Vidi fonton por Rekordoj de mamuloj

<!--{{ruĝa ligilo}}-->
{{Sen fontoj|bestoj|aŭgusto 2010}}

{{Unua|kat=ne}}
'''Rekordoj de Mamuloj''' rilatas al la bestotipo [[Mamuloj|mamulo]], jen [[Biologia klasado|klaso]] de [[vertebruloj]], kovritaj de [[haro]]j, kies inoj havas [[mamo]]jn (escepte de ekzemple la [[monotremoj]], kies lakto estas rekte produktita en specifaj haŭt-lokoj) kaj [[lakto]]-nutras siajn idojn, almenaŭ en la komenca periodo post la naskiĝo de la ido. Evolue la mamuloj devenas el [[reptilioj]].

Ekzistas proksimume 5400 specoj (5490 laŭ la [[Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj]]) de mamuloj, disvastigata en proksimume 1200 [[Genro (biologio)|genroj]], 153 [[Familio (biologio)|familioj]], kaj 29 [[Ordo (biologio)|ordoj]] (kvankam tio varias laŭ enklasiga metodo). Mamuloj grandas el la 30-40 milimetra [[Burda vesperto]] al la 33 metra [[Blua baleno]].
{{Aranĝu|aranĝo=maldekstra|__TOC__}}

== Korpaj dimensioj ==
=== La plej grandaj mamuloj ===
[[Dosiero:Finwhaleapproach.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Balenoptero]]]]
La plej granda [[mamulo]] de la hodiaŭa kaj verŝajne ankaŭ la plej granda mamulo de ĉiuj tempoj estas '''[[blua grandega baleno]]''' (''Balaenoptera musculus''). Rekordaj unuopuloj povas ĝiskreski ĝis 33,5 metroj kaj pezo ĝis 190 tunoj. Sed kutime ili kreskas ĝis longeco de "nur" 19 – 27,5 m kaj pezo 60 – 140 tunoj.

[[Dosiero:Baleine à bosse et son baleineau 2.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Megaptero]]]]
Ankaŭ aliaj [[cetacoj]] atingas grandegajn dimensiojn. Al la plej grandaj apartenas [[balenoptero|balenoptero finvalo]] (''Balaenoptera physalus''), kiu ĝiskreskas ĝis 18 – 23 (27,3) m kaj pezo 45 – 70 (100) t, plu [[balenoptera norda]] (''Balaenoptera borealis'') kun 12 – 15 (21) m kaj 20 – 30 (40) t, [[gronlanda baleno]] (''Balaena mysticetus'') kun 15 – 18 (20) m kaj 50 – 70 (100) t, [[ĝiba baleno]] (''Megaptera novaeangliae'') 11 – 19 m kaj 25 – 30 (40) tunoj.

El dentigitaj cetacoj la plej granda estas [[kaĉaloto]] (''Physeter catodon'') kun 8 – 20 (23,1) m kaj pezo 35 – 70 (85) tunoj. Mamuloj povas atingi tiujn ĉi grandecojn sole dank‘ al restado en akva medio, kiu superportas iliajn korpojn. Sur seka tero eĉ malpli grandaj cetacoj sufokiĝos pro la pezo de sia propra korpo.

El landaj mamuloj, kiuj hodiaŭ vivas, la plej granda estas '''[[elefanto|afrika elefanto]]''' (''Loxodonta africana''). Afrikaj elefantoj pezas 2,7 – 6,3 (7,5) tunojn, ili mezuras 6 – 7,5 m en longecon kaj 1,6 ĝis 4 m en postkolo (mezproksime 3,2 m). La plej grandaj afrikaj elefantoj apartenas al sudafrika subspecio ''Loxodonta africana africana''. El la jaro [[1955]] estas konata el [[Angolo]] nedokumentita okazo de elefanto mezuranta en postkolo 3,95 m kaj pezanta proksimume 12 tunojn. La plej granda dokumentita elefanto estis virseksulo ĉasita la [[7-an de novembro]] [[1974]] en [[Mucusso]] en Angolo. Kiam ĝi kuŝis sur flanko, ĝi mezuris en postkolo 4,2 m, kio signifas, ke starante ĝi devis mezuri proksimume 4 m. Ĝi pezis 13,5 tunojn. Hodiaŭ tiu ĉi unuopulo estas ekspoziciata en [[Smithsonian Museum]] en [[Washington]]. [[Dosiero:AmersfoortZooYoungAsianElephant.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Azia elefanto]]]] La ekspoziciata preparitaĵo mezuras 4,01 m. La dua plej granda elefanto estis onidire unuopulo, kiu mezuris en postkolo 3,8 m havante pezon proksimume 10,8 tunojn. De la ekstremaĵo de [[rostro]] ĝis fino de la [[vosto]] ĝi mezuris 10 m.

La alia plej granda landa mamulo estas '''[[azia elefanto]]''' (''Elephas maximus''), kiu estadas ofte bredata en kaptiteco, tial ties mezurado kaj pezado estas pli facila. Sovaĝe vivantaj aziaj elefantoj atingas pezon 2,0 – 5,7 (6,7) tunojn kaj laŭlonge kaj en postkolo ili mezuras 2,5 – 3 (3,2) m.
La maksimuma alteco de [[plejstoceno|plejstocena]] '''[[mamuto]]''' (''Mammuthus trogontherii'') estis mezurita laŭ la [[skeleto]] je 4,5 m, la viva unuopulo tiel mezuris 4,74 m pezante proksimume 16 tunojn.

[[Dosiero:Indricotherium skeleton.jpg|dekstra|eta|120ra| [[Indricotherium transouralicum]]]]
Sed entute la plej granda kaj la plej ega konata landa mamulo, kiu kiam vivis, estis '''''Indricotherium transouralicum'''''. Tio estis [[rinocero]] kun longa [[kolo]] kaj sen [[korno]], kiu vivis antaŭ 35 milionoj da jaroj ([[oligoceno]] kaj frua [[mioceno]]) en la tuta okcidenta [[Azio]] kaj en [[Eŭropo]]. Trovaĵoj de ĝiaj [[osto]]j devenas el la jaro [[1907]] – [[1908]] el [[Bugti Hills]] en [[Baluĉistano]] ([[Pakistano]]). ''Indricotherium'' mezuris de tero ĝis pinto de [[dorso|dorsa]] [[ĝibo]] 7,5 m. [[Dosiero:Pteropus vampyrus1.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Pteropo flughundo]]]] La longeco de ĝia [[korpo]] estis 11,3 m kaj la pezo ĉirkaŭ 11 tunojn. Ili povis maksimume atingi 16 – 22 tunojn, kio estas komparebla kun pereintaj plej grandaj [[rostruloj]]. Unu studo bazita je ekstrapolo de pezo sole el tri plej grandaj ostoj de reprezentantoj de genro de ''Indricotherium'' signas, ke tiuj ĉi mamuloj povis pezi eĉ 20 – 30 tunojn.

La plej granda aktive fluganta mamulo estas en hodiaŭa tempo '''[[pteropo flughundo]]''' (''Pteropus vampyrus''). Ido pezas preskaŭ 47 gramojn. Adoltoj ĝiskreskas ĝis longeco escepte eĉ 48&nbsp;cm kun la pezo preskaŭ 1652 gramoj. Ĝi povas havi spanon de flugiloj eĉ 168&nbsp;cm.

=== La plej malgrandaj mamuloj ===
Destini la plej malgrandan mamulon estas disputeble, ĉar dependas de maniero de mezurado. Problemo estas same en tio, ke eblas malbone kompari tute diferencajn formojn de mamuloj. Ĝenerale la plej bona destino estas la pezo, sed tiu ne estadas multfoje (precipe en tereno) konstatata. En tiaj kazoj estas preferata la mezurado de korpo. Esploroj bazitaj je mezurado de muzeaj materialoj denove plej ofte baziĝas je mezurado de longecoj de [[kranio]]j.

Verŝajne la plej malgranda mamulo de la mondo estas '''[[sunko plejeta]]''' (''Suncus etruscus''). Ĝi estas nepre la plej malgranda el [[Eŭropo|eŭropaj]] mamuloj. Sen la vosto ĝi mezuras (3,35) 3,6 – 5,18 (5,3) cm. La vosto estas 2,4 – 2,9&nbsp;cm longa. La suma mezproksima longeco (kun la vosteto) estas proksimume 6,5&nbsp;cm. La sunko plejeta estas ankaŭ la plej malpeza mamulo de la mondo. Ĝia pezo moviĝas de (1,2) 1,42 ĝis 2,55 (2,7) gramoj. Ĝi troviĝas ĉirkaŭ [[Mediteraneo]], en [[Azio]] ĝi estas disvastigita ĝis [[Ĉinio]] kaj [[Tajlando]]. Maloftaj trovaĵoj devenas el [[Afriko]], kie ĝi troviĝas direkte al sudo ĝis [[Kaburbo]]. Dank‘ al sia grandeco (aŭ prefere malgrandeco) la sunko plejeta kapablas trairadi tra koridoretoj de grandaj specioj de [[lumbriko]]j. Malgraŭ tio, ke ĝi vivtenas sin per malgrandaj specioj de lumbrikoj kaj per diversa [[insekto]], estas neverŝajne, ke ĝi povu ĉasi grandan lumbrikon (pli longan ol 8&nbsp;cm), same kiel en kaptiteco ĝi ne kapablis ĉasi [[manto]]jn (''Mantis religiosa''). En kaptiteco la sunko plejeta estas nutrita per [[larvo]]j de [[grilo]]j kaj aliaj [[skarabo]]j.

Kun la sunko plejeta povas, rilate al la grandeco, konkursi ankaŭ aliaj [[insektovoruloj]], kies mezproksima pezo estas nur iom pli alta. Tio estas malmulte konata [[soriko|soriko plejmalgranda]] (''Sorex minutissimus''), kiu vivas en norda Eŭropo kaj Azio kaj pezanta 1,5 – 4,0 gramojn kaj [[soriko nana]] (''Sorex hoyi''), kies pezo moviĝas inter 2 ĝis 4 gramoj.

En la jaro [[1998]] estis anoncita [[fosilio|fosilia]] trovaĵo de 8&nbsp;mm granda [[osto]] de [[makzelo]], kio estas nova rekordo de la plej malgranda mamulo. La menciita makzelo apartenas al pereinta [[insektovoruloj|insektovorulo]] de familio '''''Batodonoides'''''. La fosilio estis trovita en trunko de granda tropika arbo, kiu estis enterigita en [[kretaceo|kretaceaj]] sedimentoj (la aĝo estas taksata je 65 milionoj da jaroj) en [[Wyoming]]. Laŭ tiu ĉi fosilia trovitaĵo eblas supozi, ke tiu ĉi primitiva mamulo povis pezi 1,3 gramojn. Ĝiaj dentoj estas pli malgrandaj ol unu milimetro.

La formo de la dentoj de tiu ĉi animalo estas tre simila al dentoj de reprezentantoj de unu malnovepka familio, kiu estas tre malproksimas al [[soriko]]j. Tiuj ĉi etaj kreituletoj vivis en okcidento de [[Norda Ameriko]] en subkreskaĵo de tropika praarbaro.

=== La plej longaj mamuloj ===
[[Dosiero:Sanc0605.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Megaptero ĝibdorsa]]]]
[[Dosiero:Killerwhales jumping.jpg|eta|120ra|dekstra|Du [[orcino]]j]]
La plej longa mamulo de la mondo estas '''[[blua grandega baleno]]''' (''Balaenoptera musculus''). La plej longa unuopulo de la mondo, kiu estis kiam registrita, estis ino de blua grandega baleno surbordigita en la jaro [[1909]] ĉe [[Grytviken]] ([[Suda Georgio]], [[Falklandoj]]) en suda [[Atlantiko]], kiu mezuris laŭlonge 33,6 m. En [[1926]] estis en la sama teritorio ĉasita unuopulo kun longeco 33,27 m. La adoltaj bluaj grandegaj balenoj povas do atingi longecon ĝis 34 m. Sed hodiaŭ estas bluaj grandegaj balenoj je rando de pereigo kaj en la [[maro]]j ni jam renkontiĝas nur kun malpli grandaj ĉirkaŭ 30 m. Tiuj povas pezi 130 – 160 tunojn. Tiajn pezojn atingis eĉ ne plej pezaj [[dinosaŭro]]j. La plej saŭropoida dinosaŭro estis '''[[braĥiosaŭro]]''', kiu mezuris 22,5 m kaj pezis "sole" 78 tunojn. La kompleta skeleto estas deponita en [[Berlino|berlina]] muzeo.

