Πέτρος Δ΄ της Αραγωνίας

Πέτρος Δ΄
Βασιλιάς της Αραγωνίας, Βαλένθια, Σαρδηνίας, Κορσικής και κόμης της Βαρκελώνης
Περίοδος	1336 - 1387
Στέψη	1336 Σαραγόσα
Προκάτοχος	Αλφόνσος Δ΄ της Αραγωνίας
Διάδοχος	Ιωάννης Α΄ της Αραγωνίας
Βασιλιάς της Μαγιόρκας
Περίοδος	1344-1387
Προκάτοχος	Ιάκωβος Γ΄ της Μαγιόρκας
Διάδοχος	Ιωάννης Α΄ της Αραγωνίας
Δούκας Αθηνών και Νέων Πατρών
Περίοδος	1379 - 1387
Προκάτοχος	Μαρία της Σικελίας
Διάδοχος	Νέριο Α΄ Ατσαγιόλι
Γέννηση	5 Οκτωβρίου 1319 Περπινιάν
Θάνατος	5 Ιανουαρίου 1387 (ετών 68) Βαρκελώνη
Τόπος ταφής	Μονή Πομπλέτ
Σύζυγος	Μαρία της Ναβάρρας Ελεονώρα της Πορτογαλίας Ελεονώρα της Σικελίας Σίβυλλα της Φορτιά
Επίγονοι	Κωνσταντία Ιωάννα Ιωάννης Α΄ της Αραγωνίας Μαρτίνος της Αραγωνίας Ελεονώρα Ισαβέλλα
Οίκος	Οίκος της Βαρκελώνης
Πατέρας	Αλφόνσος Δ΄ της Αραγωνίας
Μητέρα	Τερέζα ντ'Εστένσα
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Ο Πέτρος Δ΄ της Αραγωνίας (Καταλανικά: Pere IV, Μπαλαγέ, 5 Οκτωβρίου 1319 - 5 Ιανουαρίου 1387) ήταν Βασιλιάς της Αραγωνίας, Βασιλιάς της Βαλένθιας, Βασιλιάς της Σαρδηνίας και της Κορσικής, Κόμης της Βαρκελώνης (1336 - 1387), Βασιλιάς της Μαγιόρκας (1344 - 1387), Δούκας των Αθηνών και Δούκας των Νέων Πατρών (1379 - 1387).

Ο Πέτρος Δ΄ ήταν μεγαλύτερος υιός του Αλφόνσου Δ΄ της Αραγωνίας και της πρώτης συζύγου του Τερέζας Κόμισσας του Ουρζέλ κόρης του Γκομπάλντ ντ' Εντένσα. Ο Ιάκωβος Γ΄ της Μαγιόρκας εκθρονίστηκε και τον διαδέχθηκε ο Πέτρος Δ΄ (1344). Ο Πέτρος Δ΄ κληρονόμησε όλα τα εδάφη του πατέρα του εκτός από την Κομητεία του Ουρζέλ την οποία πήρε ο μικρότερος αδελφός του Ιάκωβος Α΄ του Ουρζέλ. Την περίοδο της βασιλείας του έκανε έντονες προσπάθειες να επεκτείνει το βασίλειο του με συνεχείς πολέμους με τη Σαρδηνία, τη Σικελία, τη νότια Ιταλία, την Ελλάδα και τις Βαλεαρίδες. Ο Πέτρος Δ΄ κέρδισε με τους συνεχείς του πολέμους με την Ελλάδα το Δουκάτο των Αθηνών και το Δουκάτο των Νέων Πατρών (1381).

Συγκρούσεις διαδοχής

Όταν διαδέχτηκε τον πατέρα του στο Βασίλειο της Αραγωνίας συγκάλεσε ένα Κοινοβούλιο στη Σαραγόσα που προχώρησε στη στέψη του, ο αρχιεπίσκοπος της Σαραγόσα ενοχλήθηκε έντονα αφού από την εποχή του Πέτρου Β΄ της Αραγωνίας η στέψη γινόταν από τον πάπα. Η πράξη αυτή προκάλεσε σύμφωνα με μετέπειτα αναφορές μεγάλη "αγανάκτηση", εγγυήθηκε ωστόσο τα προνόμια και τις ελευθερίες της εκκλησίας. Την εποχή που βρισκόταν στη Σαραγόσα δέχτηκε μια αποστολή από το Βασίλειο της Καστίλης που του ζήτησε να επικυρώσει τις δωρεές του πατέρα του στη θετή του μητέρα Ελεονώρα αλλά απέφυγε να δώσει σαφή απάντηση. Όταν ολοκληρώθηκαν οι γιορτές στη Σαραγόσα ο Πέτρος πήγε στη Βαλένθια για να δεχτεί νέα στέψη, στον δρόμο του σταμάτησε στη Λιέιδα, κατοχύρωσε τις Διατάξεις του Καταλανικού Συντάγματος και δέχτηκε την υποταγή των Καταλανών υπηκόων του. Η πράξη αυτή προσέλαβε τη Βαρκελώνη στην οποία γινόταν παραδοσιακά η τελετή αλλά ο Πέτρος Δ΄ ισχυρίστηκε ότι η Λιέιδα βρισκόταν στον δρόμο του για τη Βαλένθια. Όταν έφτασε στη Βαλένθια εξέτασε το θέμα της κληρονομιάς της θετής του μητέρας, της στέρησε όλα τα έσοδα και κήρυξε παράνομο τον προστάτη της Πέτερ Πονς της Λεόν και της Τζέρικα.

