Bilbo, 1880 Heriotza: Getxo, 1918ko apirilaren 23a Óscar Gil Jaiotza: Azkoien, 1995 Eugenio Imatz Jaiotza: Donostia, 1900 Heriotza: Veracruz, 1951ko urtarrilaren 28a Roland Hureaux Jaiotza: Baiona, 1948 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Donald Trump Jaiotza: Jamaica Hospital, 1946 Che Guevara Jaiotza: Rosario, 1928 Heriotza: La Higuera (en) , 1967ko urriaren 9a Harriet Beecher-Stowe Jaiotza: Litchfield, 1811 Heriotza: Hartford, 1896ko uztailaren 1a Olaf Scholz Jaiotza: Osnabrück, 1958 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Ekainaren 14ko jaiotzak Rowan Williams • George Alan Thomas • Gianna Nannini • Cliff Edwards • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Luciano Pérez Platero Jaiotza: Aritzaleta, 1882ko urtarrilaren 8a Heriotza: Burgos, 1963 Enrique Areiltza Agirre Jaiotza: Bilbo, 1860ko otsailaren 6a Heriotza: Bilbo, 1926 Charles Korta Jaiotza: Baiona, 1805eko azaroaren 2a Heriotza: Angoumé, 1870 Juan Mari Mujika Jaiotza: Donostia, 1963ko maiatzaren 12a Heriotza: Zumarraga, 2004 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Jorge Luis Borges Jaiotza: Buenos Aires, 1899ko abuztuaren 24a Heriotza: Geneva, 1986 Maksim Gorki Jaiotza: Nizhni Novgorod, 1868ko martxoaren 16a (juliotar egutegia) eta 1868 Heriotza: Gorki-10 (en) , 1936 Max Weber Jaiotza: Erfurt, 1864ko apirilaren 21a Heriotza: Munich, 1920 Gilbert Keith Chesterton Jaiotza: Kensington, 1874ko maiatzaren 29a eta 1874 Heriotza: Beaconsfield, 1936 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Ekainaren 14ko heriotzak Aleksey Batalov • Hans Poelzig • Charles-Antoine Coypel • Yurii Mitropolskiy • Johan Svendsen • Eskuz gaurkotu

Gertaerak PuntuEUS Fundazioaren logoa 1648 - Margaret Jones urkatu zuten, Bostonen, sorginkeria egiten zuela leporatuta. 1907 - Norvegiak emakumeen sufragioa onartu zuen. 1931 - Lizarran alkateen biltzarrak autonomia estatutua eskatu zuen Hego Euskal Herriarentzat. 1982 - Argentinar armadak amore eman zuen Malvinetako Gerra amaituz. 2005 - Asafa Powell jamaikarrak 100 m-ko munduko errekor berria lortu zuen 9,77 segundorekin. 2013 - Euskarak Interneten bere berezko goi mailako domeinu orokorra lortu zuen: '.eus' (irudian). + Gertaera gehiago... Egutegia << Ekaina >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Astelehena 2022: Asteartea 2023: Asteazkena 2025: Larunbata 2026: Igandea 2027: Astelehena Izendegia Santutegia: Eliseo, Anastasio Kordobakoa, Diñe Kordobakoa, Felix Kordobakoa, Metodio Konstantinoplakoa Seaska egutegia: Adei/Adeia eta Ortzuri/Orzuri.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1931 – Lizarran alkateen biltzarrak autonomia estatutu bat eskatu zuen Hego Euskal Herriarentzat.
• 1937 – Mungia hartu zuten tropa frankistek, hilabete eta erdiz erasoan aritu ostean.
• 1979 – EIAren lenenengo kongresua ospatu zen Leioan.
• 1985 – Ziburuko Trinkete tabernara metraileta bidezko atentatua. Bertan zeuden Emilie Weiss eta Claude Doer hilik.

Mundua

• 1648 – Margaret Jones sorginkeriaz akusatu eta urkatu zuten Bostonen.
• 1800 – Napoleonek austriar armada garaitu zuen Marengoko guduan
• 1905 – Potemkin korazatuaren matxinada hasi zen.
• 1907 – Norvegiak emakume sufragioa onartu zuen.
• 1982 – Argentinar armadak amore eman zuen Malvinetako Gerra amaituz.
• 2010 – Tajikistan hegoaldeko istilu etnikoetan ia 200 hildako egon ziren. Milaka pertsonek Uzbekistanera ihes egin zuten, muga zeharkatuz.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2013 – Euskararen interneteko ‘.eus’ domeinua onartu zuen ICANN erakundeak.

