γνάθος
Μετάβαση στην πλοήγηση
Πήδηση στην αναζήτηση
Νέα ελληνικά (el)
[επεξεργασία]| ↓ πτώσεις | ενικός | πληθυντικός | ||
|---|---|---|---|---|
| ονομαστική | η | γνάθος | οι | γνάθοι |
| γενική | της | γνάθου | των | γνάθων |
| αιτιατική | τη | γνάθο | τις | γνάθους |
| κλητική | γνάθε | γνάθοι | ||
| Κατηγορία όπως «νόσος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά | ||||
Ετυμολογία
[επεξεργασία]
- γνάθος < (διαχρονικό δάνειο) αρχαία ελληνική γνάθος Συγγενή: ποντιακή γναθί ή γναφί.
Προφορά
[επεξεργασία]
- ΔΦΑ : /ˈɣna.θos/
- τυπογραφικός συλλαβισμός : γνά‐θος
Ουσιαστικό
[επεξεργασία]
γνάθος θηλυκό
Συνώνυμα
[επεξεργασία]Πολυλεκτικοί όροι
[επεξεργασία]Συγγενικά
[επεξεργασία]
Μεταφράσεις
[επεξεργασία]
γνάθος
|
Πηγές
[επεξεργασία]
- γνάθος - Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (1998) του Ιδρύματος Μανόλη Τριανταφυλλίδη (συντομογραφίες-σύμβολα). Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- γνάθος - Χαραλαμπάκης, Χριστόφορος (επιμέλεια) (2014). Χρηστικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. (ψηφιοποιημένη έκδοση από το 2023, συντομογραφίες-σύμβολα)
- Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2002). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας (Βʹ έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. (Αʹ έκδοση: 1998)
- γναθί - ⌘ Ἱστορικὸν Λεξικὸν τῆς Νέας Ἑλληνικῆς, τῆς τε κοινῶς ὁμιλουμένης καὶ τῶν ἰδιωμάτων (ΙΛΝΕ) της Ακαδημίας Αθηνών, online έως το λήμμα «δαχτυλωτός» (αναζήτηση, βραχυγραφίες). Έντυπη έκδοση: επτά τόμοι (1933‑2022) ως το λήμμα «δόγης»
Αρχαία ελληνικά (grc)
[επεξεργασία]| ↓ πτώσεις | ενικός | πληθυντικός | ||
|---|---|---|---|---|
| ονομαστική | ἡ | γνάθος | αἱ | γνάθοι |
| γενική | τῆς | γνάθου | τῶν | γνάθων |
| δοτική | τῇ | γνάθῳ | ταῖς | γνάθοις |
| αιτιατική | τὴν | γνάθον | τὰς | γνάθους |
| κλητική ὦ! | γνάθε | γνάθοι | ||
| δυϊκός | ||||
| ονομ-αιτ-κλ | τὼ | γνάθω | ||
| γεν-δοτ | τοῖν | γνάθοιν | ||
| 2η κλίση, Κατηγορία 'δρόμος' όπως «νόσος» - Παράρτημα:Ουσιαστικά | ||||
Ετυμολογία
[επεξεργασία]- γνάθος, ήδη τον 8ο αιώνα σε απόσπασμα του Ησίοδου που συνδέει με το συνώνυμο γένυς[1] < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *ǵn̥h₂dʰ-os < ρίζα *ǵénu- (γνάθος) για το οποίο έχει αντίρρηση ο Beekes.[2]
Ουσιαστικό
[επεξεργασία]γνάθος, -ου θηλυκό
- (ανατομία) σιαγόνα
- ※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 2 (Εὐτέρπη), 68.3
- οὐδὲ κινέει τὴν κάτω γνάθον, ἀλλὰ καὶ τοῦτο μοῦνον θηρίων τὴν ἄνω γνάθον προσάγει τῇ κάτω.
- Και δεν κουνάει την κάτω σιαγόνα του, αλλά φέρνει την επάνω προς την κάτω, και είναι και σε τούτο επίσης το μόνο ζώο.
- Μετάφραση (1992): Λεωνίδας Ζενάκος Αθήνα:Γκοβόστης @greek‑language.gr
- οὐδὲ κινέει τὴν κάτω γνάθον, ἀλλὰ καὶ τοῦτο μοῦνον θηρίων τὴν ἄνω γνάθον προσάγει τῇ κάτω.
- ※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Εὐριπίδης, Μήδεια, στίχ. 1201 (1200-1202)
- σάρκες δ᾽ ἀπ᾽ ὀστέων ὥστε πεύκινον δάκρυ | γνάθοις ἀδήλοις φαρμάκων ἀπέρρεον, | δεινὸν θέαμα.
- Οι σάρκες της, καθώς τις έτρωγε το φαρμάκι | με αόρατα σαγόνια, έλιωναν και κύλαγαν από τα κόκαλα όπως το δάκρυ του πεύκου | — ήταν ένα θέαμα φριχτό.
- Μετάφραση (2012): Θ. Κ. Στεφανόπουλος, Αθήνα: Κίχλη @greek‑language.gr
- σάρκες δ᾽ ἀπ᾽ ὀστέων ὥστε πεύκινον δάκρυ | γνάθοις ἀδήλοις φαρμάκων ἀπέρρεον, | δεινὸν θέαμα.
