Solanum nigrum
 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | ||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||
| ||||||||||
| Solanum nigrum L. | ||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||
La Nigra solano aŭ latine Solanum nigrum estas plantospecio el la genro de la Solano (Solanum), kiu preskaŭ disvastiĝis tutmonde kiel ruderala planto.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]Vegetativaj karakterizaĵoj
[redakti | redakti fonton]La nigra solano estas unujara, herba planto, kiu povas atingi altecon de pli ol 70 cm. La surfaco de ĉiuj plantsurfacoj povas havi malmultajn aŭ multajn haron. La triĥomoj estas simplaj aŭ plurĉelaj kun glandoj. La tigoj ne ligniĝas ĝis la bazo.
La malhelverdaj folioj longas inter 2,5 und 7,0 cm kaj larĝas inter 2,0 kaj 4,5 cm – malofte ĝis 6,0 cm . Ili estas ovoforma,j ovoforme oblongaj ĝis lancetaj. La folirando estas glatranda ĝis denta.
Floraroj kaj floroj
[redakti | redakti fonton]
La nigra solano floras de junio ĝis oktobro. La floraro staras en la akseloj de la mezaj ĝis supraj folioj. Ili estas simplaj, maldensaj kaj ŝajnumbelo havas el kvin ĝis dek kaj malofte nur tri florojn. La florartigoj longas de 14 ĝis 28 mm, malofte nur 8 mm. La sonorilformaj sepaloj longas 1,2 ĝis 2,5 mm. La kvin blankaj stelformaj peltatoj estas travideblaj direkte al la centro de floro. La korono havas diametron de 5 ĝis 7 mm. La stamenoj estas dense harkovritaj. La stiluso longas 2,8 ĝis 3,5 mm. Tipaj polenigantoj de la nigra solano estas sirfidoj (Syrphidae), mielabeloj (Apis) kaj burdoj (Bombus).
Fruktoj kaj semoj
[redakti | redakti fonton]
La fruktoj havas grandecon de 6 ĝis 10 larĝaj, ovoformaj beroj, du po kamero kaj sukoza perikarpo sen ŝtonĉeloj. La koloro de la beroj varias inter malbrile violkolora, nigra kaj flave verda. Ĉiu bero enhavas inter 26 kaj 60 semoj.
Enhavosubstancoj
[redakti | redakti fonton]Pro la alta procentaĵo de alkaloidoj, antaŭ ĉio en nematuraj beroj, la planto ofte estas priskribita kiel venenoplanto, sed la maturaj beroj kaj la folioj estas uzataj en kelkaj partoj de la mondo kiel legomo.
Ĉiuj partoj de la nigra solano enhavas la steroidajn alkaloidojn nome solanino, solasonino, solamargino kaj ĉakonino. La koncentraĵo de tiuj substancoj tre varias depende de la klimato kaj grundtipo. La koncentraĵo malaltiĝas dum la aĝo la planto. Ial ekzistas tiu ambigua klasifikado kiel nutraĵplanto au venenoplanto.
Disvastigo kaj kreskoloko
[redakti | redakti fonton]
La planto hejmiĝas en tuta Eŭropo, grandaj partoj de Afriko, la proksima oriento, Hindujo, Ĉinujo, Aŭstralio, Nov-Zelando kaj Nordameriko. La geografia origino ankoraŭ ne estas klara. Oni supozas, ke ĝi estas Eŭrazio.
La nigra solano havas kreskejojn inter 0 kaj 3000 metroj super marnivelo. La specio tre aklimatiziĝas je diversaj cirkonstancoj, sed ĝi ne povas transvivi longajn sekajn periodojn. Ofte la planto kreskas ce ŝoserandoj, relvojaj talusoj, heĝoj, rande de agrikulturaj kampoj, akvejoj kaj rubejoj kaj neuzataj areoj.
La planto ne toleras froston. Optimaj temperaturoj estas inter 20 kaj 30 °C.
Sistematiko
[redakti | redakti fonton]Botanika hoistorio
[redakti | redakti fonton]
Jam la unua-jarcenta romia klerulo Plinio la Maljuna menciis la specion en siaj skribaĵoj, same pli postaj plantologoj, inter ili ankaŭ Dioskorido.
La konata unua taksonoma esploro de la nigra solano kaj parencaj specioj estis de Johann Jacob Dillen, kiu en 1732 priskribis kvar diversajn taksonojn. La botanika unua priskribo de la nigra solano faris en 1753 Carl von Linné en sia verko „Species Plantarum“. Nur dum la revizio de la sekcio Solanum por la jaro 1972 publikigota Flora Europaea volumo 3 evidentiĝis, ke en Eŭropo ekzistas du diversaj formoj de tiu specio. La plej disvastigita formo estis nomita subspecio Solanum nigrum subsp. nigrum, la dua, pli malofta specio nomiĝas Solanum nigrum subsp. schultesii.
Ekstera sistematiko
[redakti | redakti fonton]Ene de la genro Solanum la specio estas enordigita en sekcio Solanum, kiu parte estas enordigita kiel la sekcio Morella aŭ kiel Solanum nigrum-komplekso. La specioj de tiu sekcio formas poliploidan serion, kun diploida (2n = 2x = 24), tetraploida (2n = 4x = 48) kaj heksaploida (2n = 6x = 72) reprezentantoj, ankaŭ kiel oktoploida formo. Solanum nigrum estas heksploida, dum la frue ofte al la specio kalkulita specio Solanum americanum kaj Solanum scabrum diploidaj kaj heksaploidaj.
| |||||||||||||||||||||||||
- kladogramo laŭ Dehmer04
Interna sistematiko
[redakti | redakti fonton]
Ene de la specio oni distingas du subspeciojn:
- Solanum nigrum L. subsp. nigrum
- Solanum nigrum L. subsp. schultesii (OPIZ) WESSELY
Uzado
[redakti | redakti fonton]Nutraĵo
[redakti | redakti fonton]
La folioj estas uzataj kiel spinacsimila legomo. La maturaj beroj estas manĝataj kiel fruktoj. Preparmaniero el Malavio konsistas el aldono de planta kalia karbonato aŭ natria karbonato, ternuksa butero kaj salo.
La maturaj fruktoj estas manĝataj en partoj de Afriko, sed ankaŭ en Nordameriko, Hindujo kaj Ĉinujo, Rusujo kaj Kazaĥio. En Nordameriko la fruktoj estas nomataj miraklobero („Wonderberry“). Ili taŭgas por fari konfitaĵon.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Verbreitung auf der Nordhalbkugel aus: Eric Hultén, Magnus Fries: Atlas of North European vascular plants. 1986, ISBN 3-87429-263-0 bei Den virtuella floran. (schwed.)
- Thomas Meyer: Nachtschatten Datenblatt mit Bestimmungsschlüssel und Fotos bei Flora-de: Flora von Deutschland (alter Name der Webseite: Blumen in Schwaben)
- American Nightshade: A Much Maligned Edible (englischsprachig, mit ausführlicher Beschreibung der Nutzung des Schwarzen Nachtschattens (Solanum nigrum) für die menschliche Ernährung)
- ↑ Jennifer M. Edmonds, James A. Chweya: Black Nightshades – Solanum nigrum L. and related species (PDF; 2,8 MB). International Plant Genetic Resources Institute, Rom, Italien 1997, ISBN 92-9043-321-3.