Mundua

• 1967 – To Sir, with Love filma estreinatu zen, James Clavellek zuzendu eta Sidney Poitierek antzeztua.
• 1991 – Robin Hood: Prince of Thieves filma estreinatu zen, Kevin Reynoldsek zuzendu eta Kevin Costner, Morgan Freeman, Christian Slater, Alan Rickman eta Mary Elizabeth Mastrantonio aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1996 – The Cable Guy ("Kablearen Tipoa") filma estreinatu zen, Ben Stillerek zuzendu eta Jim Carrey, Matthew Broderick eta Leslie Mann aktoreek antzeztu zuten.

Zientzia eta teknologia

Euskal Herria

• 2013 – Euskarak Interneten bere berezko goi mailako domeinu orokorra lortu zuen: '.eus'.

Kirolak

Euskal Herria

• 2011 –
  • Edurne Pasaban alpinista eta mendizale tolosarrak 2010eko Euskal Herritar Unibertsala Saria jaso zuen.
  • Bilbao Basket euskal herritar saskibaloi taldeak FC Barcelona kataluniar taldearen aurka ACB Ligako finala 3-0 emaitzaz galdu zuen.

Mundua

• 2005 – Asafa Powell jamaikarrak 100m.tako munduko errekor berria lortu zuen, 9,77 segundorekin.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1851 – Basilio Lacort, nafar kazetari eta militarra (h. 1908).
• 1880 – Nikolas Atxukarro, euskal neuropsikiatra (h. 1918).
• 1900 – Eugenio Imatz, donostiar filosofo eta itzultzaile errepublikazalea (h. 1951).
• 1905 – Joaquín Lucarini, euskal eskultorea (h. 1969).
• 1910 – Ricardo Irezabal Benguria, bizkaitar enpresaburua (h. 1987).
• 1941 – Juan Jose Sagardui, euskal txirrindularia (h. 2010).
• 1946 – Sol Panera, bizkaitar galerista.
• 1948 – Roland Hureaux, lapurtar politikari eta funtzionarioa, gaullismoaren jarraitzailea.
• 1953 – Esther Gorostiza, bizkaitar pediatra
• 1956 – Jose Antonio Suso, arabar politikari jeltzalea.
• 1969 – Pedro Alberto Cano, bizkaitar futbolaria (h. 2002).
• 1975 – Gorka Vázquez, bizkaitar zinema zuzendari eta diseinatzaile grafikoa.
• 1980 – Iñaki Urrutia, nafar dantzaria.
• 1984 – Ioseba Redondo, arabar saskibaloi jokalari ohi eta entrenatzailea.
• 1991 – Iñigo Carro, bizkaitar futbolaria.
• 1994 – Ander Romarate, gipuzkoar igerilari paralinpikoa.
• 1995 – Óscar Gil, nafar futbolaria.
• 1996 – Gaizka Maiza, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
• 2002 – Kimetz Renteria, bizkaitar aktorea.
• 2024 – Julio Eugi, nafar apaiz katolikoa, Opus Deiko Prelaturaren partaidea, idazlea eta eliz epailea, Oviedon (j. 1944).

