Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ταοϊσμός

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αυτή είναι η τρέχουσα έκδοση της σελίδας Ταοϊσμός, όπως διαμορφώθηκε από τον Ioulvl (συζήτηση | συνεισφορές) στις 22:34, 7 Ιανουαρίου 2023. Αυτό το URL είναι ένας μόνιμος σύνδεσμος για αυτή την έκδοση της σελίδας.
(διαφ.) ← Παλαιότερη έκδοση | Βλέπε τελευταία έκδοση (διαφ.) | Νεότερη έκδοση → (διαφ.)
Ταοιστικός ναός στην Τσενγκντού, Κίνα

Ο Ταοϊσμός (ονομάζεται ενίοτε και Νταοϊσμός) ως όρος χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει:

  1. Μια φιλοσοφική σχολή βασισμένη στα κείμενα του Τάο Τε Κινγκ (αποδίδονται στον Λάο Τσε και εκφέρονται εναλλακτικά ως Ντάο Ντε Τζινγκ) και του Τζουανγκτζί.
  2. Μια οικογένεια οργανωμένων θρησκευτικών κινημάτων όπως οι σέκτες Ζενγκγί («Ορθοδοξία») ή Κουαντζέν («πλήρης πραγματικότητα»), που αντλούν την καταγωγή τους από το Τζανγκ Νταολίνγκ της ύστερης δυναστείας Χαν.
  3. Την κινεζική λαϊκή θρησκεία.

Η λέξη «Ταοϊσμός» χρησιμοποιείται ως μετάφραση των κινεζικών όρων Νταοτζιάο (道教 , «διδασκαλίες/θρησκεία του Ντάο») και Νταοτζιά (道家 , «σχολή του Ντάο»). Ο χαρακτήρας Τάο 道 (ή Ντάο, ανάλογα με το σχήμα εκλατινισμού της λέξης που ακολουθεί κανείς) σημαίνει «ατραπός« ή «δρόμος», αλλά στην κινεζική θρησκεία και φιλοσοφία έχει προσλάβει περισσότερο αφηρημένα νοήματα. Το σύνθετο Νταοζιάο αναφέρεται στον Νταοϊσμό ως θρησκεία. Το Νταοζία αναφέρεται στην δραστηριότητα των λογίων κατά τη σπουδή τους. Η συγκεκριμένη διάκριση είναι αφεαυτής αντιφατική και παρουσιάζει δυσκολίες ως προς την ερμηνεία της.

Επικρατεί αρκετή σύγχυση σε ό,τι αφορά στο νόημα του Ταοϊσμού, καθώς ο όρος χρησιμοποιείται συχνά εσφαλμένα για να περιγράψει παρόμοιες φιλοσοφικές σχολές όπως το Ζεν. Σε ορισμένες χώρες και σε διαφορετικά εννοιολογικά πλαίσια (για παράδειγμα, στις «ταοϊστικές» οργανώσεις της Κίνας και της Ταϊβάν), ο όρος εφαρμόζεται στην κινεζική λαϊκή θρησκεία, χάριν αναγνώρισης. Ωστόσο πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, από εκείνους που ακολουθούν τις συγκεκριμένες θρησκείες δεν αναγνωρίζουν τον Ταοϊσμό (σε οποιαδήποτε γλώσσα) ως όνομα της θρησκείας του. Επιπλέον, οι αρκετές μορφές αυτού που συνήθως αποκαλείται «ελίτ» ή «οργανωμένος» Ταοϊσμός συνήθως διακρίνουν τις τελετουργικές δραστηριότητές του από εκείνες της λαϊκής θρησκείας, τις οποίες οι επαγγελματίες Ταοϊστές (Νταοσί) τείνουν να θεωρούν ως υποβαθμισμένες.