La plej granda dentohava [[cetacoj|cetaco]] vivanta daŭre en akva medio estas '''[[kaĉaloto]]''' (''Physeter catodon''). Ĝia [[makzelo]], kiu estas deponita en Britia naturscienca muzeo en [[Londono]], mezuras iom pli ol 5 m. Tio signifas, ke la tuta unuopulo devis mezuri ĉirkaŭ 25 metrojn.

Por kompari estas indikitaj ankaŭ dimensioj de aliaj grandaj cetacoj: [[Gronlanda baleno]] (''Balaena mysticetus'') kaj [[balenoptero norda]] (''Balaenoptera borealis'') mezuras 15 – 20 m, [[kaĉaloto]] (''Physeter catodon'') 11 – 20 m (la plej profunda mergiĝo 2000m), [[megaptero ĝibdorsa]] (''Megaptera novaeangliae'') 14 – 19 m, [[griza baleno]] (''Eschrichtius robustus'') 12 – 15 m, [[berardio granda]] (''Berardius bairdii'') 10 – 12 m, [[balenoptero nana]] (''Balaenoptera acutorostrata'') 8 – 10 m, [[hiperoodo bulfrunta]] (''Hyperoodon ampullatus'') 7 – 10 m (la plej longa tempo de mergiĝo – 2 horoj), [[orcino]] (''Orcinus orca'') 7 – 9 m (la pezo 6 t, la plej granda rabobesto en la mondo).

=== La plej alta mamulo ===
[[Dosiero:Giraffe standing.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Ĝirafo]]]]
La plej alta mamulo de la mondo estas unu el subspecioj de [[ĝirafo]] – [[masaja ĝirafo]] (''Giraffa camelopardalis tippelskirchi''). La plej granda alteco estis mezurita ĉe [[virseksulo]] de nomo George alveturigita en la jaro [[1959]] ĝis [[bestoĝardeno]] en [[Chester]] ([[Granda Britio]]) el [[Kenjo]]. En naŭ jaroj de ĝia aĝo ĝiaj "kornetoj" tuŝis plafonon de ĝirafa [[pavilono]], kiu estis alta 6,1 m. George mortis en la jaro [[1969]]. Sed ekzistas ankaŭ nedokumentitaj informoj pri pafmortigo de ĝirafa virseksulo, kiu estis onidire 7 metrojn alta.

Proksimume duonon de la alteco de masaja ĝirafo kreas ĝia longa [[kolo]], kiu povas havi longecon preskaŭ 296&nbsp;cm. Ido de masaja ĝirafo estas naskiĝinte alta 162 ĝis 186&nbsp;cm kaj ĝi pezas 39 – 52&nbsp;kg. La [[ino]]j estas pli malgrandaj kaj malpli pezaj ol virseksuloj.

La mezproksima alteco de homo moviĝas ĉirkaŭ 170 – 180&nbsp;cm. Sed jam hodiaŭ mezuras kelkaj homoj multe pli.

La plej alta konata virino de la mondo estis [[Ĉinio|ĉinino]] [[Ĉeng Tin-Lien]], kiu mortis en siaj 17 jaroj kaj mortinte ŝi mezuris 2,48 m. La plej alta vivanta virino estas [[Kanado|kanadanino]] [[Sandy Allen]], kiu mezuras 2,31 m. La plej alta viro de la mondo estis [[Robert Wadlow]] el ŝtato [[Illinois]] ([[Usono]]), kiu mortonte mezuris 2,72 m. La plej alta vivanta viro de la planedo estas [[Radhouan Charbib]] ([[Tunizio]]), kiu mezuras 2,34 m.

''(Stato al la jaro [[2000]], laŭ [[Guinness-libro de rekordoj]].)''

=== La plej peza mamulo ===
[[Dosiero:hippo pod.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Hipopotamo]]j]]
[[Ino]] de '''[[blua grandega baleno]]''' (''Balaenoptera musculus'') ĉasita la [[20-an de marto]] [[1947]] en suda maro pezis 109 tunojn kaj mezuris 27,6 m. Sed la pezo de ĉasitaj [[cetacoj]] ne respondas al la pezo de viva besto, ĉar ĉe morta unuopulo okazas perdo de sango kaj aliaj korpaj likvaĵoj. La pezo de ĉasitaj balenoj moviĝas ĉirkaŭ 110 tunoj (en literaturo ni povas renkontiĝi eĉ kun valoroj ĉirkaŭ 150 tunoj, kio estas por vivaj unuopuloj valoro nereala). En la jaro [[1948]] estis ĉasita 26,5 m longa ino, kiu estis tuta pesata po pecoj. La sumo de la pezoj de [[karno]], la [[sango]] kaj la enhavo de [[stomako]] egaliĝis al la pezo 134,2 tunoj.

Onidire la plej peza unuopulo estis plenkreska ino de blua grandega baleno, kiu pezis 190 tunojn. Idoj de blua grandega baleno estas naskiĝinte 6 – 8 m longaj kaj ili pezas proksimume 3 tunojn. Dum la unuaj 12 monatoj ili akiros en la pezo preskaŭ 26 tunojn.
La plej peza landa mamulo estas hodiaŭ sendispute [[elefanto|afrika elefanto]] (''Loxodonta africana''). La adoltaj mamuloj pezas 5,5 – 6,0 tunojn. Tuj post ĝi sekvas [[azia elefanto]] (''Elephas maximus''). [[Virseksulo]] bredata en kaptiteco en [[Mysore]] ([[Barato]], sude de urbo [[Bangalore]] en suda angulo de la duoninsulo) pezis 6198&nbsp;kg kaj ĝia alteco estis 3,1 m.

'''[[Hipopotamo amfibia]]''' (''Hippopotamus amphibius'') estas komune kun [[marelefanto]] (''Mirounga leonina'') la plej granda "amfibia" mamulo. La plej granda pezo de virseksuloj de hipopotamoj amfibiaj estas 3 ĝis 4,5 tunoj. La pezo de marelefantoj moviĝas ĉirkaŭ 4 tunoj.

=== La plej grasa mamulo ===
La mezurado de enhavo de [[graso]] estas multe pli malfacila ol la konstatado de grandeco aŭ [[pezo]]. La mezuradon de enhavo de graso eblas fari sole sur morta unuopulo. Pleje ekzistas neklaraĵoj rilate al defino, kion signifas la plej grasa. Ĉu ĝi estas mamulo, kiu havas la plej grandan suman kvanton de graso aŭ ĉu ĝi estas specio, kiu havas la plej grandan procentan enhavon de graso en la suma korpa pezo?

Absolute plej multe da graso havas ankaŭ la plej granda mamulo de la mondo – '''[[blua grandega baleno]]''' (''Baleanoptera musculus''), kiu mezproksime atingas pezon 120 tunojn. Naskonte, kiam ili ĉesas akcepti nutraĵon kaj migras el [[Antarkto|antarkta]] kaj [[Antarktido|antarktida]] [[maro]]j ĝis [[tropiko|tropikaj]] [[akvo]]j, la tavolo de ilia subhaŭta graso atingas proksimume 6 – 8&nbsp;cm, kio respondas al volumeno proksimume 15 m<sup>3</sup> da graso. Sed en procenta komparo la volumeno de graso de blua grandega baleno partoprenas en ĝia suma pezo nur proksimume 12 %.

Ĉirilate eble la plej grasaj mamuloj estas idoj de '''[[ringita foko]]''' (''Phoca hispida''). La ringita foko estas pole disvastiĝinta kaj fine de [[aŭtuno]] kaj [[vintro|vintre]] adoltoj restadas ĉefe en [[akvo]] sub [[glacio]], kie estas pli varme ol sur surfaco (la akvo reteniĝas senĉese daŭran temperaturon ĉirkaŭ 3&nbsp;°C). Idoj naskiĝas laŭ klimataj kondiĉoj en kuŝejo el [[neĝo]] ekde duono de [[marto]] ĝis duono de [[junio]]. En la tempo, kiam la ino ĉesos mamnutri la idon, neta graso kreas 50 % de la pezo de ido.

Sed ankoraŭ pli grasaj povas esti kelkaj laboratoriaj bestoj. En kvindekaj jaroj de lasta jarcento estis en "Jackson laboratories" akirita '''mutaciigita muso''' de tribo OB (OB = obeza), kiu estis eksterordinare dika. La [[muso]] havis genetikan anomalion, kiu malhelpis transiron de kemiaj signaloj (leptonoj) el metita graso en la [[cerbo]]n. La leptonon perceptas plimulto de mamulo en la cerbo kiel atentigo al kvanto de graso en la [[korpo]] kaj dum ilia supermeza kvanto ili plimulte limigas akcepton de nutraĵo. Ĉar la cerbo de OB-muso ne povis tiun ĉi signalon akcepti, la muso estis ĉiam vorema kaj ĉe adoltoj la graso kreis preskaŭ 70 % de ilia pezo.

Sed eĉ ne OB-muso estas tenanto de rekordo de la plej grasa mamulo. Tiu ĉi omaĝo apartenas al [[homo]]j. La plej grasa homo de la mondo estis ĝis nun viro [[Jon Minnoch]], kiu vivis en ŝtato [[Washington]] ([[Usono]]). Kiam li mortis en la jaro [[1983]] en aĝo de 42 jaroj, li estis 1,85 m alta kaj laŭ taksoj li pezis nekredeblajn 635&nbsp;kg. Rilate al tio, ke normala viro de tiu ĉi alteco estus pezonta malpli ol 100&nbsp;kg, la graso en lia korpo devis prezenti proksimume 80 % de lia pezo.

=== La plej granda perdo de la pezo ===
[[Ino]] de '''[[blua grandega baleno]]''' (''Balaenoptera musculus'') pezanta 132 tunojn perdos dum 7 monatoj de [[mamnutrado]] preskaŭ 25 % de sia korpa pezo.

=== La plej granda rabobesto ===
[[Dosiero:Kodiak Brown Bear.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Kodiaka urso]]]]
[[Dosiero:Ursus maritinus.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Blanka urso]]]]
[[Dosiero:Elephant seal lg.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Marelefanto]]]]
La plej granda rabobesto, kiu kiam vivis, estis verŝajne [[urso]] '''''Arctodus simus''''' el subordo ''Tremarctinae''. Ĝi vivis en [[plejstoceno]] sur teritorio de [[Norda Ameriko]] kaj en postkolo irante sur kvar [[piedo]]j ĝi atingis la altecon de [[ĉevalo]]. Okulfrapaj estas ĉe tiu ĉi urso relative malgrandaj ekstremaĵoj, kiuj eblis al ĝi rapidan kuron.

Hodiaŭ estas la plej granda surtera rabobesto unu el subspecioj de '''[[bruna urso]]''' – '''[[kodiaka urso]]''' (''Ursus arctos middendorffi''), kiu estas samtempe la plej granda [[karnovorulo|karnovora]] landa mamulo. La plej granda registrita pezo de kodiaka urso estis 1200&nbsp;kg (en kaptiteco). Ĝia alteco en rektiĝinta starpozicio estas ĝis 3,8 m, alteco en postkolo povas esti eĉ 1,7 m kaj la longeco estas ofte preskaŭ 3,4 m. Kodiaka urso troviĝas sur insuloj [[Kodiak]] (laŭ kiu ĝi ricevis sian nomon), [[Afognak]], [[Shuyak]] kaj en [[Alaska Golfo]] en [[Usono]].