Ο Πέτρος της Τζέρικα είχε ωστόσο πολλούς οπαδούς και ο Πέτρος Δ΄ αναγκάστηκε με τη μεσολάβηση του πάπα να υποχωρήσει (1338), συμφιλιώθηκε με την Τζέρικα και η θετή του μητέρα δέχτηκε τα εδάφη και τα δικαιώματα της. Ο Πέτρος Δ΄ βρέθηκε ταυτόχρονα σε μεγάλο κίνδυνο με μια νέα επίθεση από το Μαρόκο με στόχο την Καστίλη και τη Βαλένθια. Παντρεύτηκε τη Μαρία της Ναβάρρας, δεύτερη κόρη του Φιλίππου Γ΄ της Ναβάρρας και της Ιωάννας Β΄ της Ναβάρρας (1338). Τον Μάιο του 1339 συμμάχησε με τον Αλφόνσο ΙΑ΄ της Καστίλης εναντίον του Μαρόκου αλλά ο στόλος του δεν είχε σημαντική συμβολή στη μάχη του Ριο Σαλάντο (30 Οκτωβρίου 1340) που ακολούθησε.

Άνοδος της Μαγιόρκας

Ένα από τα πρώτα προβλήματα που αντιμετώπισε ο Πέτρος ήταν ο γαμπρός του Ιάκωβος Γ΄ της Μαγιόρκας που είχε παντρευτεί την αδελφή του Κωνσταντία της Αραγωνίας. Ο Ιάκωβος Γ΄ είχε αναβάλει δυο φορές να ορκιστεί υποτέλεια απέναντι στον Πέτρο που ήταν ο φεουδαρχικός του κυρίαρχος, τελικά την έδωσε αλλά με δικούς του όρους (1319). Η μεγάλη οικονομική άνοδος της Μαγιόρκας με εμπόρους που είχαν δημιουργήσει ανεξάρτητες αγορές και με μεγάλα προνόμια στη δυτική Μεσόγειο απείλησε την κυριαρχία της Βαρκελώνης. Τα χρυσά νομίσματα που έκοψε το Βασίλειο της Μαγιόρκας και τα μεγάλα προνόμια που της είχαν παραχωρήσει η Γαλλία και η Ιταλία έπληξαν σημαντικά τον Πέτρο, ο Ιάκωβος Γ΄ συμμάχησε επιπλέον με τον σουλτάνο του Μαρόκου Αμπου αλ-Χασσάν εχθρό του Πέτρου. Η οργή του Πέτρου δεν έφερε όμως κανένα αποτέλεσμα μέχρι την εποχή που ο Ιάκωβος Γ΄ απειλήθηκε από τους Γάλλους ύστερα από διαφωνίες που είχε μεταξύ τους για την κατοχή του Μονπελιέ, κάλεσε τους Αραγωνέζους σε βοήθεια. Ο Πέτρος Δ΄ κάλεσε τον Ιάκωβο Γ΄ στην αυλή του περισσότερο για να προσβάλει τους Γάλλους παρά να υπερασπιστεί τον γαμπρό του αν και γνώριζε ότι δεν θα ερχόταν, δεν εμφανίστηκε πραγματικά ούτε ο Ιάκωβος ούτε άλλος εκπρόσωπος του και ο Πέτρος δήλωσε ότι δεν έχει καμιά υποχρέωση απέναντι του.

Υποταγή της Μαγιόρκας

Ανδριάντας του Πέτρου Δ΄ της Αραγωνίας στη Μονή Πομπλέτ.

