Maiatzaren 24

Maiatzaren 24a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta berrogeita laugarren eguna da, 145garrena bisurteetan. 221 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Gina Pane Jaiotza: Biarritz, 1939 Heriotza: Parisko 4. barrutia eta Paris, 1990eko martxoaren 5a Jose Maria Lakarra Jaiotza: Lizarra, 1907 Heriotza: Zaragoza, 1987ko abuztuaren 6a Daniel García Carrillo Jaiotza: Zumarraga, 1990 Javier Gomá Jaiotza: Bilbo, 1965 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Bob Dylan Jaiotza: Duluth, 1941 Viktoria Erresuma Batukoa Jaiotza: Kensington jauregia, 1819 Heriotza: Osborne jauregia, 1901eko urtarrilaren 22a Omar Khayyam Jaiotza: Nixapur, 1048 eta 1048 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Nixapur, 1131ko abenduaren 4a Joseph Brodsky Jaiotza: San Petersburgo, 1940 Heriotza: Brooklyn, 1996ko urtarrilaren 28a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Maiatzaren 24ko jaiotzak George Tabori • William Whewell • William Trevor • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Henrike II.a Nafarroakoa Jaiotza: Zangoza, 1503ko apirilaren 18a (egutegi gregorianoa) Heriotza: Hagetmau, 1555 Javier Urrutikoetxea Jaiotza: Donostia, 1952ko otsailaren 17a eta 1952ko azaroaren 17a Heriotza: Esplugues de Llobregat, 2001 Ramón Rubial Jaiotza: Erandio, 1906ko urriaren 28a Heriotza: Bilbo, 1999 Sotero Manteli Jaiotza: Gasteiz, 1820ko apirilaren 22a Heriotza: , 1885 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Tina Turner Jaiotza: Brownsville, 1939ko azaroaren 26a Heriotza: Küsnacht (ZH), 2023 Duke Ellington Jaiotza: Washington, 1899ko apirilaren 29a Heriotza: New York, 1974 Harold Wilson Jaiotza: Huddersfield, 1916ko martxoaren 11 Heriotza: Londres, 1995 Murray Gell-Mann Jaiotza: Lower Manhattan, 1929ko irailaren 15a Heriotza: Santa Fe, 2019 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Maiatzaren 24ko heriotzak William Lloyd Garrison • Henry Ossawa Tanner • Oleg Yefremov • Charlotte Mary Yonge • Victor Herbert • Georg Waitz • Robert Cecil, 1st Earl of Salisbury • Aleksander Brückner • Aleksei Stxusev • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Bakearen eta Desarmearen aldeko Emakumeen Nazioarteko Eguna Manhattan 1595 - Leidengo Unibertsitateko Liburutegiak Nomenclatorra argitaratu zuen, liburutegi bateko lehenengo katalogo idatzia. 1626 - Peter Minuit holandarrak Manhattan (irudian) erosi zuen. 1798 - Irlandako matxinada errepublikarra Britania Handiaren aurka hasi zen. 1921 - Sacco eta Vanzettiren aurkako epaiketa hasi zen. 1940 - Igor Sikorskyk errotoredun helikopteroan lehenengo hegaldia egin zuen. 1968 - 68ko maiatza: Ikasleek su eman zioten Parisko burtsari. 1993 - Eritrea Etiopiatik independizatu zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Maiatza >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Astelehena 2022: Asteartea 2023: Asteazkena 2025: Larunbata 2026: Igandea 2027: Astelehena Izendegia Santutegia: Maria Laguntzailea, Bizente Lérinsekoa, Dabid I.a Eskoziakoa, Joana (Kusaren emaztea), Simeon Estilita Gaztea Seaska egutegia: Asier/Hasier eta Arbil.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 2009 – Ekaitz gogorrek kalte material handiak eragin zituzten Nafarroako Erribera, Lizarraldea eta ekialdeko Sakanan. Herririk kaltetuena Lodosa izan zen.