Sed unuopaj subspecioj de bruna urso montras grandajn diferencojn en la grandeco. Tial eblas konsideri kiel la plej granda rabobesto ankaŭ '''[[blanka urso|blankan urson]]''' (''Ursus maritimus''), kies korpaj dimensioj estas multe pli stabilaj.

El [[naĝpieduloj]] la plej grandan grandecon atingas malofta '''[[marelefanto]]''' (''Mirounga leonina''), kiu vivas en malgranda nombro apud parto de marbordo de [[Antarktido]] kaj [[Sud-Ameriko]]. [[Virseksulo]]j mezuras eĉ pli ol 6,5 m atingante pezon preskaŭ 4 tunoj. [[Ino]]j estas maksimume 3 metroj longaj.

{{-}}

=== La plej malgranda rabobesto ===
[[Dosiero:WEASEL.JPG|dekstra|120ra|eta|[[Vizelo]]]]
La plej malgranda rabobesto estas '''[[vizelo]]''' (''Mustela nivalis''). Vizelo mezuras eĉ kun la [[vosto]] preskaŭ 21,5&nbsp;cm.

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

=== La plej granda [[felisedoj|feliseda]] mamulo ===
[[Dosiero:Panthera tigris6.jpg|eta|dekstra|120ra|[[tigro|Siberia tigro]]]]
[[Virseksulo]] de '''[[tigro|siberia tigro]]''' (''Panthera tigris altaica'') longas inkluzive de la vosto mezproksime 3,15 m. En la postkolo ĝi atingas 99 – 107&nbsp;cm kaj pezas 265&nbsp;kg. '''Barata tigro''' (''Panthera tigris tigris''), mortpafita en [[novembro]] de [[1967]] en nordo de [[Utar-Pradeŝo]] mezuris laŭlonge 333&nbsp;cm kaj pezis 389&nbsp;kg. La mezproksima adolta virseksulo mezuras 282&nbsp;cm kaj pezas proksimume 190&nbsp;kg.

La plej granda siberia tigro el kaptiteco (bredisto [[Joan Byron-Marasek]] en [[Clarksburg]], [[New Jersey]]) mezuris en naŭ jaroj (oktobro de [[1986]]) 333&nbsp;cm kaj pezis nekredeblaj 423&nbsp;kg.

{{-}}

=== La plej grandaj kornoj ===
[[Dosiero:BUFFALO159.JPG|eta|dekstra|120ra|[[Akvobubalo]]]]
La plej grandan longecon de [[korno (osto)|kornoj]] havas [[parhufulo]] el subfamilio de [[bovenoj]] – '''[[akvobubalo]]''' (''Bubalus arnee'') vivanta en [[Barato]]. Virseksulo pafmortigita en la jaro [[1955]] havis kornojn longaj 424&nbsp;cm, mezurite per ekstera arko de la pinto de unu tra fleksiĝo de la korno kaj la frunto ĝis la pinto de la alia korno.

=== La plej malgrandaj kornoj ===
'''[[Pigmea antilopo]]''' (''Neotragus pygmaeus'') havas el ĉiuj en hodiaŭa tempo vivantaj specioj de [[mamuloj]] la plej malgrandajn [[korno (osto)|kornojn]]. Tiuj troviĝas nur ĉe [[virseksulo]]j de tiu ĉi specio de [[parhufulo]] kaj ili estas longaj sole 1,2 ĝis 2,5&nbsp;cm. La plej grandaj unuopuloj atingas pezon 1,5 ĝis 2&nbsp;kg kaj en postkolo ili mezuras 20&nbsp;cm (malofte maksimume 26&nbsp;cm).

=== La plej granda kornaro ===
[[Dosiero:Moose in lake.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Usona alko]]]]
[[Kornaro]] estas tipa signo de [[cervedoj]] (''Cervidae''). La plej grandan kornaron havas usona subspecio de eŭropa [[alko]] – '''[[alaska marĉa alko]]''' (''Alces alces gigas''). Ties nekutime formita skapolsimila kornaro povas esti ĝis 20&nbsp;kg peza, esceptokaze eĉ pli peza. Spano de la kornaro atingas de 160&nbsp;cm ĝis 200&nbsp;cm. Rekorda longeco de la kornaro estis 199&nbsp;cm kaj eĉ kun la [[kranio]] ili pezis 41&nbsp;kg, kio signifas, ke sen la kranio tiu ĉi kornaro devis pezi proksimume 26 – 34&nbsp;kg.

La plej grandan kornaron entute havis evidente [[plejstoceno|plejstocena]] [[cervo]] '''''Megaloceros giganteus'''''. Spano de la kornaro atingis 3,5 m.

=== La plej longa korno ===
[[Dosiero:Rhinoceros male 2003.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Rinocero]]]]
La plej longa korno estis mezurita ĉe unuopulo de specio '''[[larĝbuŝa rinocero]]''' (''Ceratotherium simum''). Ties korno mezuris 158&nbsp;cm. Interesaĵo estas, ke en [[Eŭropo]] disvastiĝis informoj pri bestoj kun unu korno ĝuste el priskribo de [[rinocero]]j. Kaj ĝuste tiuj ĉi informoj iniciatis famojn pri unukornuloj.

La plej longan konatan kornon havis unukorna [[plioceno|pliocena]] azia rinocero '''''Elasmotherium sibiricum'''''. La longeco de ties korno superis 2 m.

=== La plej longa hararo ===
La plej longajn [[vilo]]jn havas '''[[ovibovo]]''' (''Ovibos moschatus''), kiu vivas en malvarmaj regionoj. Sur la [[kolo]] kaj sur la [[gluteo]] ties viloj povas kreski ĝis 90&nbsp;cm. Sur la [[dorso]] ili estas malpli longaj.

=== La plej forta haŭto ===
Plimulte daŭras opinio, ke la plej fortan haŭton havas [[rinocero]]j. Sed tio ne estas tiel. La rinoceroj havas nome je 0,5&nbsp;cm pli malfortan haŭton ol '''[[hipopotamo|amfibia hipopotamo]]''' (''Hippopotamus amphibius''), kies haŭto estas forta 2,5&nbsp;cm (diversloke preskaŭ 3&nbsp;cm). La hipopotama haŭto estas sekiĝinte tiom malmola, ke oni pli antaŭe uzis ĝin por polurado de la plej malmola [[mineralo]] en la mondo – [[diamanto]]. [[Elefanto]] havas la haŭton forta "nur" 1,8&nbsp;cm.

=== La plej granda spano de flugiloj ===
Unusolaj mamuloj kapablantaj aktive flugi estas [[ĥiropteroj]] (''Chiroptera''), da kiuj vivas en la mondo 950 specioj. Kaj [[pteropo]]j atingas el ili proporcie grandajn dimensiojn. La plej larĝan spanon de flugiloj havas '''[[bismarka pteropo]]''' (''Pteropus neohibernicus'') vivanta sur insularo de Bismarck kaj sur [[Nov-Gvineo]]. Unu unuopulo konservita en Amerika naturscienca muzeo en [[Nov-Jorko]] havas spanon 165&nbsp;cm.

=== La plej longa dentego ===
[[Dosiero:Noaa-walrus30.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Rosmaro]] en [[Alasko]]]]

La plej longajn [[dentego]]jn havas certe [[elefanto]]j, pli precize [[elefanto|afrikaj elefantoj]] (''Loxodonta africana''). En la periodo de ekfloro de komerco kun [[eburo]] oni precize mezuris kaj pesis la dentegojn. Tiel ni sekure scias, ke ekstera arko de la plej longa elefanta dentego mezuris 3,48&nbsp;cm. La pezo de ambaŭ dentegoj de tiu ĉi elefanto estis rekordaj 117,5&nbsp;kg. Per la plej longaj dentegoj entute povis fanfaroni kelkaj hararahavaj mamuloj, kiel ekz. '''''Mammuthus trogontherii''''', kiu havis la dentegojn longaj preskaŭ 5 metrojn.

Longajn dentegojn havas ankaŭ '''[[rosmaro]]j''' (''Odobaenidae''). La plej longa rosmara dentego mezuris 92,5&nbsp;cm kaj ties perimetro en la plej forta parto (ĉe supra lipo) estis mezurita al 27,5&nbsp;cm. La rosmaraj dentegoj estas iam nomataj kiel ''rosmaraĵo'', dank‘ al kiu ili estas endanĝerigataj per ŝtelĉasistoj.

Longan dentegon havas ankaŭ [[cetaco]] vivanta en [[Norda glacia oceano]] – '''[[narvalo]]''' (''Monodon monoceros''). Narvalo havas la dentegon spiralforme turniĝinta kaj sur surfaco kanelita, kiu elkreskas al [[virseksulo]]j el la [[mandiblo]]. Tio estas en la fakto la maldekstra [[kanino]], kreita sur surfaco per denta cemento kaj sub ĝi per forta tavolo de [[dentino]]. La dentego povas atingi longecon ĝis 3 metroj kaj pezi 10&nbsp;kg. Nur tre malofte la dentego elkreskos el la dekstra kanino aŭ al [[ino]]j.

=== Plej multe da dentoj ===
Nombro de [[dento]]j estas ĉe ĉiuj mamuloj unu el ĉefaj [[taksonomio|taksonomiaj]] signoj. Sed kelkaj specioj povas esti sendentaj. Male plej multe da dentoj (preskaŭ 250) havas dentohavaj [[cetacoj]] - '''[[dentocetacoj]]'''. Ni povas trovi rekordulojn en kvanto de dentoj ankaŭ inter [[ksenartroj]]. '''[[Granda dazipo]]''' (''Priodontes maximus'') povas havi eĉ 60 – 112 etajn dentetojn.

=== La plej larĝaj plandoj ===
[[Dosiero:Wolverine on rock.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Gulo]]]]
Relative la plej larĝajn [[plando]]jn (t.e. kompare kun la grandeco de [[korpo]]) havas [[gulo]] (''Gulo gulo''), kiu vivas en malvarmaj nordiaj regionoj. Gulo estas same la plej granda [[musteledoj|musteleda]] rabobesto kaj ĝiaj larĝaj plandoj ebligas al ĝi moviĝi eĉ en alta [[neĝo]], en kiun ĝi tiel ne enprofundiĝas. Ankaŭ dank‘ al tiu adapto ĝi estas kapabla ĉasi bestojn eĉ multe pli grandajn ol estas ĝi mem, ekz. [[eŭropa alko|eŭropan alkon]] (''Alces alces''), kiu estas pli ol 20x pli granda. Gulo kapablas ekataki eĉ [[griza urso|grizan urson]] voranta sian ĉasakiraĵon kaj nome tiel, ke gulo de malantaŭe mordas grizan urson en [[gluteo]]jn kaj [[femuro]]jn. Krom [[homo]]j gulo devas timi sole organizitan gregon da [[lupo]]j.

=== La plej peza cerbo ===
Absolute la plej grandan pezon de [[virseksulo|virseksula]] [[cerbo]] havas [[kaĉaloto]]. Ĝia cerbo pezas mezproksime 9,2&nbsp;kg. Sekvas ĝin [[balenoptero|balenoptero finvalo]] (7,2&nbsp;kg) kaj [[elefanto]] (6,1&nbsp;kg). Homon, kun ties 1,45&nbsp;kg da pezo de la cerbo, superas [[delfeno]] – [[saltema tursiopo]] – (''Tursiops truncatus''), kies cerbo pezas 1,7&nbsp;kg.