Η κινεζική αλχημεία, η κινεζική αστρολογία, η κινεζική κουζίνα, αρκετές κινεζικές πολεμικές τέχνες, η κινεζική παραδοσιακή ιατρική, το φενγκ σούι, πολλά στυλ του τζι γκονγκ, παρουσιάζουν κάποια σχέση με τον Ταοϊσμό.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Κινεζικός χαρακτήρας τάο ή ντάο («δρόμος»)

Ανάλογα με τα συμφραζόμενα που αποδίδει κανείς στον Ταοϊσμό, οι ρίζες του είναι δυνατόν να ανιχνευθούν σε:

Εναλλακτικά, υφίσταται ο ισχυρισμός πως ο Ταοϊσμός ως διακριτή θρησκευτική οντότητα διαμορφώθηκε σε ύστερες περιόδους, ως αντίδραση στην νεοαφιχθείσα θρησκεία του Βουδισμού, ή με την κωδικοποίηση των κειμένων Σανγκτσίνγκ και Λινμπάο, (4ος αιώνας).

Σύμφωνα με άλλες αφηγήσεις ο Λάο Τσε (ο υποτιθέμενος συγγραφέας του Τάο Τε Κινγκ/Ντάο Ντε Τζινγκ) υπήρξε διδάσκαλος τόσο του Βούδα όσο και του Κομφούκιου. Ο πρώιμος Ταοϊσμός φαίνεται πως σχετίστηκε με αρχαία εικονογραφία, τον μυστικισμό και τη γηγενή προγονολατρεία. Ο παρατηρούμενος συμβολισμός σε κελύφη χελώνας προηγείται χρονικά της πρώιμης κινεζικής καλλιγραφίας και είναι η βάση της γραπτής Κινεζικής σε τέχνεργα που χρονολογούνται προγενέστερα του 1600 Π.Κ.Ε.

Δυναστεία Χαν (206 ΠΚΕ–220)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την πρώιμη περίοδο της δυναστείας ο Χαν λατρευόταν ως θείος, είτε σε σχέση ή συγχωνευμένος με τον Κίτρινο Αυτοκράτορα. Μείζον κείμενο από το κίνημα Χουάνγκ-Λάο (Huang-Lao) είναι το Χουαϊνανζί, (Huainanzi), που ερμηνεύει τις πρώιμες ταοϊστικές διδασκαλίες στο φως της αναζήτησης για αθανασία.

Ο Ζανγκ Νταολίνγκ ισχυρίστηκε ότι άρχισε να λαμβάνει νέες αποκαλύψεις από τον Λάο Τσε το 142 μ.Χ. όντας στην (νυν) επαρχία Σιτσουάν και γύρω από τον πυρήνα αυτών των αποκαλύψεων ίδρυσε την Τιανσί (Tianshi) σέκτα («Ουράνιοι Διδάσκαλοι»). Ασκούσε την πνευματική θεραπεία και συνέλεγε προσφορές «πέντε χούφτες ρύζι» από τους οπαδούς του, γεγονός που οδήγησε στην ανάλογη εναλλακτική ονομασία του κινήματός του. Το κεντρικό μήνυμα του Ζανγκ Νταολίνγκ ήταν πως η ουράνια τάξη θα έφθανε σύντομα στο τέλος της και θα τη διαδεχόταν μια περίοδος «Μεγάλης Ειρήνης», (Ταϊπίνγκ). Στην πραγματικότητα οι δραστηριότητες της συγκεκριμένης σέκτας επιτάχυναν την πτώσης της Χαν δυναστείας. Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί για τους σύγχρονους του Ζανγκ Νταολίνγκ Ταοϊστές της σέκτας του Κίτρινου Τουρμπανιού. Ο εγγονός του Ζανγκ ίδρυσε ένα θεοκρατικό κράτος στην επαρχία Σιτσουάν. Η σύγχρονη σέκτα Ζενγκύι (Zhengyi) διεκδικεί την καταγωγή της από τη σέκτα των Ουράνιων Διδασκάλων και ο νυν Ουράνιος Διδάσκαλος ζει στην Ταϊβάν.

Ο Λαο Τσε έλαβε την αυτοκρατορική αναγνώριση ως θεότητα το 166. Το Γιν και Γιανγκ και τα «πέντε στοιχεία» ως θεωρίες προέρχονται από εκείνη την εποχή, αλλά δεν ενσωματώθηκαν εξαρχής στον Ταοϊσμό.