• 2015 – Udal eta foru hauteskundeak izan ziren Araba, Bizkai eta Gipuzkoako batzar nagusietan, Nafarroako Parlamentuan, Hego Euskal Herriko udalerrietan eta Nafarroa Garaiko kontzejuetan.

Mundua

• 1153 – Malcolm IV.a Eskoziakoa errege izendatu zuten.
• 1626 – Peter Minuitek Manhattan erosi zuen.
• 1798 – 1798ko Irlandako matxinada errepublikarra Britania Handiaren aurka hasi zen.
• 1921 – Sacco eta Vanzettiren aurkako epaiketa hasi zen.
• 1968 – 68ko maiatza: Ikasleek su eman zioten Parisko burtsari.
• 1993 – Eritrea Etiopiatik independizatu zen.
• 2007 – Hauteskundeak Irlandako Errepublikan. Bertie Ahernen Fianna Fail alderdiak garaipen estua lortu zuen, Fine Gael oposizioko alderdiaren igoera nabarmenaren aurrean.
• 2008 – Manuel Marulanda, Tirofijo, FARCeko buruzagia eta munduko gerrillaririk zaharrena hil zela jakinarazi zuten.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1910 – Lide ta Ixidor, Santos Intxaustiren musika eta Alfredo Etxaberen libretoa duen opera estreinatu zen Bilboko Campos Eliseos antzokian.

Mundua

• 1595 – Leidengo Unibertsitateko Liburutegiak Nomenclatorra argitaratu zuen, liburutegi bateko lehenengo katalogo idatzia.
• 1918 – Bizarrurdinen gaztelua (hungarieraz: A kékszakállú herceg vára), Béla Balázsen opera estreinatu zen Budapesteko Hungariako Opera Nazionalean.
• 1989 – Indiana Jones and the Last Crusade filma estreinatu zen, Steven Spielbergek zuzendu eta Harrison Ford eta Sean Connery aktoreek antzeztu zuteelarik.
• 1991 – Thelma & Louise filma estreinatu zen, Ridley Scottek zuzendu eta Susan Sarandon, Geena Davis, Harvey Keitel, Brad Pitt, Michael Madsen eta Christopher McDonald aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1991 – Belatz Handi (Hudson Hawk) filma estreinatu zen, Michael Lehmannek zuzendu eta Bruce Willis, Danny Aiello, Andie MacDowell, James Coburn, Sandra Bernhard eta Richard E. Grant aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1940 – Igor Sikorskyk errotoredun helikopteroan lehenengo hegaldia egin zuen.
• 1993 – Microsoftek Windows NT aurkeztu zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1823 – Santiago Arana, bizkaitar ontzigilea, Abandoko Errepublikako alkatea eta Sabin, Luis eta Paulina Arana Goiri anai-arreben aita (h. 1883).
• 1863 – Santiago Alda, bilbotar politikari abertzalea eta jeltzalea (h. 1926).
• 1883 – Robustiano Ortuzar, euskal idazlea (h. 1929).
• 1884 - Mario Arana, bizkaitar futbolaria eta Bilboko alkatea (h. 1931).
• 1888 – Tene Mujika, debar idazlea (h. 1981).
• 1907 – José María Lakarra, euskal historialari, filologo, mediebalista eta heraldista, Aragoi eta Nafarroako historian aditua (h. 1987).
• 1916 - Juan Francisco Lezama, bizkaitar futbolaria (h. 1993).
• 1919 – Paul Rambié, lapurtar margolaria (h. 2020).
• 1934 – Alonso Ibarrola, gipuzkoar kazetari eta idazlea.
• 1939 – Gina Pane, lapurtar artista, 1970eko hamarkadan Body art landu zuena (h. 1990).
• 1947 – Mentxu Alkorta, gipuzkoar dantzari profesionala eta trikikilaria (h. 2021).
• 1949 –
  • Joanes Arrosagarai, baxenafar bertsolaria (h. 1998).
  • Sabino Cuadra, arabar abokatu, sindikalista eta politikari independentista eta ezkertiarra.