=== La plej malmola osto ===
La plej densa ĝis nun konata [[osto]] en la mondo estis trovita ĉe [[baleno]]j. Unu el [[kranio|kraniaj]] ostoj de tre malofta '''[[tropika mezoplodo]]''' (''Mesoplodon densirostris'') estas tre peza kaj eble kvaroble pli malmola ol aliaj ĝiaj ostoj. Ĝi havas unikan strukturon kaj kemian konsiston. Pli ol 35 % da osto kreas [[kalcio]], t.e. je 13 % pli, ol estas ĉe ostoj kutima. La osto estas trateksita per mikroskopaj kanaletoj, kiuj enhavas mineralajn substancojn. La kanaletoj estiĝas sur loko de formortantaj ostoklastoj, ĉeloj kreantaj ostan materion. Cilindraj kavetoj estas poste plenigitaj per mineraligita materio, kiun produktas aliaj specialigitaj ĉeloj. Krom la alta malmoleco estas por tiu ĉi tipo de osto karakteriza ankaŭ granda fragileco.

Oni dume disputas pri la signifo de tre malmolaj ostoj por balenoj. Rilate al ilia troviĝo precipe ĉe virseksuloj estus supozeble, ke ili povas servi dum dueloj je inoj. Sed estas ankaŭ sufiĉe bone eble, ke la malmoleco estas nur sekundara aperaĵo kunigita kun bona sonkondukiteco. La osto nome povus servi ankaŭ kiel kondukilo de signalo de [[eĥosondilo]], per kiu la [[cetacoj]] komune komunikas.

=== La plej malgranda ido ===
[[Dosiero:Kangaroo and joey03.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Kanguruo]]]]
'''[[Kanguruo]]''' havas en proporcio al la korpo de adolto la plej malgrandan idon. Proksimume dumetra '''[[ruĝa makropo]]''' (aŭ '''[[ruĝa kanguruo]]''') (''Macropus rufus'') havas idon granda nur netutaj 2&nbsp;cm.

'''[[Giganta makropo]]''' (aŭ '''[[granda kanguruo]]''') (''Macropus giganteus'') naskas je sia grandeco tre malgrandajn idojn kaj en tio ĝi tenas inter ĉiuj specioj de vivantaj mamuloj rekordon. [[Oestro]] daŭras al inoj maksimume 36 tagojn kaj la ido pezas naskiĝinte malpli ol 2 g. Granda kanguruo atingas pezon ĝis 118&nbsp;kg, sed kelkaj ĉasistoj asertas, ke ili ĉasis pecojn pezaj eĉ 150&nbsp;kg. Kiam virseksuloj stariĝos sur pintojn de la ekstremaĵoj, ili atingas la altecon ĝis 218&nbsp;cm. Granda kanguruo troviĝas en orienta [[Aŭstralio]] kaj en kelkaj rasoj eĉ en [[Tasmanio]].

El [[placentuloj|placentulaj]] mamuloj estas evidente en absoluta mezurunuo la plej malgrandaj idoj de '''[[sunko plejeta]]''' (''Suncus etruscus'') kaj de [[tajlanda vesperteto]] (''Craseonycteris thonglongyai'').

=== La plej longa lango ===
[[Dosiero:Myresluger.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Granda formikomanĝulo]]]]
'''[[Granda formikomanĝulo]]''' (''Myrmecophaga tridactyla'') estas la plej granda reprezentanto de [[ksenartroj]]. Krom tio ĝi havas ankaŭ la plej longan [[lango]]n el ĉiuj landaj mamuloj. La lango de [[formikomanĝulo]] mezuras preskaŭ 88&nbsp;cm kaj unuopulo povas elpafi ĝin ĝis 150x dum minuto. Granda formikomanĝulo perfekte specializiĝis al vorado de [[termito]]j kaj etaj [[formiko]]j. Tuj kiam ĝi trovos ilin, ĝi per rapidaj movoj montras la langon, sur kiun ĝi surgluas la formikojn. Granda formikomanĝulo voros proksimume 30 000 formikojn kaj termitojn dum tago.

[[Dosiero:Giraffe (head).jpg|eta|dekstra|120ra|La lango de [[ĝirafo]]]]
La lango de [[masaja ĝirafo]] (''Giraffa camelopardalis tippelskirchi'') estas longa 45 – 53&nbsp;cm kaj la [[ĝirafo]] kapablas per ĝi eĉ purigi la [[okulo]]jn.

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

{{-}}

=== La plej grandaj okuloj ===
[[Dosiero:Philippine sarangani tarsier.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Filipina tarsio]] (''Tarsius syrichta'')]]
'''[[Okcidentsunda tarsio]]''' (''Tarsius bancanus'') el [[tarsiedoj]] havas multe pli grandajn [[okulo]]jn ol aliaj mamuloj, same grandaj kiel ĝi. En proporcio al la [[korpo]] ĝi havas la plej grandajn okulojn el ĉiuj mamuloj. Se homo havus okulojn en la sama proporcio al la korpo kiel [[tarsio]], ili devus esti grandaj kiel [[grapfrukto]].

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

=== La plej forta tavolo de graso ===
La plej fortan tavolon de subhaŭta [[graso]] havas '''[[gronlanda baleno]]''' (''Balaena mysticetus''). La mezproksima dikeco de la graso estas 50&nbsp;cm.

=== Plej multe da vertebroj en la vosto ===
[[Dosiero:Tree Pangolin.JPG|eta|dekstra|120ra|[[Maniso]]]]
'''[[Longovosta maniso]]''' (''Manis tetradactyla'') havas la plej grandan nombron de [[vertebro]]j en la [[vosto]]. La vosto de [[maniso]] estas longa 60 – 70&nbsp;cm kaj ĝi enhavas sume 46 ĝis 47 vertebrojn. La korpo de la maniso kun la kapo mezuras samtempe 30 – 40&nbsp;cm.

{{-}}

=== Plej malmulte kaj multe da kolaj vertebroj ===
[[Dosiero:Manatee with calf.PD.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Manato]]j]]
[[Dosiero:Dugong.jpg|120ra|dekstra|eta|[[Dugongo]]j]]
'''[[Unaŭo kurtkola]]''' (''Choloepus hoffmanni''), el familio de [[bradipodedoj]], havas inter ĉiuj specioj de mamuloj la plej malgrandan nombron de la [[kolo|kolaj]] [[vertebro]]j. Ĝi havas da ili sole kvin aŭ ses. En la kutiman nombron de sep kolaj vertebroj do unu aŭ iam eĉ du mankas al ĝi.

'''[[Trinfingra bradipo|Trifingraj bradipoj]]''' (''Bradypus tridactylus'') estas male konataj per tio, ke ili havas pli da kolaj vertebroj, nome 8 aŭ 9. La plialtigita nombro de la kolaj vertebroj estas evidente adapto je la maniero de vivo en [[branĉo]]j de [[arbo]]j, kie ili estas pendigitaj je ekstremaĵoj per la kapo suben. Dank‘ al pli granda nombro de la kolaj vertebroj ili povas turni la kapon preskaŭ je 270°.

La alia grupo, kiu evitas per la nombro de la kolaj vertebroj al la kutima nombro, estas '''[[manato]]j''' (''Trichechus manatus''). Ĉiuj tri specioj de manato havas sole ses kolajn vertebrojn. Parencaj [[dugongo]]j (''Dugong dugong'') havas sep kolajn vertebrojn, same kiel ĉiuj pluaj mamuloj.

{{-}}

=== La plej grandaj oreloj ===
[[Dosiero:Plecotus auritus 2013-2 (cropped).jpg|dekstra|eta|120ra|[[Long-orela vesperto]]]]
En relativa mezurunuo, t.e. la longeco de [[orelo]]j rilate al la [[korpo]], '''[[long-orela vesperto]]''' (''Plecotus auritus'') havas la plej longajn orelojn. La korpo de long-orela vesperto povas atingi longecon eĉ 5,2&nbsp;cm, la vosto estas plimulte nur je 1&nbsp;mm malpli longa ol la korpo de unuopulo. Sed la suma longeco faras preskaŭ 14,7&nbsp;cm, kaj tio estas tial, ĉar al long-orela vesperto kreskas ĝis 4,8&nbsp;cm longaj [[aŭriklo]]j.

En absoluta mezurunuo la plej grandajn orelojn havas [[elefanto|afrika elefanto]] (''Loxodonta africana africana''), ĝi havas ankaŭ la plej gradajn orelojn el ĉiuj, unu aŭriklo pezas preskaŭ 84&nbsp;kg kaj ĝi estas en sia la plej larĝa punkto malproksima de la kapo preskaŭ 150&nbsp;cm.

== Mirindaj faroj ==
=== La plej rapidaj mamuloj ===
[[Dosiero:Cheetah.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Gepardo]]]]
[[Dosiero:Pronghorn antelope.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Forkokorna antilopo]]]]
[[Dosiero:Neophoca cinerea.JPG|eta|dekstra|120ra|[[Marleono]]]]
Sur tero la plej rapida kuranto por mallonga distanco (proksimume 0,5&nbsp;km) estas '''[[gepardo]]''' (''Acinonyx jubatus''). Sur malfermitaj [[ebenaĵo]]j en orienta [[Afriko]], [[Irano]], [[Turkmenistano]] kaj [[Afganujo]] ĝi atingas kurante rapidecon ĉirkaŭ 96&nbsp;km/horo. Sed onidire ĝi kapablas evolui rapidecon ĝis 116&nbsp;km/horo. Gepardo havas neretiriĝemajn [[ungego]]jn, malgrandan rondan [[kapo]]n, longajn [[kruro]]jn, tre elastan [[spino]]n kaj 80&nbsp;cm longan [[vosto]]n.

Gepardoj atingas sur mallongaj distancoj (ĝis 550 m) maksimuman rapidecon 100&nbsp;km/horo. En gepardaj konkursoj Cheetah Outreach okazintaj en [[februaro]] de [[1999]], fonditaj de [[Annie Beckhelling]] ([[Kaburbo]], [[Sud-Afriko]]) ili oficiale mezuris al gepardo de nomo Nyana-Spier je 100 m por 6,08 de sekundo kun akcelo el 0 je 80&nbsp;km/horo por 3,6 de sekundo, kio signifas mezproksiman rapidecon 59,6&nbsp;km/horo.

'''[[Forkokorna antilopo]]''' (''Antilocapra americana'') estas la plej rapida mamulo por longaj kaj tre longaj distancoj. Observante forkokornan antilopon okcidente de [[Usono]] estis konstatite, ke ĝi kapablas kuri 6,4&nbsp;km per mezproksima rapideco 56&nbsp;km/horo, en distanco 1,6&nbsp;km ĝi atingos rapidecon preskaŭ 68&nbsp;km/horo kaj malpli longan distancon ĝi kuras per rapideco 88&nbsp;km/horo. Kurante ĝi konsumos trioble pli da [[aero]] ol estas por tiel granda besto kutima.

Ĉasante '''[[orcino]]n''' (''Orcinus orca'') en orienta parto de [[Pacifiko]] estis bezone por persekuti unuopulon 6 – 7,5 m longa evolui rapidecon 55&nbsp;km/horo. Simila rapideco estis mezurita dum mallonga tempo ankaŭ ĉe [[blanknaĝila focenojdo]] (''Phocoenoides dalli'').

La plej rapida [[amfibio|amfibia]] mamulo estas '''[[kalifornia marleono]]''' (''Zalophus californianus''). En [[akvo]] ĝi [[naĝado|naĝas]] per maksimuma rapideco 40&nbsp;km/horo. Eĉ sur tero ĝi kapablas moviĝi pli rapide ol homo.

{{-}}

=== La plej malrapida mamulo ===
[[Dosiero:Bradypus.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Bradipo]]]]
'''[[Trifingra bradipo]]''' (''Bradypus tridactylus'') el [[tropo]]j de [[Suda Ameriko]] moviĝas sur tero per mezproksima rapideco 1,8 – 2,4 metroj/minuto (4,6&nbsp;cm/sekundo; 0,11 – 0,16&nbsp;km/horo). En branĉoj de [[arbo]]j ĝi moviĝas pli rapide (ĉirkaŭ 0,4&nbsp;km/horo). Okaze de bezono ĝi kapablos evolui rapidecon preskaŭ 4,6 m dum minuto (0,27&nbsp;km/horo). Ino, kiu ekaŭdos la angoran voĉon de sia ido, kapablas "sprinti" al ĝi per rapideco preskaŭ 4 metroj dum minuto.