Ο Πέτρος Δ΄ ξεκίνησε τις νομικές διαδικασίες εναντίον του Ιακώβου Γ΄ με στόχο την εκδίωξη του, δήλωσε ότι η κυκλοφορία των νομισμάτων του Ιακώβου στη Ρουσιγιόν και τη Σερδάνια ήταν παράβαση της συμφωνίας για το βασιλικό μονοπώλιο των νομισμάτων. Το ζήτημα ήταν υπό αμφισβήτηση χάρη στα αρχαία έθιμα που επικρατούσαν στη Ρουσιγιόν και τη Σερδάνια αλλά ο Πέτρος Δ΄ σε κάθε περίπτωση ήταν αποφασισμένος να προχωρήσει. Ο Πάπας Κλήμης ΣΤ΄ παραχώρησε στον Ιάκωβο Γ΄ το δικαίωμα να έρθει στη Βαρκελώνη και να δώσει διάλεξη μπροστά στους απεσταλμένους του. Ο Πέτρος με τη σειρά του διέσπειρε φήμες ότι ο Ιάκωβος είχε στόχο να τον συλλάβει. Ο Ιάκωβος από φόβο μήπως ο Ιάκωβος εκμεταλλευτεί την απουσία του για να επιτεθεί στη Μαγιόρκα επέστρεψε στο νησί και οργάνωσε την άμυνα του. Ο Πέτρος Δ΄ δήλωσε τον Φεβρουάριο του 1343 ότι ο Ιάκωβος της Μαγιόρκας ήταν υποτελής του, έκανε κατάσχεση στο βασίλειο και τα εδάφη του.

Οι νομικές διαδικασίες ολοκληρώθηκαν και ο Πέτρος Δ΄ αποφάσισε να επιτεθεί και να καταλάβει τη Μαγιόρκα με το πλεονέκτημα ότι οι κάτοικοι του νησιού θα τον υποστηρίξουν χάρη στους σκληρούς φόρους που τους είχε επιβάλει ο γαμπρός του. Τον Μάιο ένας στόλος από την Αλχεθίρας επιτέθηκε στη Μαγιόρκα και νίκησε τον στόλο του Ιακώβου Γ΄ στη μάχη του Σάντα Πόνκα. Ο Πέτρος δέχτηκε την υποταγή όλων των κατοίκων των Βαλεαρίδων και δέχτηκε τα προνόμια που είχαν τα νησιά από τον Ιάκωβο Α΄. Ο Ιάκωβος Γ΄ εκλιπαρούσε ειρήνη και ζήτησε από τον πάπα Κλήμη να μεσολαβήσει αλλά ο Πέτρος Δ΄ επιτέθηκε και κατέλαβε τη Ρουσιγιόν και τη Σερδάνια. Ο Ιάκωβος δήλωσε την υποταγή του με την ελπίδα να παραμείνει ένας μικρός υποτελής μονάρχης. Ο Πέτρος δήλωσε τον Μάρτιο ότι οι Βαλεαρίδες ενσωματώθηκαν στο βασίλειο της Αραγωνίας και σε νέα τελετουργική στέψη ανακηρύχθηκε βασιλιάς των νησιών.

Σύγκρουση με τον αδελφό του Ιάκωβο

Τα σύμβολα του Πέτρου Δ΄ της Αραγωνίας όπως εμφανίζονται στη βασιλική πύλη στη Μονή Πομπλέτ.

Με τη "Συνθήκη της Μαδρίτης" ο Πέτρος Δ΄ ήταν υποχρεωμένος να βοηθήσει τον Αλφόνσο ΙΑ΄ της Καστίλης στην πετυχημένη επίθεση που έκανε στην Αλχεθίρας (1344) και στην αποτυχημένη προσπάθεια να υπερασπιστεί το Γιβραλτάρ από μια Μαροκινή αντεπίθεση (1349). Ο Πέτρος Δ΄ δεν είχε γιους, συνεπώς διάδοχος του στον θρόνο ήταν ο μικρότερος αδελφός του Ιάκωβος Α΄ του Ουρζέλ. Ο Πέτρος ήταν απρόθυμος να τον ορίσει διάδοχο, όρισε την κόρη του Κωνσταντία παρά το γεγονός ότι οι προκάτοχοι του Ιάκωβος Α΄ και Αλφόνσος Δ΄ είχαν αποκλείσει τις γυναίκες κληρονόμους από τον θρόνο. Ζήτησε από τον Ιάκωβο να του παραδώσει τη θέση του Πραίτορα που παραδοσιακά ήταν η δεύτερη ύστερα από αυτή του βασιλιά. Ο Ιάκωβος δραπέτευσε στη Σαραγόσα, εκεί κέρδισε την εμπιστοσύνη πολλών ευγενών που υποσχέθηκαν να τον βοηθήσουν να κερδίσει τη θέση του μονάρχη. Ο Πέτρος Δ΄ από φόβο για εξέγερση εναντίον του παραχώρησε στον Ιάκωβο ένα Κορτές στη Σαραγόσα, τον διόρισε ξανά Πραίτορα και ανακάλεσε την απόφαση του να ορίσει διάδοχο την Κωνσταντία. Την ίδια εποχή ο Πέτρος είχε μεγάλα προβλήματα με μια κρίση στη Σαρδηνία. Ο Ιάκωβος πέθανε αιφνίδια και πρόωρα (1347) και πολλοί είχαν την υποψία ότι δηλητηριάστηκε με εντολή του Πέτρου, η Αραγωνική Ένωση εξασθένησε σημαντικά με κίνδυνο να διαλυθεί.