• 1950 – Uri Ruiz Bikandi, bizkaitar irakaslea, hezitzailea eta idazlea (h. 2023).
• 1953 – Ramón Tejela, nafar aktorea (h. 2013).
• 1955 – Ana Figueras, Nafarroako Ezker Batuako politikaria, Cáceresen.
• 1961 – Ismael Urtubi, bizkaitar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1963 – Arrate Egaña, gipuzkoar idazlea.
• 1965 – Javier Gomá, bizkaitar saiakeragile eta filosofoa.
• 1966 – José María Glaria, Flaco, nafar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1970 – Xabier Mantzizidor, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1976 – Ekai Txapartegi, gipuzkoar filosofoa eta EHUko irakaslea.
• 1981 – Jon Benito, gipuzkoar idazlea.
• 1984 – Iñaki Etxezarraga, bizkaitar abeslaria.
• 1989 – Mikel Urrutikoetxea, bizkaitar esku huskako pilotaria.
• 1990 – Daniel García Carrillo, gipuzkoar futbolaria.
• 1995 – Julen Hualde, nafar futbolaria.
• 1997 –
  • Carlos González, nafar aktorea.
  • Julen Martija, nafar pilotaria.
• 1998 – Jon Sillero, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• K.a. 15- Julius Caesar Germanicus, Erromatar komandantea.
• 1494 – Pontormo, italiar margolaria (h. 1557).
• 1544 – William Gilbert, britainiar sendagile eta fisikaria (h. 1603).
• 1681 – Manuel Pinto da Fonseca, Maltako Ordenako 68. Printze eta Maisu Handia (h. 1773).
• 1686 – Gabriel Fahrenheit, alemaniar fisikari eta ingeniaria.
• 1743 – Jean-Paul Marat, jakobinoen klubeko lider garrantzitsuenetarikoa (h. 1793).
• 1751 – Karlos Emanuel IV.a Sardiniakoa, Sardiniako erregea (h. 1819).
• 1803 – Charles Lucien Bonaparte, frantziar naturalista eta ornitologoa (h. 1857).
• 1816 – Emanuel Leutze, germano-estatubatuar margolaria (h. 1868).
• 1817 – Manuela Rosas, argentinar ekintzaile politikoa (h. 1898).
• 1819 – Viktoria Erresuma Batukoa, Britainia Handiko eta Irlandako erregina (h. 1901).
• 1830 – Alexei Savrasov, errusiar paisai-margolaria (h. 1897).
• 1842 – Manuel Mariátegui y Vinyals, espainiar politikari kontserbadorea (h. 1905).
• 1860 – Otto Liebe, Danimarkako lehen ministroa (h. 1929).
• 1870 – Jan Christian Smuts, Hegoafrikako politikari eta militarra, Hego Afrikaren batasunaren aitzindaria (h. 1950).
• 1871 – Rosario Pino, espainiar antzerki aktore eta txirrindulari afizionatua (h. 1933).
• 1878 – Lillian Gilbreth, estatubatuar ingeniari eta kudeaketa-aditua (h. 1972).
• 1889 – Anna Keichline, estatubatuar arkitekto eta asmatzailea (h. 1943).
• 1898 – José María Ferreira de Castro, portugaldar idazlea, Portugalgo eleberri neoerrealistaren aitzindaritzat hartua (h. 1974).
• 1899 –
  • Suzanne Lenglen, frantziar tenislaria (h. 1938).
  • Henri Michaux, belgikar olerkari, idazle eta margolaria (h. 1984).
• 1900 – Eduardo De Filippo, italiar antzerkigile, aktore, zuzendari eta gidoigilea (h. 1984).
• 1901 – Serafina Javierre, kataluniar liburuzain eta artxibozaina.
• 1905 – Mikhail Xolokhov, errusiar idazlea, 1965eko Literaturako Nobel Saria (h. 1984).
• 1906 – Harry Hammond Hess, estatubatuar geologo eta militarra, plaken tektonikaren teoriaren sortzaileetako bat (h. 1969).