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

{{-}}

=== La plej bonaj saltantoj ===
[[Dosiero:Lightmatter snowleopard.jpg|eta|eta|120ra|[[Uncio]]]]
[[Dosiero:Tursiops truncatus 01.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Saltema tursiopo]]]]
En [[longosalto]] estas grandaj ĉampionoj kelkaj grandaj specioj de [[kanguruo]]j. '''[[Ruĝa makropo]]''' (''Macropus rufus'') transsaltos per unu [[salto]] distancon ĝis 12,8 m (mezgrandaj specioj de kanguruoj transsaltos 9,7 m kaj en altecon ili elsaltos ĝis 2,7 m). '''[[Ruĝa cervo]]''' (''Cervus elaphus'') transsaltos 12 m. Sed superos ĝin '''[[impalo]]''' (''Aepyceros melampus''), kies [[rekordo]] estas 12,2 m. Sed '''[[blankvosta odokoileo]]''' (''Odocoileus virginianus'') aŭ '''[[uncio]]''' (''Uncia uncia'') transsaltos nekredeblajn 13,4 – 15,5 m. '''[[Gepardo]]''' (''Acinonyx jubatus'') transsaltos 9 metrojn, '''[[ĉevalo]]''' kapablos transsalti 8 m kaj '''[[leporo]]''' saltos je unu salto ĝis distanco 7 m.

En la plej grandan altecon elsaltos '''[[saltema tursiopo]]''' (''Tursiops truncatus'') (6,2 m). Sed dum favoraj cirkonstancoj ĝi superus [[saltotabulo]]n eĉ en alteco 8 m. El surteraj mamuloj rekordulo estas en tiu ĉi disciplino '''[[jaguaro]]''', kiu transsaltos 5,5 m. Preskaŭ la saman altecon superus per la salto ankaŭ '''[[leopardo]]''' kaj '''[[pumo]]''' (546&nbsp;cm). Unu pumo kapablis supersalti kun ĉasita [[kapreolo]] en la buŝego ĝis altecon 3,6 m. '''[[Gazelo]]j''' elsaltas fuĝante ĝis alteco 3 m. Inter [[marsupiuloj]] gvidas denove '''[[ruĝa makropo]]''' kun la plej bona mezurita faro 3,1 m. '''[[Ĉevalo]]''' kapablas salti en altecon 2,6 m kaj '''[[leporo]]''' transsaltos obstaklon alta 2 metrojn. Same kiel mezgranda leporo kapablas ankaŭ malgranda '''[[dipodomuso]]''' (''Dipodomys'') salti en altecon 2 m, kio estas preskaŭ same kiel la plej granda elsalto de '''[[ruĝa cervo]]''' (2,4 m).

=== Plej alte vivanta mamulo ===
[[Dosiero:In Tibet, yaks are decorated and honored by the families they are part of.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Gruntbovo]]j]]
'''[[Grandorela lagomiso]]''' (''Ochotona macrotis'') estas plej alte vivanta specio de mamulo. Grandorela lagomiso havas proporcie grandajn orelojn, el ĉiuj specioj de [[lagomiso]]j ĝiaj aŭrikloj estas la plej grandaj (ili atingas longecon proksimume 4,5&nbsp;cm). Grandorela lagomiso troviĝas precipe en [[Azio]] en montaroj [[Pamiro]] kaj [[Karakorumo]], kie ĝi vivas ensupermara alteco de 2586 m ĝis maksimume 6132 m.

En la plej altan supermaran altecon supreniras '''[[gruntbovo]]''' (''Bos grunniens''). Gruntbovoj en [[Tibeto]] kaj en montaroj de [[Seĉuano]] ([[Ĉinio]]) serĉas nutraĵon en supermara alteco 6&nbsp;km.

Kelkaj mamuloj povas penetri en altajn supermarajn altecojn, eĉ ne daŭre vivinte tie. Do ekz. ĝis supermara altecon 6000 m supreniras '''[[blanklipa cervo]]''' (''Cervus albirostris''), '''[[uncio]]''' (''Uncia uncia''), '''[[pigatrikso]]''' (''Pygathrix''). '''[[Vikuno]]''' (''Vicugna vicugna'') venas ĝis supermara alteco 5600 m, '''[[gvemulo]]''' (''Hippocamelus'') ĝis 5000 m. Plej alte situanta daŭre loĝataj '''homaj loĝejoj''' troviĝas en supermara alteco 4800 m. '''[[Monta tapiro]]''' (''Tapirus pinchaque'') vivas en supermara alteco 4600 m kaj '''[[montara gorilo]]''' (''Gorilla gorilla beringei'') en 4200 m. '''[[Vespertoj]]''' alflugas ĝis 4100 m, '''[[azia nigra urso]]''' (''Ursus thibetanus''), '''[[malgranda pando]]''' (''Ailurus fulgens'') kaj '''[[gvanako]]''' (''Lama guanicoe'') vivas en regionoj ĉirkaŭ 4000 m. '''[[Elefanto]]jn''' ni trovas eĉ en alteco 3600 m. Pli alte ol 3000 m vivas ekz. '''[[leporo]]j''', '''[[mustelo]]j''', '''[[lupo]]j''' kaj '''[[apro]]j'''.

=== Plej profunde mergiĝanta mamulo ===
[[Dosiero:Sperm whale.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Kaĉaloto]]]]
Dokumentita indiko pri la plej granda mergiĝo de mamulo estas ĉe '''[[kaĉaloto]]''' (''Physeter catodon''). La mezurita profundeco de mergo estis 2&nbsp;km kaj al la kaĉaloto daŭris pli ol unu horo, ol ĝi denove mergiĝis.

La [[25-an de aprilo]] [[1969]] estis ĉasita 160&nbsp;km sude de [[Durbano]] ([[Sud-Afriko]]) [[virseksulo]] de kaĉaloto (''Physeter catodon''), kiu mergiĝis post 1 horo kaj 52 minutoj. En ĝia [[stomako]] estis trovitaj du malgrandaj [[ŝarko]]j de familio ''Scymnodon'' (ili vivas sole sur [[oceano|oceana]] fundo), kiuj devis esti englutitaj proksimume antaŭ unu horo. En la loko de ĉasigo de la kaĉaloto la fundo estas en la profundaĵo pli ol 3&nbsp;km, kio signifas, ke la kaĉaloto devis mergiĝi, eĉ kiam nur por mallonga tempo, por nutraĵo ĝis profundaĵo preskaŭ 3&nbsp;km. Ŝajnas, ke la profundaĵo de mergiĝo de kaĉalotoj estas limigita pli per tempa elteno de unu enspiro ol pro premo de akvo en la profundaĵo.

=== La plej alta aĝo ===
Neniu [[mamuloj|mamulo]] atingas aĝon kiel eble 120 jaroj kiel '''[[homo]]''' (''Homo sapiens''). Tuj post li estas [[azia elefanto]] (''Elephas maximus''). Sur [[Srilanko]] onidire ĝisvivis elefanta virseksulo de nomo Rajah 81 jarojn. Sed temas pri nedokumentita indiko, same kiel en okazo de elefanto, maljuna 130 jarojn. Objektive la plej alta dokumentita aĝo de virseksulo de azia elefanto estas 69 jaroj. La plej granda objektive dokumentita aĝo de elefanto en kaptiteco estas ĉe elefantino de nomo Mudoc, kiu vivis en [[zoo]] en Santa Klaro ([[Kalifornio]]) – ŝi mortis en aĝo de 78 jaroj.

El nedubindaj kazoj la plej aĝa virino de la mondo estis [[Francio|francino]] [[Jeanne Calment|Jeanne Louise Calment]], kiu naskiĝis la [[21-an de februaro]] [[1875]] kaj mortis la [[4-an de aŭgusto]] [[1997]] en la aĝo 122 jaroj. Tenanto de vira monda [[rekordo]] estas [[Japanio|japano]] [[Ŝigeĉijo Izumi]], kiu ĝisvivis 120 jarojn kaj 237 tagojn. Li naskiĝis la [[29-an de junio]] [[1865]] kaj mortis la [[21-an de februaro]] [[1986]]. El nuntempe vivantaj homoj la plej aĝa estas [[Benjamin Harrison Holcomb]], kiu naskiĝis la [[3-an de julio]] [[1889]] en ŝtato [[Kansaso]] ([[Usono]]). Senĉese vivanta plej aĝa virino estas [[Eva Morris]] ([[Granda Britio]]), kiu naskiĝis la [[18-an de novembro]] [[1885]].

''Stato al la jaro [[2000]], laŭ [[Guinness-libro de rekordoj]].''

El aliaj reprezentantoj de mamula [[faŭno]] ni indiku, kian mezproksiman aĝon ĝisvivas tiuj, kun kiuj ni kutime renkontiĝas. Ekz. [[rato]] vivas 3 – 4 jarojn, [[leporo]] preskaŭ 7 jarojn, [[kato]] 10 – 20 jarojn, [[hundo]] 15- 20 jarojn, [[leono]] 25 – 30 jarojn, [[simio]] 30 jarojn, [[ĉevalo]] 40 – 50 jarojn, [[elefanto]] 60 – 70 jarojn.

=== La plej dormemaj mamuloj ===
[[Dosiero:Dasypus novemcinctus.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Dazipo]]]]
[[Dosiero:Marmota marmota Alpes2.jpg|120ra|dekstra|eta|[[Alpa marmoto]]]]
[[Dosiero:Lightmatter lion catnap.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Leono]]]]
Kelkaj '''[[dazipedoj]]''' (familio ''Dasypodidae''), '''[[marmozoj]]''' (familio ''Didelphidae'') kaj '''[[bradipoj]]''' (familio ''Bradypodidae'') pasos per [[dormo|dormado]] pli ol 80 % de sia vivo. '''[[Cindrokolora koalo]]''' (''Phascolarctos cinereus'') estas konsiderata kiel la plej dormema mamulo de la mondo, ĉar ĉiutage ĝi dormas preskaŭ 18 horojn. Granda dormemulo estas ankaŭ '''[[leono]]''' (''Panthera leo''), kiu ĉiutage dormas proksimume 16 horojn kaj pluajn 6 horojn ĝi ripozas.

Supozante, ke ni komparas ankaŭ tempon pasigita en trankvilo dum [[vintra dormo]], poste la plej dormemaj mamuloj estas '''[[marmoto]]j''' (''Marmot''), kies vintra dormo daŭras 7,5 monatojn (t.e. preskaŭ 2/3 de la jaro). [[Marmoto de Parry]] dormas preskaŭ 9 monatojn.

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

=== La plej aktivaj mamuloj ===
[[Dosiero:Dalls Porpoise Underwater.JPG|eta|dekstra|120ra|[[Blanknaĝila focenojdo]]]]
'''[[Blanknaĝila focenojdo]]''' (''Phocoenoides dalli'') dormas tute neniam. Al tio ĝi estas akomodinta tiel, ke regule alternas aktiveco de ĝiaj cerbaj hemisferoj. [[Focenojdo]] povas esti aktiva senĉese, ĉar unu duono de la [[cerbo]] estas ĉiam aktiva kaj la alia ripozas. La plej mallongan klasikan dormon (ambaŭ hemisferoj de cerbo estas en trankvila fazo) havas '''[[ĝirafo]]''' (''Giraffa camelopardalis''), kiu dormas dum 24 horoj nur 20 minutojn, kaj ankoraŭ en kelke da pli mallongaj tempaj intervaloj.

Tre mallonge dormas ankaŭ '''[[elefanto]]j'''. [[Sudafrika elefanto]] (''Loxodonta africana africana'') pasigas plimulton de tago per konsumado de [[nutraĵo]]. Ĉiutage ĝi konsumas nutraĵon 18 – 20 horojn kaj por dormado restas al ĝi nur 2 horoj.