Mundua

• 1529 – Fernando II.a Austriakoa, Austria Aurrekoko artxiduke eta Tirolgo konde inperiala (h. 1595).
• 1649 – Johannes Fatio, suitzar kirurgialari eta obstetrizialaria (h. 1691).
• 1730 – Antonio Sacchini, italiar musikagilea (h. 1786).
• 1736 – Charles-Augustin de Coulomb, frantziar matematikari, fisikari eta ingeniaria, Coulomb-en legearen garatzailea (h. 1806).
• 1798 – František Palacký, txekiar historialaria eta politikaria (h. 1876).
• 1811 – Harriet Beecher Stowe, estatubatuar eleberrigilea (h. 1896).
• 1816 – Priscilla Cooper Tyler, AEBetako lehen dama (h. 1889).
• 1823 – Piotr Lavrovich Lavrov, errusiar iraultzailea eta filosofoa (h. 1900).
• 1838 – Yamagata Aritomo, Japoniako Lehen Ministroa (h. 1922).
• 1845 – Antonio Maceo, Kubako militarra (h. 1896).
• 1856 – Andrei Markov, errusiar matematikaria (h. 1922).
• 1858 – Manuel José Othón, mexikar idazlea.
• 1864 – Alois Alzheimer, alemaniar neurologoa (h. 1915).
• 1868 – Karl Landsteiner, austriar-estatubatuar medikua, 1930eko Medikuntzako Nobel saria (h. 1943).
• 1871 – Jesús del Corral, kolonbiar idazle eta politikaria.
• 1877 – Jeanne Bathori, frantziar mezzosopranoa.
• 1882 – Ion Antonescu, errumaniar militar eta politikaria (h. 1946).
• 1894 –
  • Maria-Adelaida Luxenburgokoa, Luxenburgoko dukesa-handia (h. 1924).
  • José Carlos Mariátegui, Peruko Alderdi Sozialistaren sortzailea (h. 1930).
• 1903 – Alonzo Church, estatubatuar logikari eta matematikaria (h. 1995).
• 1904 – Margaret Bourke-White, estatubatuar argazkilari eta argazkigintza dokumentalaria (h. 1971).
• 1907 – René Char, frantziar poeta, nazien aurkako erresistentzian parte hartze aktiboa izan zuena (h. 1988).
• 1908 – Kathleen Raine, britainiar poeta (h. 2003).
• 1909 –
  • Burl Ives, estatubatuar abeslari, musikari, aktore eta egilea (h. 1995).
  • Elisa Garrido, espainiar militante antifaxista libertarioa (h. 1990).
• 1913 – Marija Ruljancic, kroaziar-australiar ehun urteduna (h. 2024).
• 1916 –
  • Dorothy McGuire, estatubatuar aktorea (h. 2001).
  • Georg Henrik von Wright, finlandiar filosofo eta idazlea (h. 2003).
• 1917 – Atle Selberg, norvegiar matematikaria (h. 2007).
• 1919 – June Spencer, ingeles aktorea (h. 2024).
• 1920 – Velia Martínez, estatubatuar aktorea, abeslaria eta diskoteka-dantzaria, Mayra Gómez Kempen ama (h. 1993).
• 1922 – Kevin Roche, irlandar jatorriko estatubatuar arkitektoa (h. 2019).
• 1924 –
  • James W. Black, eskoziar sendagile eta farmakologoa, 1988ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2010).
  • Arthur Erickson, kanadar arkitektoa (h. 2009).
• 1925 –
  • Mercedes Barranco, kataluniar aktorea eta ahots-aktorea (h. 2008).
  • Dalton Trevisan, brasildar ipuingilea (h. 2024).
• 1926 – Hermann Kant, alemaniar idazlea (h. 2016).
• 1928 –
  • Carlos Flores López, espainiar arkitektoa.
  • Ernesto Guevara Che, argentinar-kubatar iraultzailea (h. 1967).
• 1932 –
  • Javier Echevarría, Opus Deiko apaiz nagusia.
  • Miroslav Hroch, txekiar historialaria.
• 1933 – Jerzy Kosinski, poloniar-estatubatuar eleberrigilea (h. 1991).
• 1935 –
  • Dieter Forte, alemaniar idazlea (h. 2019).
  • Vivian Gornick, estatubatuar kazetari, idazle eta aktibista feminista.