• 1907 – Yoshiko Kawashima, printzesa mantxua, espioi lanetan aritutakoa Bigarren Txina-Japonia Gerran (h. 1948).
• 1914 – Lilli Palmer, alemaniar aktorea (h. 1986).
• 1917 –
  • Suzy Arruda, brasildar aktorea (h. 2005).
  • Juanito Valderrama, espainiar flamenko kantaria, Espainiako kopla-abeslari nagusietako bat (h. 2004).
• 1924 – José Manuel Martín, espainiar aktore eta irrati-esataria (h. 2006).
• 1928 – Cristina Calderón, Yagan hizkuntzaren azken hiztuna (h. 2022).
• 1931 – Michael Lonsdale, britainiar jatorriko frantziar aktorea (h. 2020).
• 1932 – Arnold Wesker, ingeles antzerkigilea (h. 2016).
• 1937 – Archie Shepp, estatubatuar saxofoi-jotzailea eta musikagilea.
• 1940 –
  • Joseph Brodsky, errusiar-estatubatuar poeta, 1987ko Literaturako Nobel Saria (h. 1996).
  • Moudud Ahmed, Bangladeshko lehen ministroa (h. 2021).
• 1941 – Bob Dylan, estatubatuar musikari, abeslari eta olerkaria eta 2016ko Literaturako Nobel Saria.
• 1942 –
  • Hannu Mikkola, finlandiar rally gidaria (h. 2021).
  • Fraser Stoddart, eskoziar-estatubatuar kimikaria, 2016ko Kimikako Nobel Saria.
• 1945 – Priscilla Presley, estatubatuar aktore eta enpresaburua.
• 1946 –
  • José Jiménez Ruiz, espainiar jenerala, Espainiako Aireko Armadako Estatu Nagusiaren Burua.
  • Irena Szewińska, poloniar atleta, atleta bakarra 100, 200 eta 400 metrotako munduko errekorrarekin (h. 2018).
  • Tansu Çiller, Turkiako lehen ministroa.
• 1948 –
  • James Cosmo, eskoziar zinema eta telebistako aktorea.
  • Maxine Molyneux, britainiar soziologo feminista.
• 1949 –
  • Jim Broadbent, ingeles aktorea.
  • Ricardo Franco, espainiar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea (h. 1998).
• 1951 – Jean-Pierre Bacri, frantziar aktorea eta gidoigilea (h. 2021).
• 1953 – Alfred Molina, ingeles aktorea.
• 1956 – Seán Kelly, irlandar txirrindulari ohia.
• 1957 – Anna Tortajada, kataluniar idazle, itzultzaile eta kazetaria.
• 1958 – Norio Sasaki, japoniar futbolari ohia.
• 1960 –
  • Doug Jones, estatubatuar kontorsionista eta aktorea, mimikan espezializatua.
  • Jan Jönsson, suediar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • Kristin Scott Thomas, ingeles aktorea.
• 1962 – Héctor Camacho, Macho Camacho, puertorricar boxeolaria (h. 2012).
• 1963 –
  • Michael Chabon, estatubatuar eleberrigile, gidoigile, zutabegile eta ipuin idazlea.
  • Joe Dumars, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1964 – Freda Huson, Chief Howilhkat, Kanadako indigenen eskubideen aldeko ekintzailea.
• 1965 – John C. Reilly, estatubatuar aktore, gidoigile, ekoizle eta umorista.
• 1966 – Éric Cantona, frantziar futbolari ohia.
• 1972 –
  • Layne Beachley, australiar surflari ohia.
  • Maia Sandu, Moldaviako lehen ministroa.
  • Maksim Suraiev, errusiar kosmonauta.
• 1973 –
  • Rodrigo, cuarteto musika motako argentinar abeslaria (h. 2000).
  • Ruslana, ukrainar abeslari, konpositore, produktore eta dantzaria.
  • Julián Villagrán, espainiar aktorea.
• 1975 – Will Sasso, kanadar aktorea.