- ※ 5ος/4ος πκε αιώνας ⌘ Ἀριστοφάνης, Σφῆκες, στίχ. 948
- ἀπόπληκτος ἐξαίφνης ἐγένετο τὰς γνάθους.
- άξαφνα του πιαστήκαν οι μασέλες.
- Μετάφραση (1967): Θρασύβουλος Σταύρου, Αθήνα: Τυποβιβλιοτεχνική @greek‑language.gr
- ἀπόπληκτος ἐξαίφνης ἐγένετο τὰς γνάθους.
- ※ 5ος πκε αιώνας ⌘ Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 2 (Εὐτέρπη), 68.3
- (μεταφορικά, για φωτιά) μεγάλες γλώσσες φωτιάς
- ※ 6ος/5ος πκε αιώνας ⌘ Αἰσχύλος, Προμηθεὺς δεσμώτης, στίχ. 368 (366-369)
- κορυφαῖς δ᾽ ἐν ἄκραις ἥμενος μυδροκτυπεῖ | Ἥφαιστος, ἔνθεν ἐκραγήσονταί ποτε | ποταμοὶ πυρὸς δάπτοντες ἀγρίαις γνάθοις | τῆς καλλικάρπου Σικελίας λευροὺς γύας·
- και στις κορφές της κάθεται σφυροκοπώντας | ο Ήφαιστος μύδρους, που από κει φωτιάς μια μέρα | θα ξεχυθούνε ποταμοί, μ᾽ άγριες σαγόνες | της Σικελίας σπαράζοντας τους πλούσιους κάμπους·
- Μετάφραση (1930): Ιωάννης Ν. Γρυπάρης, Αθήνα:Εστία @greek‑language.gr
- κορυφαῖς δ᾽ ἐν ἄκραις ἥμενος μυδροκτυπεῖ | Ἥφαιστος, ἔνθεν ἐκραγήσονταί ποτε | ποταμοὶ πυρὸς δάπτοντες ἀγρίαις γνάθοις | τῆς καλλικάρπου Σικελίας λευροὺς γύας·
- ※ 6ος/5ος πκε αιώνας ⌘ Αἰσχύλος, Προμηθεὺς δεσμώτης, στίχ. 368 (366-369)
- (μεταφορικά) στενός πορθμός
- αιχμή ή άκρη της σφήνας
Άλλες μορφές
[επεξεργασία]- ποιητικός τύπος: γναθμός
Παράγωγα
[επεξεργασία]Εκφράσεις
[επεξεργασία] Αναφορές
[επεξεργασία]- ↑ Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2010). Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Β' ανατύπωση. 2009: A' έκδοση). Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.
- ↑ s.v. γναθμός σελ. 279 - Beekes, Robert S. P. (2010) Etymological Dictionary of Greek. [Ετυμολογικό λεξικό της ελληνικής γλώσσας] (στα αγγλικά) με την αρωγή του Lucien van Beek. Leiden: Brill. Τόμοι 1‑2.
Πηγές
[επεξεργασία]- γνάθος - Επιτομή του Λεξικού Λίντελ-Σκοτ, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος, 2007), Ψηφίδες στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 2012
- γνάθος - ΛΟΓΕΙΟΝ (αγγλικά, από το 2011) Λεξικά για την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα (στα αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, κ.λπ.) Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
Κατηγορίες:
- Ουσιαστικά που κλίνονται όπως το 'νόσος' (νέα ελληνικά)
- Ουσιαστικά θηλυκά (νέα ελληνικά)
- Λόγια διαχρονικά δάνεια από τα αρχαία ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από τα αρχαία ελληνικά (νέα ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή (νέα ελληνικά)
- Λήμματα με προφορά ΔΦΑ (νέα ελληνικά)
- Νέα ελληνικά
- Ουσιαστικά (νέα ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (νέα ελληνικά)
- Ανατομία (νέα ελληνικά)
- Ουσιαστικά με κλίση όπως το 'δρόμος' (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά που κλίνονται όπως το 'δρόμος' (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά 2ης κλίσης (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά 2ης κλίσης θηλυκά (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά θηλυκά (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά που κλίνονται όπως το 'δρόμος' θηλυκά (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά παροξύτονα (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά θηλυκά παροξύτονα (αρχαία ελληνικά)
- Ουσιαστικά που κλίνονται όπως το 'δρόμος' παροξύτονα (αρχαία ελληνικά)
- Λέξεις παροξύτονες (αρχαία ελληνικά)
- Προέλευση λέξεων από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή (αρχαία ελληνικά)
- Αρχαία ελληνικά
- Ουσιαστικά (αρχαία ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (αρχαία ελληνικά)
- Ανατομία (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα από τον Ηρόδοτο (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα από τον Ευριπίδη (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα από τον Αριστοφάνη (αρχαία ελληνικά)
- Μεταφορικοί όροι (αρχαία ελληνικά)
- Λήμματα με παραθέματα από τον Αισχύλο (αρχαία ελληνικά)
- Αντίστροφο λεξικό (ελληνικά)