Το όνομα Νταοτζία προέρχεται από τη δυναστεία Χαν. Στην ιστορία του Σίμα Κιάν (κεφ. 63) αναφέρεται στους αθανάτους. Στον Λίου Ξιάνγκ σχετίζεται με τον Λαοτζί και τον Ζουανγκτζί. Εντέλει ο όρος Νταοτζιάο εφαρμόστηκε για τα θρησκευτικά κινήματα που αναφέρονται πιο πάνω. Οι δύο όροι χρησιμοποιούνταν εναλλακτικά έως πρόσφατα και η διάκρισή τους έγινε από κομφουκιανιστές συγγραφείς. Το πρωιμότερο σχόλιο για το Ντάο Ντε Τζινγκ είναι αυτό του Χεσάνγκ Γκονγκ (= «διδάσκαλος της όχθης»), εκπροσώπου του θρησκευτικού Ταοϊσμού.

Η Περίοδος των Τριών Βασιλείων (220–265)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σχολή Σουανσούε (Xuanxue) («Μυστηριώδης σοφία»), στην οποία περιλαμβάνεται ο Γουάνγκ Μπι, εστιάζεται στα κείμενα του Λαοτζί και του Ζουανγκτζί αλλά όχι στην οργανωμένη θρησκεία.

Έξι Δυναστείες (316–589)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ταοϊστής αλχημιστής Γκε Χονγκ, γνωστός επίσης ως Μπαοπουτζί (Baopuzi) (抱扑子 , ο «διδάσκαλος που αγκαλιάζει την απλότητα») ενεργός κατά τον τρίτο και τέταρτο αιώνα μ.Χ. άσκησε μεγάλη επίδραση στον ύστερο Ταοϊσμό. Σημαντικά κείμενα του Ταοϊσμού γράφτηκαν στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται το Σανγκτσίνγκ (Shangqing) (上清 «Υψίστη Αγνότητα») (365–370) και το Λινγκμπάο (Lingbao) (靈寶 , «Ιερός Θησαυρός») (397–402) που λήφθηκαν στο Μαοσάν. Οι αποκαλύψεις Σανγκκίνγκ λήφθηκαν από τον Γιάνγκ Σι (Yang Xi), συγγενή του Γκε Χονγκ. Στα συγκεκριμένα κείμενα δόθηκε έμφαση στον διαλογιστικό οραματισμό (內觀 , νεϊγκουάν (neiguan)).

Μιλούσαν για τον ουρανό Σανγκτσίνγκ, ο οποίος βρισκόταν υπεράνω του ύψιστου ουρανού των Ταοϊστών του Ουράνιου Διδάσκαλου. Οι αποκαλύψεις του Γιανγκ Ξι θεωρούνταν το αποτέλεσμα των επισκέψεων των κατοίκων αυτού του ουρανού (οι «Ζεν Ρεν») πολλοί από τους οποίους ήταν πρόγονοι ενός αριστοκρατικού κύκλου της νότιας Κίνας. Οι Ζεν Ρεν μιλούσαν για μια αποκάλυψη, η οποία θα λάμβανε χώρα το 384 και διατείνονταν πως μόνον ορισμένα άτομα από αυτούς τους αριστοκρατικούς κύκλους είχαν επιλεγεί να σωθούν. Τον πρώτο αιώνα της εμφάνισής του ο Ταοϊσμός Σανγκκίνγκ ήταν απομονωμένος στους συγκεκριμένους φιλοσοφικούς κύκλους. Αργότερα ο Τάο Χονγκτζίνγκ (Tao Hongjing) (456–536) κωδικοποίησε και σχολίασε τα κείμενα του Γιάνγκ Ξι, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη μετατροπή του Ταοϊσμού Σανγκτσίνγκ (Shangching) σε λαϊκή θρησκεία. Οι γραφές Λινγκμπάο πρόσθεσαν ορισμένα βουδιστικά στοιχεία, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται τελετουργικές ψαλμωδίες, και έδωσαν έμφαση στην παγκόσμια σωτηρία.

Στο Χουαχουτζίνγκ (Huahujing (化胡經 , «γραφή της μεταστροφής των βαρβάρων») καταγράφεται ο ισχυρισμός πως ο Λάο Τσε πήγε στην Ινδία, όπου δίδαξε λιγότερα εξελιγμένα δόγματα με το όνομα του Βούδα. Οι Βουδιστές με τη σειρά τους είχαν αντιρρήσεις και οι αυτοκράτορες καταδίκασαν «κανονικά» τον ισχυρισμό. Παρόμοιος ισχυρισμός υπάρχει και στο Σισενγκτζίνγκ (Xishengjing) (西升經 , «Γραφή της Δυτικής Εξύψωσης»).