Συντριβή της επανάστασης

Ο Πέτρος βρέθηκε αντιμέτωπος με την "Ένωση της Βαλένθιας" που είχε έδρα τη Βαλένθια και πήρε το όνομα της από την αντίστοιχη "Ένωση της Αραγωνίας". Στο Σαγούντο αναγκάστηκε να ορίσει Πραίτορα τον μικρότερο ετεροθαλή αδελφό του Φερδινάνδο, έκανε μεγάλες παραχωρήσεις της εξουσίας του για να ηρεμήσουν οι Ενωσίτες, ο ίδιος και η σύζυγος του χόρεψαν με τον απλό λαό για να εκδηλώσουν την υποταγή τους. Η Μαύρη πανώλη που ξέσπασε τον Μάιο του 1348 στάθηκε τελικά σωτηρία για τον ίδιο τον Πέτρο επειδή του επέτρεψε να οργανώσει την αντεπίθεση του, συγκέντρωσε έναν στρατό οπαδών του, επιτέθηκε στους Ενωσίτες και τους συνέτριψε στη μάχη της Επίλα (21 Ιουλίου 1348). Ο Πέτρος εκτέλεσε 13 αρχηγούς από την "Ένωση της Βαλένθιας", αυτό ήταν για τα δεδομένα του 14ου αιώνα μια σημαντική εκδήλωση μεγαλοπρέπειας, αφού πείστηκε να μην ισοπεδώσει την πόλη έσπειρε αλάτι και εκτέλεσε πολλούς συνωμότες. Στο τέλος για να τιμωρήσει τους αρχηγούς έλιωσε την καμπάνα με την οποία η Ένωση καλούσε τους οπαδούς της να συγκεντρωθούν και έριξε το λιωμένο μέταλλο στους λαιμούς τους, ο ίδιος δήλωσε ότι το έκανε "να δοκιμάσουν το ποτό του".

Τελευταία χρόνια

Δουκάτο της Σαρδηνίας ή "Αλφονσίνο" την εποχή του Πέτρου Δ΄ της Αραγωνίας.

Το 1356 βρέθηκε σε σύγκρουση με τον Πέτρο της Καστίλης στον πόλεμο που έμεινε γνωστός ως "Πόλεμος των Δυο Πέτρων", έληξε με τη Συνθήκη του Αλμαθάν χωρίς νικητή (1375) λόγω της μαύρης πανώλης και πολλών φυσικών καταστροφών. Κατέκτησε τη Σικελία (1377) αλλά η διοίκηση του νησιού δόθηκε στον γιο του Μαρτίνο. Το υπόλοιπο διάστημα της βασιλείας του ο Πέτρος Δ΄ βρέθηκε σε συνεχείς συγκρούσεις με τον γενικό εισαγγελέα της Αραγωνίας Νικολά Έιμεριχ. Ο Ιάκωβος Γ΄ επιτέθηκε στη Μαγιόρκα αλλά ηττήθηκε στη μάχη του Λιουκμαζιόρ στην οποία και σκοτώθηκε (25 Οκτωβρίου 1349). Μετά τον θάνατο του Ιακώβου Γ΄ ο Πέτρος επέτρεψε στον γιο του Ιάκωβο Δ΄ της Μαγιόρκας να διατηρήσει τυπικά τον τίτλο μέχρι τον θάνατο του (1375), στη συνέχεια τον πήρε ο ίδιος. Η Μαγιόρκα παρέμεινε σημαντικός παράγοντας στο Στέμμα της Αραγωνίας μέχρι τον 18ο αιώνα. Ο Πέτρος Δ΄ της Αραγωνίας πέθανε στη Βαρκελώνη σε ηλικία 67 ετών (1387).