• 1937 – Jørgen Leth, daniar poeta eta zinema zuzendaria.
• 1938 – Julie Felix, estatubatuar-ingeles folk abeslaria (h. 2020).
• 1939 – Colin Thubron, britainiar eleberrigile eta idazlea.
• 1940 – Zubaida Tharwat, egiptoar zinema, telebista eta antzoki aktorea (h. 2016).
• 1941 – Òscar Tusquets, kataluniar arkitektoa.
• 1945 – Jörg Immendorff, alemaniar margolari eta eskultorea (h. 2007).
• 1946 – Donald Trump, Ameriketako Estatu Batuetako presidente ohia.
• 1949 – Alan White, ingeles bateria-jotzaile eta abeslaria, Yes taldeko kidea (h. 2022).
• 1952 – Adèle Anderson, britainiar aktorea eta abeslaria.
• 1954 – Muammar Z.A., Indonesiako Qari eta Hafiz seniorra.
• 1957 – Mona Simpson, estatubatuar saiakera-idazlea eta nobelagilea.
• 1958 – Eric Heiden, estatubatuar kirolaria, izotz gaineko abiadura-patinajean historiako osoenatzat hartua.
• 1960 – Marcos Couch, argentinar eskalatzailea.
• 1964 – Rosario Zúñiga, mexikar aktorea (h. 2023).
• 1965 – Jordi Hereu, Bartzelonako alkate ohia.
• 1966 –
  • Gilberto Carlos Nascimento, Betinho, brasildar futbolari ohi eta entrenatzailea.
  • Eduardo Waghorn, txiletar gitarra-jotzaile, kantari, musikagile eta abokatua.
• 1968 – Silvia Lutucuta, angolar kardiologoa, unibertsitateko irakaslea eta Angolako Osasun ministroa.
• 1969 – Steffi Graf, alemaniar tenislaria, Golden Slama eskuratzen lehenengo emakumea.
• 1970 – Brad Will, estatubatuar dokumentalista independente eta militante anarkista (h. 2006).
• 1974 – FannyAnn Eddy, sierraleonar LGBT ekintzailea (h. 2004).
• 1978 –
  • Diablo Cody, estatubatuar zinema-gidoigilea eta idazlea.
  • Nikola Vujčić, kroaziar saskibaloi jokalari ohia.
• 1979 – Paradorn Srichaphan, tailandiar tenis jokalaria.
• 1982 – Lang Lang, txinatar piano-jotzailea.
• 1983 – Anahí de Cárdenas, perutar aktorea, abeslara, modeloa eta dantzaria.
• 1984 – Joy Esther, franko-espainiar aktore eta abeslaria.
• 1986 – Merc Fenn Wolfmoor, estatubatuar idazlea.
• 1989 – Lucy Hale, estatubatuar abeslari eta aktorea.
• 1992 –
  • Ben Halloran, australiar futbolaria.
  • Daryl Sabara, estatubatuar aktorea.
• 1999 – Tzuyu, taiwandar abeslaria, Twice taldeko kidea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1516 – Joanes III.a Nafarroakoa, Nafarroako erregea (j. 1469).
• 1870 – Charles Korta, lapurtar politikaria, bonapartismoaren aldekoa, En Gomèrren (j. 1805).
• 1926 – Enrique Areiltza Arregi, Bilboko mediku ospetsua (j. 1860).
• 1937 – Serapio Mendarte, politikari jeltzale, Errenteriako zinegotzi eta Eusko Gudarosteko gudaria, tiroz eraila (j. 1889).
• 1963 – Luciano Pérez Platero, nafar elizgizona, Burgosen (j. 1882).
• 1981 – Crescente Olariaga, gipuzkoar futbolaria, Bartzelonan (j. 1903).
• 1987 – Ricardo Irezabal Benguria, bizkaitar enpresaburua, Madrilen (j. 1910).
• 2004 – Juan Mari Musti Mujika, zumarragar futbolaria (j. 1963).
• 2012 – Maribel Forcadas, espainiar medikua eta EHUko irakaslea (j. 1949).
• 2020 – Jose Mari Arregi Laka, Altzu, bizkaitar bertsolaria (j. 1934).
• 2023 –
  • Izaskun Rekalde, bizkaitar ekonomialaria, irakaslea, ikertzailea eta euskaltzalea (j. 1977).
  • Jabier Salutregi, bizkaitar kazetaria (j. 1950).

