Νικόλαος Δ΄ Μουζάλων
| Νικόλαος Δ΄ Μουζάλων | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | Δεκαετία του 1070[1] |
| Θάνατος | 1152 |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βυζαντινή Αυτοκρατορία |
| Θρησκεία | Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | μεσαιωνική ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | χριστιανός ιερέας |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου |
Ο Νικόλαος Μουζάλων ήταν Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κατά τα έτη 1147-1151.
Βίος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Καταγωγή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Νικόλαος Μουζάλων καταγόταν από επιφανή Κωνσταντινουπολίτικη οικογένεια: από αυτήν προέρχονταν ο επίσκοπος Αμυκλών Νικόλαος Μουζάλων, (β΄ μισό 12ου αι.). Οι αδελφοί, Γεώργιος, Θεόδωρος και Ανδρόνικος Μουζάλωνες ήταν πολιτικοί και στρατιωτικοί αξιωματούχοι: ο Θεόδωρος ήταν Μεγάλος Λογοθέτης επί αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου και στη Σύνοδο του 1284 άσκησε κριτική στους λατινίζοντες Ιωάννη Βέκκο, Κωνσταντίνο Μελιτηνιώτη και Γεώργιο Μετοχίτη[2].
Σχετικά με τη ζωή του Νικόλαου Μουζάλωνος οι πηγές είναι περιορισμένες: κυρίως στηριζόμαστε στην έμμετρη αυτοβιογραφική Απολογία του που συνέθεσε όταν παραιτήθηκε από τον Αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου, και από ένα Εγκώμιον που συντάχθηκε από ανώνυμο ρήτορα και εκφωνήθηκε όταν ήταν Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως[3]. Επί πατριάρχη Νικόλαου Γ' Γραμματικού (1084-1111) του ανατέθηκαν καθήκοντα λαϊκού ιεροκήρυκα[4].
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Όταν χήρευσε ο Αρχιεπισκοπικός θρόνος της Κύπρου, ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός εκτιμώντας τη λογιοσύνη του τον έκρινε ως πιο κατάλληλο για τη θέση αυτή, ενώ ήταν λαϊκός. Ο Μουζάλων θέλοντας να αποφύγει την εκλογή κατέφυγε σε μοναστήρι κοντά στην Κωνσταντινούπολη ίσως στη μονή Κοσμιδίου, όπου εκάρη μοναχός[5]. Τελικά ο αυτοκράτορας έκαμψε την αντίδραση του μοναχού -πλέον- Μουζάλωνος, ο οποίος εστάλη στην Κύπρο. Είναι άγνωστο ακριβώς το χρονικό διάστημα της αρχιεπισκοπείας του, αλλά σίγουρα παραιτήθηκε οικειοθελώς το 1110[6]. Οι λόγοι της παραίτησής του έχουν να κάνουν με την αδυναμία του να ελέγξει την νοσηρή κατάσταση που επικρατούσε στην Αρχιεπισκοπή: κληρικοί συνεργάζονταν με τους φοροεισπράκτορες, ενώ οι κληρικοί που καταπατούσαν τους εκκλησιαστικούς κανόνες έβρισκαν κάλυψη από τους κοσμικούς άρχοντες[7][8].
Μετά την παραίτησή του γύρισε στη μονή Κοσμιδίου ως ηγούμενός της στην οποία παρέμεινε για τριανταεπτά χρόνια[9].
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι συνθήκες ανόδου του στον Πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης συνδέονται με την παραίτηση του Πατριάρχη Κοσμά Β' του Αττικού τον Φεβρουάριο του 1147 λόγω πλημμελούς άσκησης των καθηκόντων του και καθαίρεσής του. Μετά από δεκάμηνη χηρεία[10], και καθώς η Σύνοδος αδυνατούσε να συμφωνήσει στην εκλογή κατάλληλου προσώπου, ζήτησε τη συνδρομή του Μανουήλ Κομνηνού, ο οποίος προέκρινε τον Νικόλαο Μουζάλων λόγω της εκτίμησης που έχαιρε από τον λαό και λόγω του προηγούμενου ποιμαντικού έργου του στην Κύπρο[11]. Οι επίδοξοι διεκδικητές του θρόνου της Βυζαντινής Πρωτεύουσας προέβαλαν κανονικά ζητήματα, καθώς η προηγούμενη παραίτησή του από τον Αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου ήγειρε ζήτημα παραίτησης και από την ιερωσύνη[12]. Ο ίδιος αρνούνταν την εκλογή για αρκετό χρόνο και χρειάστηκε η πίεση του Αυτοκράτορα για να μεταπειστεί[13].
Ο Μουζάλων ως Νικόλαος Δ' παρέμεινε στον πατριαρχικό θρόνο από τον Δεκέμβριο του 1147 έως τον Απρίλιο του 1151, οπότε υποχρεώθηκε σε παραίτηση[14]. Η δράση του κυρίως εξαντλήθηκε στη ρύθμιση καθημερινών νομοκανονικών θεμάτων. Συνέγραψε αρκετά θεολογικά έργα, μεταξύ αυτών και μια διατριβή που αποδομεί το φιλιόκβε[15]. Στην διάρκεια της πατριαρχίας του η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, εκμεταλλευόμενη το κενό που προηγήθηκε της εκλογής του, εξέλεξε αντικανονικώς μητροπολίτη ερήμην του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως[16].
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2018.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 237.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 238.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 239.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 240.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 242.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 243-246.
- ↑ Γεράσιμος Μέριανος, «Προστατεύοντας τα συμφέροντα ποιμνίου και μητροπόλεως. Κατάδειξη δημοσιονομικών ατασθαλιών με αφορμή επιστολές του Ευθύμιου Μαλάκη», Ανάτυπο εκ του τόμου Η Υπάτη στην Εκκλησιαστική Ιστορία,την εκκλησιαστική τέχνη και τον ελλαδικό μοναχισμό, Αθήνα 2011, σελ.288
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 246.
- ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 354.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 248.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 250.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 249.
- ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 355.
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 299 κ.ε..
- ↑ Ζήσης 1978, σελ. 250-251.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Γεδεών, Μανουήλ (1885). Πατριαρχικοί Πίνακες: Ειδήσεις ιστορικαί βιογραφικαί περί των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως: από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου μέχρις Ιωακείμ Γ' του από Θεσσαλονίκης, 36-1884. Κωνσταντινούπολη: Lorenz & Keil.
- Ζήσης, Θεόδωρος (1978). «Ο Πατριάρχης Νικόλαος Δ' Μουζάλων». Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Θεσσαλονίκης 23: 233-330. https://www.imdlibrary.gr/publications/%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%bd%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b5%cf%80%ce%b5%cf%84%ce%b7%cf%81%ce%af%ce%b4%ce%b1-%ce%b8%ce%b5%ce%bf%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b9%ce%ba%ce%ae%cf%82-%cf%83-15/. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2022.
- Γεράσιμος Μέριανος, «Προστατεύοντας τα συμφέροντα ποιμνίου και μητροπόλεως. Κατάδειξη δημοσιονομικών ατασθαλιών με αφορμή επιστολές του Ευθύμιου Μαλάκη», Ανάτυπο εκ του τόμου Η Υπάτη στην Εκκλησιαστική Ιστορία,την εκκλησιαστική τέχνη και τον ελλαδικό μοναχισμό, Αθήνα 2011, σελ.272-291
- Kazhdan, Alexander, επιμ.. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, σελ. 1467–1468, ISBN 978-0-19-504652-6
.svg)