Δυναστεία Τανγκ (618–907)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ταοϊσμός κέρδισε επίσημη θέση στην Κίνα κατά τη διάρκεια της δυναστείας Τανγκ, (618-907), οι αυτοκράτορες της οποίας διεκδικούσαν συγγένεια με τον Λάο Τσε. Ωστόσο, αναγκάστηκε να ανταγωνιστεί τον Κομφουκιανισμό και τον Βουδισμό, που ασκούσαν εξίσου σημαντικές κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτικές επιδράσεις. Ο αυτοκράτορας Σουαντσόνγκ (685–762) έγραψε σχόλια σε κείμενα και από τις τρεις αυτές παραδόσεις, γεγονός που σημαίνει ότι για πολλούς ανθρώπους κανένα από τα παραπάνω ρεύματα δεν ήταν αποκλειστικά μοναδικό. Η συγγραφή των σχολίων χαρακτηρίζει την αρχή μιας μακρόχρονης τάσης στην αυτοκρατορική Κίνα, σύμφωνα με την οποία η κυβέρνηση υποστήριζε (και ταυτόχρονα ρύθμιζε) και τα τρία θρησκευτικοφιλοσοφικά ρεύματα.

Ο αυτοκράτορας Τανγκ Γκαοζόνγκ πρόσθεσε το Ντάο Ντε Τζινγκ στον κατάλογο των «κλασικών κειμένων» (τζινγκ, 經) που έπρεπε να μελετώνται για τις αυτοκρατορικές εξετάσεις, εξ ου και ο προσδιορισμός -τζινγκ στον τίτλο του κειμένου.

Δυναστεία Σονγκ (960–1279)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην περίοδο της δυναστείας Σονγκ (960-1279) αρκετοί αυτοκράτορες –ιδιαίτερα ο Χουϊζόνγκ- προώθησαν τον Ταοϊσμό, συλλέγοντας ταοϊστικά κείμενα και εκδίδοντας επανειλημμένα το Νταοζάνγκ. Η σχολή Κουανζέν του Ταοϊσμού ιδρύθηκε σε αυτή την περίοδο, και μαζί με τους Ουράνιους Διδάσκαλους Ζενγκγί είναι μια από τις δύο σχολές του Ταοϊσμού που επιβίωσε έως σήμερα.

Στην ίδια περίοδο παρατηρείται μια σύνθετη αλληλεπίδραση ανάμεσα στις ελίτ παραδόσεις του οργανωμένου Ταοϊσμού τον οποίο ασκούσαν οι εντεταλμένοι νταοσί και τις τοπικές παραδόσεις της λαϊκής θρησκείας, την οποία ασκούσαν πνευματιστικά διάμεσα (βου) και μια νέα τάξη μη εντεταλμένων τελετουργών ιερέων που έγιναν γνωστοί ως φάσι. Το αποτέλεσμα τούτης της αλληλεπίδρασης υπήρξε η ενσωμάτωση των 'μετεστραμμένων' τοπικών θεοτήτων στο γραφειοκρατικά οργανωμένο ταοϊστικό πάνθεο και η εμφάνιση νέων εξορκιστικών τελετουργικών, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται οι Ιεροτελεστίες της Ουράνιας Καρδιάς και οι Ιεροτελεστίες της Βροντής.

Όψεις του Κομφουκιανισμού, του Ταοϊσμού και του Βουδισμού συντέθηκαν στη σχολή του Νεοκομφουκιανισμού, που έγινε με τη σειρά του αυτοκρατορική ορθοδοξία για κρατικούς γραφειοκρατικούς σκοπούς.