• 1978 – Rose, frantziar folk abeslaria.
• 1982 – Marga Prohens, Balear Uharteetako presidentea.
• 1983 – Custódio, portugaldar futbolari ohia.
• 1986 – Saúl Berjón, espainiar futbolaria.
• 1987 – Déborah François, valoniar aktorea.
• 1988 – Tony Gallopin, frantziar txirrindularia.
• 1989 – Tina Weirather, liechtensteindar alpetar eskiatzailea.
• 1990 – Cristopher Mansilla, txiletar txirrindularia (h. 2021).
• 1991 – Leia Dongue, Tanucha, mozambiketar saskibaloi-jokalaria.
• 1992 – Cristian Ganea, errumaniar futbolaria.
• 1994 – Emma McKeon, australiar igerilaria.
• 1999 – Lucía Rodríguez Herrero, espainiar futbolaria.
• 2000 – Jun Endo, japoniar futbolaria.
• 2007 - Qiu Qiyuan, txinatar gimnasta artistikoa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1835 – Bizente Sarria, euskal frantziskotar eta sermolaria, Kalifornian (j. 1767).
• 1885 – Sotero Manteli, arabar erdal idazlea eta inprimatzailea (j. 1820).
• 1957 –
  • Vicente Blanco, euskal txirrindularia, Frantzia Tourrean parte hartu zuen lehendabiziko euskalduna (j. 1884).
  • Enrique de Francisco, Getafen jaiotako gipuzkoar politikari sozialista, Mexiko Hirian (j. 1878).
• 1975 – Koldo Arriola Arriola, ondarrutar gaztea, Ondarroako Guardia Zibilaren kuartelean tiroz eraila (j. 1956).
• 1987 – José Gabriel Sarasa, euskal herritar abokatu eta politikaria (j. 1927).
• 1991 – Constantino Martínez Uriarte, arabar apaiz domingarra, Madrilen (j. 1911).
• 1999 – Ramon Rubial, bizkaitar politikari sozialista, Eusko Kontseilu Nagusikoko lehenengo Presidentea (j. 1906).
• 2001 – Javier Urrutikoetxea, Urruti, donostiar futbolaria, Esplugues de Llobregaten (j. 1952).
• 2010 – Joxepa Arregi, Jesus Mari Zabarte ETAko presoaren ama, preso eta iheslarien amaren irudi eta sinboloa eta Etxerat elkarteko presidentea (j. 1919).
• 2022 - Mercedes Iridoi Olaskoaga, Hondarribiako alkatea (j. 1924).

Mundua

• 1153 – David I.a, Eskoziako Erresumako erregea (j. c. 1084).
• 1163 – Abd al-Mumin, almohadeen buruzagia (j. 1094).
• 1201 – Tibalt III.a Xanpainakoa, Xanpainako kondea (j. 1179).
• 1497 – Benedetto da Maiano, italiar arkitekto eta eskultorea (j. 1442).
• 1543 – Nikolas Koperniko, prusiar astronomoa, astronomia modernoaren aita (j. 1473).
• 1627 – Luis de Góngora, espainiar poeta.
• 1665 – Maria Jesusena Ágredakoa, espainiar moja frantziskotar kontzepzionista eta gaztelaniazko idazle mistikoa (j. 1602).
• 1681 – Nicodemus Tessin Zaharra, suediar arkitektoa (j. 1615).
• 1734 – Georg Stahl, alemaniar kimikari eta sendagilea (j. 1659).
• 1817 – Juan Meléndez Valdés, espainiar idazlea (j. 1754).
• 1839 – Ana Pak Agi, korear martiri katolikoa (j. 1782).
• 1862 – Armand Toussaint, frantziar eskultorea (j. 1806).
• 1872 – Julius Schnorr von Carolsfeld, alemaniar margolaria (j. 1794).
• 1875 – Eulalie Papavoine, Parisko jostuna, Parisko Komunan parte hartu zuena (j. 1846).