=== La plej sentema mamulo ===
[[Dosiero:Talpa europaea MHNT.jpg|dekstra|120ra|eta|[[Talpo]]]]
Ne dependas de tio, kie ni vivas. Ĉiuokaze unu mamulo ĝuste nun estas laboranta en nia [[ĝardeno]] aŭ proksime de ĝi. La mamulo havas pli grandan kapablecon percepti aĵojn ĉirkaŭ si ol la plej moderna aparataro. Ĝi eĉ aŭdas [[lumbriko]]jn mordantajn nutraĵon sub la tero. Tiu ĉi brava kaj nefintaksita besto estas neniu alia ol '''[[talpo]]'''.

Ni komencu per tio, ke ni seniĝos de kelkaj mitoj pri la talpo. Ĝiaj okuloj estas malgrandaj kaj ofte kovritaj per la hararo. Malgraŭ tio, kvankam oni pensas tion, la talpo ne estas blinda. La talpoj ne kuras, ĉar ili estas kreitaj por fosado. Iliaj antaŭaj kruroj havas ungegojn, kiuj estas por la fosado tiel grandaj, ke ili malhelpas talpojn en la irado, tiel ili do devas iradi sur [[maleolo]]j. La talpo havas sur la nazo kaj la vosto vibrajn sensorojn, pli sentemaj ol tiu plej bona sensoro fabrikita de homo. Ili konsistas el miloj da eroj permesante al la talpoj aŭdi kaj detekti kian ajn movon (ekz. eĉ [[larvo]]jn mordantaj radiketojn) – kaj tio spite al kelke da dekoj de centimetroj da grundo! Dum unu jaro la talpo kapablos manĝi preskaŭ 27&nbsp;kg da larvoj kaj insekto.

=== La plej bruema mamulo ===
[[Dosiero:Howler monkey.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Aluato]]]]
[[Dosiero:Weisshandgibbon tierpark berlin.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Gibono]]]]
La plej bruemaj surteraj mamuloj en la mondo estas '''[[aluato]]j''' (''Alouatta'') el [[Mez-Ameriko|Meza]] kaj [[Sud-Ameriko|Suda Amerikoj]]. La [[virseksulo]]j havas plilarĝiĝintajn ostajn strukturojn sur pinto de [[trakeo]], kiuj ebligas disvastigon de terurplenaj blekoj. Tiuj similigas miloble obligitan bojadon de [[hundo]] ĝis iaado de [[azeno]]. Kiam ili komencos krii, ili estas aŭdeblaj ĝis distanco 15&nbsp;km.

Tre bruemaj estas ankaŭ '''[[gibono]]j''' (''Hylobates''). La plej fortan voĉon el ĉiuj gibonoj havas [[siamango]] (''Hylobates syndactylus''). La voĉo de tiu ĉi specio estas aŭdebla ĝis distanco tri kilometroj. Gibonoj havas sub la gorĝo [[utriklo]]n, kiun ili blovigos ĝis grandeco de pilko.

=== La plej longa gravedeco ===
La mezproksima longeco de gravedeco de '''[[azia elefanto]]''' (''Elephas maximus'') estas 609 [[tago]]jn (615 – 618 tagojn), kio estas pli ol 20 [[monato]]jn. Sed la maksimuma konstatita gravedeco daŭris 760 tagojn, t.e. 25 monatojn. Ino de azia elefanto venas en mallongan [[oestro]]n ĉiun trian tagon.

Ino de '''[[elefanto|afrika elefanto]]''' (''Loxodonta africana'') portas en [[ventro]] idon de ina sekso 21 monatojn (18 – 22), virseksuleton 23 monatojn (21 – 23). La [[oestra ciklo]] de inoj de afrika elefanto daŭras proksimume 2 monatojn, la propra oestro poste 2 – 6 tagojn. La mezproksima gravedeco daŭras 17 – 22 monatojn.

=== La plej mallonga gravedeco ===
La periodo de [[gravedeco]] de '''[[didelfo|didelfo mukuruo]]''' (''Didelphis marsupialis'') kaj '''[[lutra ĥironekto]]''' (''Chironectes minimus'') el meza kaj norda partoj de [[Sud-Ameriko]] estas normale 12 – 13 [[tago]]jn, sed ĝi povas esti eĉ pli mallonga. Malgrandaj specioj de [[marsupiuloj]] havas gravedecon ĉirkaŭ 17 tagoj.

=== La plej nombra nasko ===
La plej grandan nombron de idoj en unu nasko estis konstatita en libera naturo ĉe '''[[senvosta tenreko]]''' (''Tenrec ecaudatus''). Ino de tiu ĉi specio, kiu vivas sur [[Madagaskaro]] kaj [[Komoroj]] povas naski preskaŭ nekredeblajn 32 idojn. Sed ne ĉiuj ĝisvivos adoltecon, plimulte da ili mortas baldaŭ post la naskiĝo. Sed estis notita kazo de unu ino, kiu havis 31 idojn, kaj sume 30 supervivis el ili. Samtempe normala nombro de idoj en unu nasko de senvostaj tenrekoj moviĝas inter 12 – 15. La ino havas ĝis 28 cicojn, sed samtempe ĝi kapablas mamnutri ĝis 24 idojn, kiuj pezas ĉiu 10 -17 gramojn. La adoltaj unuopuloj atingas pezon 1,6 – 2,4&nbsp;kg.

=== La plej juna naskintino ===
[[Ino]] de '''[[monta lemingo]]''' (''Lemmus lemmus'') povas gravediĝi jam en la aĝo de 14 tagoj. La [[gravedeco]] daŭras 16 – 23 tagojn kaj en unu [[nasko]] povas naskiĝi ĝis 13 idoj. [[Lemingo]]j estas tre fekundaj – unu geopo havis dum 167 tagoj eĉ 8 naskojn, sed poste la ino mortis.

=== La plej persistemaj mamuloj ===
[[Dosiero:American bison k5680-1.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Bizono]]]]
La plej longan distancon, kiun mamuloj kapablas superi je unu tiro estas 1200&nbsp;km. Tiun ĉi distancon ili iros sur siaj migradaj distancoj por [[nutraĵo]] [[bizono]] (''Bison bison'') kaj [[elefanto|afrika elefanto]] (''Loxodonta africana''). Ankaŭ [[rangifero]] (''Rangifer tarandus'') kaj [[blanka urso|blankaj ursoj]] (''Ursus maritimus'') kapablas superi grandajn distancojn, nome ĝis 1000&nbsp;km.

=== La plej longa vintra dormo ===
La plej longan [[vintra dormo|vintran dormon]] estis konstatita ĉe unu subspecio de '''[[marmoto de Parry]]'''. La menciita subspecio de [[marmoto]] vivas sur [[Alasko]] kaj rilate al lokaj klimataj kondiĉoj daŭras ties [[dormo]] plenajn 9 monatojn. Ĝi estas aktiva do nur kvaronjaron. Per longdaŭra studado estis konstatite, ke proksimume 65 % ĝis 75 % de la vivo la marmoto pasigas per dormado.

El eŭropaj mamuloj havas la plej longan vintran dormon '''[[zizelo]]'''. Ties vintra dormo daŭras 7 monatojn. Antaŭ veno de [[vintro]] la zizelo elfosos 2 metrojn sub la tero kuŝejon, kiu estas longa ĝis 10 metroj. En la finaĵo de la koridoro estas plilarĝigita parto, kie dormas la tuta familio aŭ kelke da unuopuloj komune.

Dum la vintra dormo sinkos la korpa temperaturo de la zizelo je nuraj 4&nbsp;°C. Tuŝinte sur la dormantan zizelon oni povas impresi, ke ĝi estas malvarma. Dum la tempo de ĝusta vintra dormo la zizelo perdos preskaŭ 40 % de sia korpa pezo.

=== La plej granda manĝulo ===
[[Dosiero:Faroe stamp 402 blue whale (Balaenoptera musculus) crop.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Blua grandega baleno]]]]
La plej granda manĝulo estas eble '''[[leono]]''' (''Panthera leo'') aŭ '''[[tigro]]''' (''Panthera tigris''), kiuj kapablas post sukcesa ĉaso konsumi ĝis 35&nbsp;kg da nutraĵo ([[karno]] kaj [[osto]]j). Post tia vorado ili poste plimulte tri tagoj ne ĉasas, sed ripozas kaj digestas. Sed rilate al la propra grandeco de korpo la plej grandaj manĝuloj estas kelkaj [[herbovoruloj|herbovoraj]] bestoj (ekz. [[koalo]]j), kiuj specialiĝas eksplicite al unu speco de nutraĵo.

En proporcio al sia grandeco la plej vorema besto estas '''[[soriko]]''', kiu pro tre rapida [[metabolismo]] devas ĉiutage konsumi kelkoblon de la propra pezo. Ĝia metabolismo estas tiel rapida, ke la sorika koro batas preskaŭ 1200foje dum minuto.

Rilate al la suma kvanto de nutraĵo gvidas grandaj specioj de [[cetacoj]]. '''[[Blua grandega baleno]]''' (''Balaenoptera musculus'') englutos dum la tago preskaŭ 8 tunojn da [[krilo]]. Eĉ tia bankedo prezentas nur 4 % de la suma pezo de la baleno – la soriko do konsumos nekompareble pli.

El surteraj bestoj la plej grandaj manĝuloj estas '''[[elefanto]]j''', kiuj dum la tago voros 130 – 220&nbsp;kg da foliaro, branĉetoj, herbo kaj alia planta materio. La kaŭzo de tiu ĉi granda volumeno estas tio, ke elefanta manĝaĵo estas malriĉa je nutraĵo. En kaptiteco sufiĉas al elefanto 50 – 70&nbsp;kg da fojno kaj kelke da siteloj de kruda [[legomo]].

=== La plej granda kaj malgranda trinkemulo ===
[[Dosiero:Dromadaire.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Dromedaro]]j]]
[[Dosiero:Gerbil.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Meriono]]]]
La plej granda trinkemulo estas unuĝiba [[kamelo]] – '''[[dromedaro]]''' (''Camelus dromedarius''). Ĝi eltenos soifi preskaŭ 4 tagojn, dum kio sen influo al sanstato ĝi perdos preskaŭ kvaronon de sia pezo. Sed poste ĝi eltrinkos en kelke da porcioj eĉ 130 litrojn da akvo.

Plej malmulte trinkas kelkaj [[dezerto|dezertaj]] [[ronĝuloj]]. [[Meriono]]j (''Gerbillinae'') eĉ ne trinkas entute. Ili akiras ĉiun akvon per absorbado de nutraĵo. '''[[Mongolia meriono]]''' (''Meriones unguiculatus'') konsumas el ĉiuj specioj de mamuloj la plej minimuman kvanton de fluidaĵoj, ĝi entute ne trinkas akvon kaj ĉiujn fluidaĵojn ĝi akiras el absorbado el nutraĵo. Mongolia meriono specializas sin al vivo en sekaj regionoj, do ĉefe en dezertoj. Dumtage mongoliaj merionoj antaŭ sekiganta varmego kaŝiĝas sub la teron. Mongolia meriono estas aktiva precipe dum krepusko frumatene kaj ankaŭ vespere.

<!--Tamen oni povas dubi pri tio, se oni havas ilin dek du jarojn kiel hejmbestojn kaj ĉiutage vidas, kiom da akvo ili trinkas kvankam ili krome manĝas sukajn fruktojn kaj legomojn!-->

{{-}}

=== La plej rapida reago ===
[[Dosiero:Condylura.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Stelnaza talpo]]]]
La plej rapidan reagon dum ektrovo, distingo kaj vorado de nutraĵo atingas [[stelnaza talpo]] (''Condylura cristata''). Por engluto de ĵus trovita indentigita [[nutraĵo]] sufiĉas al ĝi mezproksime 0,227 da [[sekundo]]. Kaj kiam ĝi vere ekmovos per si, ĝi englutos la nutraĵon dum nura 0,14 da sekundo. Ŝajnas, ke stelnaza talpo venis per tiu ĉi tempo al vera limo de [[fiziologio|fiziologiaj]] eblecoj de [[nerva sistemo]] de mamuloj. Ŝlosilo de sukceso estas ties [[nazo]] kun 22 palpekstremaĵoj, dank‘ al kiuj ĝi konstatos en mallumo, ĉu la objekto estas aŭ ne estas manĝebla dum 0,008 da sekundo. En rapida akcepto de la nutraĵo helpas [[talpo]]n ankaŭ pinĉilaj dentoj. Apartaĵo estas tri cerbaj centroj destinitaj por prilaborado de palpiniciatoj. Mamuloj havas kutime nur du.