Mundua

• 1594 – Orlando di Lasso, flandestar musikagilea (j. c. 1532).
• 1642 – Saskia van Uylenburgh, Rembrandt margolariaren emaztea eta honen margo eta marrazki askotarako modeloa (j. 1612).
• 1698 – Colin MacLaurin, eskoziar matematikaria (j. 1698).
• 1800 – Jean-Baptiste Kléber, frantziar jeneral eta arkitektoa (j. 1753).
• 1801 – Benedict Arnold, Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerrako estatubatuar militarra (j. 1741).
• 1837 –
  • José Aznárez Navarro, espainiar politikaria (j. 1759).
  • Giacomo Leopardi, italiar idazlea (j. 1798).
• 1853 – Zahari Zograf, bulgariar margolaria (j. 1810).
• 1868 – Claude Pouillet, frantziar fisikaria (j. 1791).
• 1877 – Charles Frederick Henningsen, anglo-estatubatuar idazle eta mertzenarioa (j. 1815).
• 1883 – Edward FitzGerald, ingeles idazlea (j. 1809).
• 1886 – Aleksandr Ostrovski, errusiar antzerkigilea (j. 1823).
• 1895 – Margaret Rebecca Lahee, irlandar idazlea (j. 1831).
• 1909 – Witold Wojtkiewicz, poloniar margolaria, sinbolismo mugimendukoa (j. 1879).
• 1914 – Adlai Stevenson I.a, AEBetako 23. presidenteordea (j. 1835).
• 1920 – Max Weber, alemaniar ekonomilari eta soziologoa (j. 1864).
• 1926 – Mary Cassatt, estatubatuar margolaria (j. 1844).
• 1927 – Jerome K. Jerome, ingeles idazlea (j. 1859).
• 1928 – Emmeline Pankhurst, britainiar aktibista politikoa, mugimendu sufragistaren sortzaileetako bat (j. 1858).
• 1933 –
  • Alice Elizabeth Doherty, estatubatuar emakume bizarduna (j. 1887).
  • Diego Mendoza Pérez, kolonbiar idazle eta politikaria.
• 1936 –
  • Maksim Gorki, errusiar idazlea (j. 1868).
  • Gilbert Keith Chesterton, britaniar idazlea (j. 1874).
• 1938 – William Wallace Campbell, espektroskopian espezializatutako estatubatuar ingeniari eta astronomoa (j. 1862).
• 1942 – Heinrich Vogeler, alemaniar margolari, diseinatzaile eta arkitektoa (j. 1872).
• 1946 –
  • John Logie Baird, britainiar fisikaria (j. 1888).
  • Federigo Enriques, italiar matematikaria (j. 1871).
• 1947 – Albert Marquet, frantziar margolaria (j. 1875).
• 1967 – Tudor Arghezi, errumaniako olerkaria (j. 1880).
• 1968 – Salvatore Quasimodo, italiar olerkaria eta itzultzailea, 1959ko Literaturako Nobel Saria (j. 1901).
• 1986 –
  • Jorge Luis Borges, argentinar idazlea (j. 1899).
  • Alan Jay Lerner, estatubatuar abesti-idazle, libreto egile eta zinema gidoilaria (j. 1918).
• 1987 – Geraldine Page, estatubatuar aktorea (j. 1924).
• 1990 – Erna Berger, alemaniar sopranoa (j. 1900).
• 1991 – Peggy Ashcroft, britainiar antzezlea (j. 1907).
• 1993 – Étienne Borne, frantziar filosofoa (j. 1907).
• 1994 –
  • Henry Mancini, pelikuletarako musika sortzaile estatubatuarra (j. 1924).
  • Marcel Mouloudji, frantziar abeslaria, idazlea eta antzezlea (j. 1922).
• 1995 –
  • Rory Gallagher, irlandar gitarra-jotzaile, konposatzaile eta produktorea (j. 1948).
  • Roger Zelazny, estatubatuar idazlea (j. 1937).
• 1996 – Gesualdo Bufalino, italiar idazlea (j. 1920).
• 1999 –
  • Osvaldo Dragún, argentinar dramagilea (j. 1929).
  • La Niña de La Puebla, espainiar abeslaria eta aktorea, flamenko- eta kopla-kantari handienetako bat (j. 1908).
• 2001 – Ramón Mendezona Roldán, Radio España Independienteren azken zuzendaria.
• 2002 – June Jordan, karibear-estatubatuar poeta, saiakeragile eta aktibista (j. 1936).
• 2005 – Carlo Maria Giulini, italiar orkestra eta opera-zuzendaria (j. 1914).
• 2006 – Angelina Acuña, guatemaldar prosa eta poesia idazlea (j. 1905).
• 2007 – Kurt Waldheim, Austriako presidentea eta Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia (j. 1918).
• 2012 – Marjorie Hyams, estatubatuar jazz-musikari, bibrafonista, pianista, bateria-jole eta musika-moldatzailea (j. 1920).
• 2014 – María Wonenburger, espainiar matematikaria, Fulbright beka jaso zuen lehen espainiar emakumea (j. 1927).
• 2020 – Elsa Joubert, hegoafrikar idazlea (j. 1922).
• 2021 – Enrique Bolaños, Nikaraguako presidentea (j. 1928).
• 2022 – A. B. Yehoshua, israeldar idazlea (j. 1936).
• 2024 – Jean Succar Kuri, mexikar enpresaburua (j. 1944).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Adei/Adeia eta Ortzuri/Orzuri.
• MOE – Odol emailearen eguna
• Estatu Batuak – Banderaren eguna

Kanpo estekak

• Datuak: Q2612
• Multimedia: 14 June / Q2612

Ekainaren 13 | Urteko egutegi | Ekainaren 15