Σε συμβούλια που συγκλήθησαν τη διετία 1358 - 1359 στη Βαρκελόνη, στην Μπιλαφράνκα δελ Πενεδές και στη Σερβέρα o Πέτρος εγκαινίασε τα Ζενεραλιτάτ της Καταλονίας. Η Καστίλη επιτέθηκε στην Αραγωνία και τη Βαλένθια και τα Κορτές αποφάσισαν να διορίσουν μια δωδεκάδα βουλευτών για να ελέγξει τη δημοσιονομική και οικονομική πολιτική του στέμματος. Πρώτος "Πρόεδρος των Ζενεραλιτάτ" διορίστηκε ο Βερεγκάριος ντε Κρουίγ, επίσκοπος της Ζιρόνα (1359). Ο Πέτρος διέταξε γύρω στο 1370 να συνταχτούν τα Χρονικά για το Μοναστήρι του Σαν Χουάν ντε λα Πένια ώστε να νομιμοποιηθεί σε ιστορική βάση η εξουσία του στέμματος.

Σχέσεις με Ιουδαίους

Τα σύμβολα του Πέτρου Δ΄ της Αραγωνίας

Μια ιστορική καταγραφή αναφέρει ότι ο Πέτρος Δ΄ και ο Εβραίος γιατρός του είχαν μια διαφωνία σχετικά με το εάν επιτρέπεται να πιεί ένας Ιουδαίος κρασί που είχε αγγίξει χριστιανός. Ο γιατρός ζήτησε να πλύνει τα πόδια του βασιλιά και να πιει στη συνέχεια ο ίδιος το νερό για να δείξει ότι δεν υπάρχει φόβος ακαθαρσίας.

Οικογένεια

Παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο τη Μαρία των Εβρέ (23 Ιουλίου 1338), κόρη του Φιλίππου Γ΄ κόμη του Εβρέ και της Ιωάννας Β΄ των Καπετιδών βασίλισσας της Ναβάρρας. Μαζί της απέκτησε:

• Κωνσταντία 1343-1363, παντρεύτηκε τον Φρειδερίκο Γ΄ του Οίκου της Βαρκελώνης βασιλιά της Σικελίας.
• Ιωάννα 1344-1385, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Α΄ κόμη του Αμπούριας.
• Μαρία 1345-1348 απεβ. 3 ετών, Πέτρος, γενν. και απεβ. 28 Απριλίου 1347.

Παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο την Ελεονώρα της Πορτογαλίας (15 Νοεμβρίου 1347), κόρη του Αλφόνσου Δ΄ της Πορτογαλίας, η οποία απεβίωσε το επόμενο έτος από επιδημία πανώλης.

Παντρεύτηκε σε τρίτο γάμο (27 Αυγούστου 1349) τη 2η εξαδέλφη του Ελεονώρα του Οίκου της Βαρκελώνης, κόρη του Πέτρου Β΄ της Σικελίας με την οποία απέκτησε:

• Ιωάννης Α΄ 1350-1396, βασιλιάς της Αραγωνίας, διαδέχθηκε τον πατέρα του.
• Μαρτίνος 1356-1410, βασιλιάς της Αραγωνίας, διαδέχθηκε τον αδελφό του Ιωάννη Α΄. Επίσης βασιλιάς της Σικελίας, διαδέχθηκε τον γιο του Μαρτίνο Α΄.
  • Μαρτίνος Α΄ 1375-1409, βασιλιάς της Σικελίας.
• Ελεονώρα 1358-1382, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Α΄ των Τραστάμαρα βασιλιά της Καστίλης. Ο δευτερότοκος γιος τους:
  • Φερδινάνδος Α΄ θα κληρονομήσει από τον θείο του Μαρτίνο τον θρόνο, έτσι το στέμμα της Αραγωνίας θα περάσει από τον Οίκο της Βαρκελώνης στον Οίκο της Τραστάμαρα.
• Αλφόνσος 1362-1364, απεβ. 2 ετών.

Παντρεύτηκε σε τέταρτο γάμο (11 Οκτωβρίου 1377) την ερωμένη του Σίβυλλα της Φορτιά, κόρη του Μπερενγκουέρ δε Φορτιά, με την οποία απέκτησε:

• Αλφόνσο 1376-1377, απεβ. 1 έτους.
• Πέτρος γενν. και απεβ. τον Απρίλιο του 1379.
• Ισαβέλλα 1380-1424, παντρεύτηκε τον Ιάκωβο Β΄ του Ουρζέλ. Η δισεγγονή τους Ισαβέλλα της Κοΐμπρα θα παντρευτεί τον Αλφόνσο Ε΄ των Αβίς βασιλιά της Πορτογαλίας.