• 1877 – Ramon Cabrera, kataluniar militar eta politikaria, karlisten buruzagia (j. 1806).
• 1881 – Samuel Palmer, ingeles paisaia-margolari, grabatzaile eta idazlea (j. 1805).
• 1894 – Verney Lovett Cameron, ingeles bidaiaria (j. 1844).
• 1896 – Luigi Federico Menabrea, Italiako lehen ministroa (j. 1809).
• 1911 – Maria Izilda de Castro Ribeiro, Menina Izildinha, portugaldar mistikoa, batzuek santu gisa gurtua (j. 1897).
• 1919 – Amado Nervo, mexikar idazle modernista (j. 1870).
• 1936 - Claudia Muzio, italiar soprano lirikoa (j. 1889).
• 1948 – Jacques Feyder, belgikar zinemagilea (j. 1885).
• 1950 – Archibald Wavell, ingeles mariskala (j. 1883).
• 1959 – John Foster Dulles, estatubatuar politikaria (j. 1888).
• 1971 – Raichō Hiratsuka, idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa, anarkista eta feminismoaren aitzindaria Japonian (j. 1886).
• 1974 – Duke Ellington, estatubatuar jazz musikaria, inoizko jazz musikaririk garrantzitzuenetarikoa (j. 1899).
• 1981 - Marie-Andrée Schwindenhammer, trans pertsonen eskubideen aldeko ekintzaile frantziarra (j. 1909).
• 1982 – Tauno Palo, finlandiar aktore eta abeslaria (j. 1908).
• 1988 – Ernest Labrousse, frantziar historialaria, historia ekonomiko eta sozialean espezializatua (j. 1895).
• 1991 – Gene Clark, estatubatuar abeslari eta egile abeslaria, The Byrds taldeko kide sortzailea (j. 1944).
• 1994 – John Wain, ingeles poeta eta saiakera-idazlea (j. 1925).
• 1995 – Harold Wilson, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1916).
• 1997 – M. Aram, indiar hezitzaile eta abokatua (j. 1927).
• 1998 –
  • Francys Arsentiev, Everest gailurrera ontziratutako oxigenorik gabe iritsi zen lehen estatubatuar emakumea (j. 1958).
  • Lucio Muñoz, espainiar margolaria (j. 1929).
• 2013 – Michel Crozier, frantziar soziologoa, erakundeen soziologiaren alorrean analisi estrategikoaren sortzaile nagusia (j. 1922).
• 2017 – Denis Johnson, estatubatuar idazlea (j. 1949).
• 2018 – Tsehaytu Beraki, eritrear musikari eta ekintzaile politikoa (j. 1939).
• 2019 – Murray Gell-Mann, estatubatuar fisikaria, 1969ko Fisikako Nobel Saria (j. 1929).
• 2020 –
  • Jimmy Cobb, estatubatuar jazz musikaria (j. 1929).
  • Jean-Loup Dabadie, Frantses kazetari eta gidoigilea, Frantses Akademiako kidea (j. 1938).
  • Mukar Txolponbaiev, kirgizistandar politikaria (j. 1950).
• 2021 – Lourdes Alves Araújo, timortar ekintzaile eta politikaria (j. 1956).
• 2022 – Ouka Leele, espainiar argazkilaria (j. 1957).
• 2023 – Tina Turner, estatubatuar abeslaria, musikaria, dantzaria eta aktorea (j. 1939).
• 2024 –
  • Doug Ingle, estatubatuar abeslari eta musikaria, Iron Butterfly, taldeko sortzailea (j. 1945).
  • Janusz Edmund Zimniak, poloniar elizgizon katolikoa (j. 1933).

Jaiak eta urteurrenak

• Bakearen eta Desarmearen aldeko Emakumeen Nazioarteko Eguna
• Eritreako egun nazionala.
• Sehaska egutegiko izendegia: Asier/Hasier eta Arbil.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2584
• Multimedia: 24 May / Q2584

Maiatzaren 23 | Urteko egutegi | Maiatzaren 25