Homo kapablas reagi je iniciato dum 0,65 da sekundo. Tio estas reaga tempo ekz. je luma signalo el [[semaforo]], premo per piedo je pedalo dum abrupta ŝanĝo de situacio sur ŝoseo ks.

=== La plej longa migrado ===
La plej longan migradon faras '''[[griza eŝriĥtio]]''' (''Eschrichtius robustus''), kiu ĉiujare naĝas migradan vojdirekton en la longeco preskaŭ 12000 mejloj.

=== La plej efika makzelo ===
La plej efikajn makzelojn el ĉiuj [[kvaternaro|kvaternaraj]] [[karnovoruloj]], ĝis nun vivantaj kaj ankaŭ tiuj pereintaj, havis evidente [[marsupiulo]] '''''Thylacoleo carnifex''''' (kvinslanda tigro), kiu vivis en [[Aŭstralio]] ankoraŭ antaŭ kelke da miloj da jaroj. Paleontologoj el universitato en [[Sidnejo]] konstatis tion per komparo de [[kranio]]j de 39 predantoj. La marsupiulaj tigroj pezis preskaŭ 200&nbsp;kg, ili havis egan kapon kaj kolon, akrajn dentojn kaj retiriĝemajn ungegojn. Per la konstruo de la korpo ili similis al [[felisedoj]], sed evolue ili havas pli proksimen al [[koalo]]j ol al [[tigro]]j.

== Aliaj rekordoj ==
=== La unua mamulo ===
La unuaj mamuloj evoluis en malfrua [[triaso]], sed trovitaĵoj de unuopaj [[dento]]j estas konataj ankaŭ el pli fruaj tempoj. La unua kompleta [[fosilio]] de mamulo devenas el kavernaj sedimentoj de suda [[Kimrio]]. Tio estas eta, al [[soriko]] simila, rabobesto '''''Morganucodon'''''. Ĝi havis pintan nazon kun moviĝemaj barboj. La barboj ja ne estis trovitaj, sed ties ĉeeston ni deduktas laŭ malgrandaj aperturetoj sur ostoj de la nazo, tra kiuj kondukis nervoj kaj angioj kunigitaj kun la barboj. Rilate al tio, ke palpobarboj estas en la fakto ŝanĝita hararo, eblas supozi, ke ''Morganucodon'' estis hararigita.

El la grandeco de dentoj kaj konstruo de dentaro ni juĝas, ke ''Morganucodon'' nutris sin per [[insekto]] kaj per aliaj malgrandaj [[senvertebruloj]]. Grandaj orbitoj montras al fakto, ke ĝi ĉasis nokte. Tio estis en la mondo plena dumtage de aktivaj [[dinosaŭro]]j kaj flugantaj [[pterosaŭro]]j tre avantaĝa strategio de havigado de nutraĵo kaj eskapo antaŭ eventualaj predantoj.

Dum multaj milionoj da jaroj estis tiuj ĉi niaj antaŭuloj kapablaj reteniĝi kaj malrapide evolui. Ĉiuj etaj mamuloj vivis dum 150 milionoj da jaroj de vivo en fonejo de la grandaj dinosaŭroj. Sed proksimume antaŭ 65 milionoj da jaroj ili eliĝis el la konkurenca premo. Tiutempe okazis subita cedo de la dinosaŭroj, kiu estis plej prefere kaŭzita pro sekvo de kunpuŝiĝo de [[asteroido]] aŭ [[kometo]] kun Tero. Drastaj ŝanĝoj kaŭzis eliĝon de mamuloj el la konkurenca premo ĝis tiu tempo de tre sukcesaj dinosaŭroj kaj rilate al tio, ke ili kapablis pli bone adaptiĝi al novaj kondiĉoj, venis erao de ilia rapida radiado.

=== La plej elektema mamulo ===
[[Dosiero:Koala.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Koalo]]]]
'''[[Cindrokolora koalo]]''' (''Phascolarctos cinereus'') nutras sin eksplicite per [[folio]]j kaj [[ŝelo]] de kelkaj [[eŭkalipto]]j. Sed el 500 specioj de tiuj ĉi [[arbo]]j gustumas al ĝi sole 6 speciojn. Pleje ĝi elektas inter ili unuopajn arbojn, do iam dum la tago ĝi elektos preskaŭ 9&nbsp;kg da folioj antaŭ ol ĝi konsumos la plej kvalitan 0,5&nbsp;kg da porcio. Tial estas tre malfacile bredi [[koalo]]n en kaptiteco.

=== Venenaj mamuloj ===
[[Dosiero:Platypus.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Ornitorinko]]]]
Tio ŝajnas esti nekredebla, sed kelkaj mamuloj estas vere venenaj. Mamuloj havas kelke da tipoj de [[glando]]j: laktoglandoj (por ili unikaj, uzataj al [[mamnutrado]] de idoj), ŝvitoglandojn (forkondukantaj ŝviton) kaj sebumaj glandoj (ili ŝmiras hararon). Sed esceptokaze ni trovas ĉe ili ankaŭ la t.n. venenoglandojn, kiuj estas en la fakto la modifitaj ŝvit-, sebumaj aŭ salivaj glandoj. Ni povas alvicigi al venenaj mamuloj ĉiujn reprezentantojn de [[monotremoj]] (''Monotremata''). Proporcie konataj estas kornosimilaj elstaraĵoj kun venena glando sur interna flanko de la malantaŭaj ekstremaĵoj super la kalkana artiko de virseksuloj de '''[[ornitorinko]]''' (''Ornithorhynchus anatinus''). Sed malpli multe estas konate, ke similajn organojn havas ankaŭ [[ordinara eĥidno]] (''Tachyglossus aculeatus'') kaj ambaŭ [[pseŭdeĥidno]]j (''Zaglossus'').

Pli nove oni konstatis, ke ankaŭ kelkaj el [[insektovoruloj]] havas "venenajn" glandojn, nome [[solenodonedoj]] (''Solenodontidae'') kaj kelkaj [[soriko]]j (''Soricinae''). Tiuj ĉi [[animalo]]j havas venenajn sekreciaĵojn en submakzelaj glandoj kaj ili uzas ilin ĉasante.

La [[veneno]] de ĉiuj venenaj mamuloj estas proporcie malforta kaj plimulte ĝi kaŭzas al homo neniajn problemojn.

=== Plej multe fetoranta mamulo ===
La plej ofta komunikado de mamuloj okazas helpe de [[odoro]]j, nome pere de [[ekskremento]]j, [[urino]] kaj sekreciaĵoj de la [[haŭto]]. Tiaj signaloj precipe informas la unuopulon pri komplezo [[kopulacio|kopulacii]], pri la [[sekso]], pri la teritorioj kaj pri la socia posteno. Kelkaj mamuloj uzas odorsignalojn kiel defendon kontraŭ predantoj.

Plej bone ekipitaj estas ĉirilate '''[[skunko]]j'''. Precipe [[mefito|striita mefito]] (''Mephitis mephitis''), kiu havas la plej bonan fetor-defend-sistemon. La skunkoj havas, same kiel aliaj rabobestoj (precipe el la familio de [[musteledoj]]), memstarajn parajn odor-glandojn, kiuj finiĝas kvazaŭ malgrandaj kanaletoj sur ĉiu flanko de la [[anuso]]. Tiuj ĉi anusaj glandoj konsistas el [[utriklo]], en kiu estas kvanto da haŭtaj glandoj produktantaj diversajn kemiaĵojn. La utrikloj estas ĉirkaŭitaj per fortaj [[muskolo]]j, kiuj dum kuntiriĝo kaŭzas elŝprucon de ilia enhavo. Okaze de skunkoj tiuj ĉi sekreciaĵoj estas tre danĝeraj. Ili kaŭzas spontanean senton de vomado, kelkaj homoj povas eĉ sveni. La skunkoj kapablas abrupte elŝpruci la sekreciaĵojn ĝis distanco de kelke da metroj. Oni indikas, ke ĝi kapablas trafi areeton 1&nbsp;cm<sup>2</sup> je distanco 2 metroj, sed pli grandan celon ĝi fidinde trafos eĉ je distanco 4 metroj. Je eventuala danĝero elflanke de skunko atentigas jam ties kontrasta nigrablanka kolorigo, kiu estas videbla kiel dumtage tiel nokte. Se la skunko estas timigita aŭ ĝi sentas sin endanĝerigita, ĝi komencos unue svingi per la [[vosto]]. Per tiu ĉi avertema sinteno ĝi atentigas eblan sekvan atakon. Se la danĝero ne pasos, ĝi stariĝos sur la antaŭajn ekstremaĵojn, turniĝinte en atakeman starigon, ĝi leviĝos la voston kaj kun granda precizeco ĝi elŝprucos la sekreciaĵojn kontraŭ la malamiko. Okaze de trafo de la [[okulo]]j de homo aŭ de [[hundo]] la sekvoj povas esti rekte ruinigantaj. Povas okazi blindiĝo, okaze de pli malgrandaj animaloj eĉ ties sufokiĝo.

La fetoro de la skunko estas tiom intensa (ĝi estas sentebla ĝis distanco 800 m), ke nur malmultaj bestoj kuraĝos alproksimiĝi al ĝi. Unusola predanto, kiu regule ĉasas skunkojn, estas [[virginia gufo]] (''Bubo virginianus''). Tiu kapablas ĉasi la skunkon, dank‘ al silentema flugo kaj atako el aero, ankoraŭ pli baldaŭ, antaŭ ol la viktimo ekregistros ĝin. Sed malgraŭ tio tiuj ĉi [[gufo]]j estadas ŝprucigitaj per skunkaj sekreciaĵoj. Sed rilate al ties tre malforta flarsento tio kaŭzas al ili neniajn problemojn.

La defendaj sekreciaĵoj de striita skunko enhavas sep ĉefajn volatilajn substancojn kaj forte fetorantajn konsisterojn. Du el ili estas [[tiolo]]j enhavantaj [[sulfuro]]n, kiuj kaŭzas forte repeleman fetoron de la sekreciaĵoj. Ili markiĝas kiel (E)-2-buteno-1-tiolo kaj la alia 3-metilo-1-[[butanotiolo]]. Homo kapablas ilin (eĉ spite al sia malbona flarsento) percepti jam en koncentraĵoj 10 ppb, kio estas tre malalta koncentraĵo. Ni povus kompari ĝin al solvado de plena kafkulero en olimpika naĝbaseno.

La skunkoj elŝprucas ankaŭ substancon enhavanta tiolacetatajn derivaĵojn de tioloj. Tiuj ĉi miksaĵoj ne estas senteblaj kiel tioloj, sed ili forte brulas. Se ili renkontiĝos kun akvo, ili ŝanĝiĝos en multe pli efikajn tiolojn. Tio signifas, ke se ni klopodos lavi de la skunko surspruŝitajn hejmajn bestojn aŭ niajn vestojn, denove reaperos la skunka fetoro. Plej bona rekomendo dum granda suŝpruco estas eble la vestojn enfosi aŭ ankoraŭ pli bone bruligi. Surŝprucigo de skunko estis uzata en pli antaŭaj tempoj iam ankaŭ kiel formo de puno por kondamnitoj.

La skunko batalante kun predantoj havas ankaŭ avantaĝon en tio, ke ĝia haŭto estas sufiĉe libera, kaj tial ĝi facile liberiĝos. Kelkaj specioj de skunkoj estas imunaj eĉ kontraŭ veneno de [[krotalo]]j.

