Bortize polar

Bortize zirkunpolarra, normalean bortize polarra deitua, eskala handiko zirkulazio ziklonikoa da, goi- eta erdi-troposferan gertatzen dena polo geografikoen inguruan.^[1] Presio polar handiak biltzen ditu eta fronte polarraren parte da. Bortizea indartsuagoa da negu hemisferikoan, gradiente termikoa malkartsuagoa denean, eta udan gutxitu edo desagertzen denean. Antartikako bortize polarra artikoa baino nabarmenagoa eta iraunkorragoa da; izan ere, ipar hemisferioko latitude altuetako lur-masen banaketak Rossby uhinak gehitzea dakar, eta horrek bortizea apurtzen laguntzen du; hego hemisferioan, berriz, bortizeak eragin txikiagoa du. Artikoko bortizeak forma luzea du, bi zentrorekin, bata Kanadako Baffin uhartearen gainean eta bestea Siberiako ipar-mendebaldean.

Antartikako bortize polarraren kimikak ozono akitu larria sortu du. Azido nitrikoak hodei polar estratosferikoetan CFCekin erreakzionatzen du kloro atomikoa eratuz (kloro libreko atomo bakarra, bi atomoko molekula baten ordez), ozonoaren suntsipen fotokimikoa katalizatzen duena. Negu polarreko gauean sortutako kloro-kontzentrazioak eta, ondorioz, ozonoaren suntsipena handiagoa da Eguzkiaren argia udaberrian itzultzen denean (iraila/urria). Hodei horiek -80 °C-tik beherako tenperaturekin soilik sor daitezke, eta, beraz, eskualde artiko beroenak ez du ozono-geruzaren zulorik. Antartikako bortizea normalean abuztutik azarora bitartean mantentzen da.

Badakigu beste gorputz astronomiko batzuek ere badutela zurrunbilo polarra, Venus barne (bortize bikoitzarekin, hau da, polo berean dauden bi bortize polarrekin)^[2], Marte, Jupiter, Saturno eta Saturnoren ilargi nagusia, Titan.