=== La plej granda grupiĝo de mamuloj ===
[[Dosiero:Gnou Thoiry 19803.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Gnuo]]]]
La plej granda [[grego]] de '''[[saltema antidorko|saltemaj antidorkoj]]''' (''Antidorcas marsupialis'') estis notita dum migrado tra ebenaĵoj en okcidenta parto de suda [[Afriko]]. Unu grego observata en junio de [[1896]] en [[Karee Kloof]] ĉe rivero [[Orange]] ([[Sud-Afriko]]) estis larĝa 24&nbsp;km kaj 160&nbsp;km longa. En la pasinteco la gregoj de saltemaj antidorkoj estis la plej nombraj kaj la plej grandaj, sed hodiaŭ ties stato tiom sinkis, ke la plej grandajn gregojn havas [[gnuo]]j.

Hodiaŭ '''[[gnuo]]j''' (''Connochaetes taurinus'') kreas la plej nombrajn gregojn. La gregoj de gnuoj estas multfoje milmembraj. Unuopuloj engregiĝas en unu gregon, kiu havas preskaŭ 50 membrojn kaj en la tuta tia grego estas sole ununura virseksulo. Kelkaj rekordaj gregoj havas longecon preskaŭ 40&nbsp;km kaj ili povas havi ĝis 1,3 milionoj da membroj.

La plej granda grupiĝo de [[vespertoj]] en la mondo estis konstatita ĉe '''[[guana tadarido]]''' (''Tadarida brasiliensis'') en [[kaverno]] [[Bracken Cave]] ([[San Antonio]], [[Texas]]), kie post migrado estis amasiĝinta proksimume 20 milionojn da unuopuloj.

La plej nombran kolonion de unuopuloj havas '''[[nigravosta cinomuso]]''' (''Cynomys ludovicianus''), ronĝulo el familio de [[sciuredoj]]. Ties kolonioj (markataj kiel urboj) prezentas kaŝejon por miloj da unuopuloj. En la jaro [[1901]] estis trovita unu urbo, kiu havis onidire ĉirkaŭ 400 milionoj da unuopuloj kaj ĝi havis areon 38 000&nbsp;km<sup>2</sup>, kio estas preskaŭ kiel la areo de [[Irlando]].

En la tempo de migradoj kaj dum amasiĝo de nutraĵfontoj la unuopaj gregoj (grupoj) de [[dentocetacoj]] ofte grupiĝas en iajn supergregojn, kiuj povas nombri ĝis kelke da centoj de unuopuloj. Ĉe kelkaj specioj de [[delfeno]]j estis escepte observataj supergregoj, en kiuj estis eĉ ĉirkaŭ 1000 aŭ eĉ preskaŭ ĉirkaŭ 2500 unuopuloj.

=== La plej malalta kaj alta sonfrekvenco de mamuloj ===
Malaltfrekvencajn [[sono]]jn eldonanta de '''[[blua grandega baleno]]''' (''Balaenoptera musculus'') dum reciproka komunikado atingas ĝis 188 [[decibelo]]j. Tio farigas el ili la plej laŭtajn animaloj de la mondo, aŭdeblaj ĝis distanco 850&nbsp;km.

[[Ultrasono]], kiu estas elsendata en altaj [[frekvenco]]j kaj la kapableco de eĥolokigo estas ĉe mamuloj plej multe evoluinta ĉe '''[[vespertoj]]'''. '''[[Vampiro]]j''' (''Vampyrum spectrum'') el la ordo de [[ĥiropteroj]] kaj '''[[pteropo]]j''' (''Pteropodidae'') aŭdas sonojn kun frekvenco 120 – 210&nbsp;kHz. [[Homo]] kapablas percepti maksimume 20&nbsp;kHz. Sed [[delfeno|kutima delfeno]] (''Delphinus delphis'') aŭdas preskaŭ 280&nbsp;kHz.

=== La plej granda QE ===
[[Dosiero:Lightmatter chimp.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Ĉimpanzo]]]]
En [[etologio]] (precipe studante [[delfeno]]jn) estas uzata la t.n. '''koeficiento de encefaligo''' (QE). Tiu esprimas proporcion de volumeno de [[cerbo]] kaj la surfaco de la [[korpo]]. La plej grandan QE havas '''[[homo]]''' kun 7,4. Sekvas ĝin poste [[delfeno]]j, el kiuj [[saltema tursiopo]] (''Tursiops truncatus'') havas QE 5,6. Por komparo estas indikitaj ankoraŭ indikojn de [[ĉimpanzo]] (2,5) kaj [[muso|hejma muso]] (malpli ol 1).

Iam estas uzata kiel kriterio de la encefaligo ankaŭ proporcio de la pezo de cerbo kaj la longeco de korpo, eventuale kvociento de la pezo de cerbo de besto kaj la pezo de cerbo de homo. Ekz. la cerbo de la adolta [[kaĉaloto]] pezas proksimume 7,8&nbsp;kg, t.e. proksimume "sole" 0,02 % de ĝia pezo. Ĉe delfeno la cerbo pezas 1,7&nbsp;kg, kio estas ĉe ĝia pezo 300&nbsp;kg proksimume 0,57 %. Ĉe homo tio estas, kompare ties mezproksimam pezon de la korpo kaj la pezon de cerbo (1,7&nbsp;kg), 2 %.

=== La plej rapida pulsado ===
[[Dosiero:Conejobubus.jpg|dekstra|120ra|eta|[[Kuniklo]]]]
Senkonkurence la plej rapidan [[pulso]]n havas '''[[vespertoj]]''' (''Microchiroptera''). Malgrandaj animaloj (ekz. [[insektovoruloj]]) havas ĝenerale tre rapidan [[metabolismo]]n. Vespertoj pleje eldonas multe da energio dum la flugado. Ilia plej alta pulsa frekvenco faras preskaŭ 800 batoj dum minuto. Sed vintre (en la tempo de [[vintra dormo]]) ilia pulso malaltiĝas je nur 16 batoj dum minuto, kio estas kvindekfoje malpli multe.

El mezgrandaj [[ronĝuloj]] havas tre rapidan pulson ekz. [[kuniklo|sovaĝa kuniklo]] (''Oryctolagus cuniculus''), kies pulso atingas 150 batoj dum minuto.

=== Plej malmulte da kromosomoj ===
La plej malaltan nombron de [[kromosomo]]j en la korpa (t.e. somata) diploida ĉeno havas [[ruĝa mutjako]] (''Muntiacus muntjak''). Tiu ĉi specio el familio de [[cervedoj]] havas da ili sole 6. Dum ekzemple [[homo]] havas da ili 46, [[ĉevalo]] 64. Populacio de [[muntjako]] estas taksata je kelke da miloj da unuopuloj kaj ilia populacio senĉese malpligrandiĝas.

=== Plej malvarma ===
{| border="0" style="float:right; margin-left:0.5em;"
|----
| [[Dosiero:Echidna ST 03.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Ekidno]]]]
| [[Dosiero:Long-beakedEchidna.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Longobeka pseŭdekidno]]]]
|}
'''[[Aŭstralia ekidno]]''' (''Tachyglossus aculeatus'') estas komune kun '''[[longobeka pseŭdekidno]]''' (''Zaglossus bruijni'') mamuloj kun la plej malalta [[korpo|korpa]] [[temperaturo]].

<!-- Se vi aldonos en tiun ĉi sekcion nenion, bonvolu lasi tiujn ĉi linioj liberaj, por ke la sekcio estu bone aranĝita. Dankon. Petro-->

=== La plej malofta mamulo ===
[[Dosiero:Indian rhinoceros.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Java rinocero]] sur [[Javo]]]]
'''[[Java rinocero]]''' (''Rhinoceros sondaicus'') estas ia ankoraŭ neformortinta en la libera naturo vivanta ekzemplero de [[rinocero]]. Tio estas hodiaŭ la plej malofta vivanta mamulo. Populacio de java rinocero estis dekumita pro drasta forarbarigo de ebenaĵaj regionoj kaj ĝis hodiaŭ supervivas jam nur du populacioj en [[Azio]] dank‘ al [[mangrovo|mangrovaj]] kaj [[bambuo|bambuaj]] marĉoj.

{{-}}

=== La plej varma hararo ===
[[Dosiero:Arcticfox-3.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Polara vulpo]]]]
La plej varman hararon el ĉiuj mamuloj havas '''[[polara vulpo]]''' (''Alopex lagopus''). Dank‘ al sia ekstreme varma hararo ĝi daŭre priloĝas la plej malvarmajn lokojn sur [[Tero]], kie [[temperaturo]] atingas -50&nbsp;°C. Iam povas temperaturoj sinki ĝis -70&nbsp;°C, escepte eĉ ĝis -80&nbsp;°C. [[Koloro|Kolorigo]] de [[vulpo]] estas somere tute [[nigra]], vintre denove tute [[blanka]].

=== Unusola mamnutranta vira mamulo ===
Sole [[virseksulo]]j de '''[[dajaka kombilnazulo]]''' (''Hipposideros dyacorum'') el ordo de [[ĥiropteroj]] produktas veran patrinan [[lakto]]n por mamnutri siajn idojn same kiel la [[ino]]j. Tio estas unusola specio, ĉe kiu estas tiu ĉi fakto konata.

=== Plej sude vivanta ===
[[Dosiero:Weddell seal.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Marleono de Weddell]]]]
'''[[Marleono de Weddell]]''' (''Leptonychotes weddellii''), kiu estis nomita laŭ siro [[James Weddell]], vivas el ĉiuj mamuloj plej multe sude.

=== Plej norde vivanta ===
'''[[Ringita foko]]''' (''Phoca hispida'') vivas el ĉiuj mamuloj plej multe norde.

El mamuloj kiel ajn moviĝantaj en aero vivas plej multe norde '''[[norda vesperto]]''' (''Eptesicus nilssonii'').

=== Plej disvastiĝinta ===
[[Dosiero:Apodemus sylvaticus bosmuis.jpg|eta|dekstra|120ra|[[Muso|Hejma muso]]]]
[[Dosiero:Rattus rattus05.jpg|dekstra|eta|120ra|[[Rato]]]]
Je unueco de la plej disvastiĝinta mamulo de la mondo konkursas [[muso|hejma muso]] (''Mus musculus''), kiu reteniĝas ĉefe en homaj loĝejoj kaj [[norvega rato]] (''Rattus norvegicus''), kiu vivas en libera naturo. Nepre ili estas ambaŭ la plej disvastiĝintaj landaj mamuloj de la mondo. La [[rato]] kaj la [[muso]] troviĝas en ĉiuj [[kontinento]]j, inkluzive de [[Antarktido]]. Hejma rato estis pleje alportita eĉ sur kelkajn malproksimajn oceanajn [[insulo]]jn.

{{-}}

== Vidu ankaŭ ==
* [[Animalo]]
* [[Zoologio]]
* [[Rekordoj de serpentoj]]
* [[Rekordoj de birdoj]]

{{Leginda}}
{{ADLS|2006|33}}

{{Portalo|Zoologio}}

[[Kategorio:Bovedoj]]
[[Kategorio:Cetacoj]]
[[Kategorio:Felisedoj]]
[[Kategorio:Fokuloj]]
[[Kategorio:Homoj]]
[[Kategorio:Insektomanĝuloj]]
[[Kategorio:Kiropteroj]]
[[Kategorio:Mamuloscienco]]
[[Kategorio:Manisuloj]]
[[Kategorio:Monotremoj]]
[[Kategorio:Musteledoj]]
[[Kategorio:Neparhufuloj]]
[[Kategorio:Parhufuloj]]
[[Kategorio:Primatoj]]
[[Kategorio:Rekordoj|M]]
[[Kategorio:Ronĝuloj]]
[[Kategorio:Rostruloj]]
[[Kategorio:Ursedoj]]
[[Kategorio:Vertebruloj]]
[[Kategorio:Listoj de superlativoj]]