Δυναστεία Γιουάν (1279–1367)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μονή του Λευκού Σύννεφου, Πεκίνο

Κατά την περίοδο της δυναστείας Γιουάν (1279-1367) το Νεϊντάν («Εσωτερική Αλχημεία») έγινε το επίκεντρο της σέκτας Κουανζέν, οι οπαδοί της οποίας ακολουθούσαν ένα μοναστικό πρότυπο εμπνευσμένο από τον Βουδισμό. Ένας από τους αρχηγούς της, ο Τσίου Τσουτσί (Qiu Chuji) έγινε διδάσκαλος του Τζένγκις Χαν και χρησιμοποίησε την επιρροή του για να σώσει εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές. Ξεκινώντας από το Σάνξι και τη Σαντόνγκ, η σέκτα οργάνωσε το θρησκευτικό κέντρο της στο Μπαϊγιουνκουάν του Πεκίνου («Μονή του Λευκού Σύννεφου»). Ωστόσο, πριν το τέλος της δυναστείας επανήλθε στο προσκήνιο η σέκτα των Ουράνιων Διδασκάλων και φυσικά ο Βουδισμός.

Εθνικιστική περίοδος (1912–1949)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη νεότερη ιστορική περίοδο το Γκουομιντάνγκ, το εθνικιστικό κόμμα της Κίνας στράφηκε προς την επιστήμη, τον μοντερνισμό και τη δυτική κουλτούρα, ανάμεσα στην οποία περιλαμβάνεται μερικώς και ο Χριστιανισμός. Οι εθνικιστές στην Κίνα θεωρώντας τη λαϊκή θρησκεία αντιδραστική και παρασιτική, δήμευσαν ορισμένους ναούς για δημόσια κτήρια και προσπάθησαν εν γένει να ελέγξουν την παραδοσιακή θρησκευτική δραστηριότητα.

Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (1949–παρόν)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας, επίσημα αθεϊστικό, αρχικά κατέστειλε τον Ταοϊσμό, μαζί με άλλες θρησκείες. Ένα μεγάλο τμήμα της ταοϊστικής υποδομής καταστράφηκε. Οι μοναχοί και οι ιερείς κλείστηκαν σε στρατόπεδα εργασίας. Τούτη η πρακτική εντάθηκε κατά τη διάρκεια της πολιτιστικής επανάστασης, από το 1966 έως το 1976, ξερριζώνοντας σχεδόν τα περισσότερα ταοϊστικά κέντρα.

Ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ απεκατέστησε σταδιακά κάποια θρησκευτική ανοχή από το 1982 και στη συνέχεια οι κομμουνιστές ηγέτες αναγνώρισαν τον Ταοϊσμό ως σημαντική παραδοσιακή θρησκεία της Κίνας και επίσης ως πιθανή προσοδοφόρα εστία προσέλκυσης τουρισμού. Πολλοί από τους φυσικούς ναούς και τις μονές επισκευάστηκαν και άνοιξαν τις πύλες τους στο κοινό.


Πεποιθήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Τα Τρία Κοσμήματα του Τάο

Θρησκευτικός Ταοϊσμός (Νταοτζιάο)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ταοϊστικός ναός της Ταϊβάν. Διακρίνεται η θρησκευτική πρακτική της καύσης θυμιάματος και τα πνεύματα φύλακες Φου Ντογκ και Δράκων

Ο Ταοϊσμός ως θρησκεία δεν επικεντρώνεται γύρω από δόγματα και δεν υπάρχουν γνωστές ταοϊστικές «διακηρύξεις πίστης». Ταυτόχρονα είναι δυνατόν να αναγνωρίσει κανείς ορισμένες χαρακτηριστικές πεποιθήσεις ή υποθέσεις. Πέραν της κινεζικής λαϊκής θρησκείας, διάφορα τελετουργικά και ασκήσεις θεωρούνται από τους ακόλουθους του Ταοϊσμού ότι επηρεάζουν θετικά τη φυσική υγεία, ευθυγραμμίζουν την πνευματική ύπαρξη με τις κοσμικές δυνάμεις ή ωθούν σε εκστατικά πνευματικά ταξίδια. Αυτού του είδους οι ιδέες φαίνονται βασικές για τον Ταοϊσμό στις ελίτ μορφές του.

Φιλοσοφικός Ταοϊσμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο όρος φιλοσοφικός Ταοϊσμός δεν αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη ταοϊστική σχολή ή διακριτούς φιλοσόφους και είναι τμήμα του Ξουανξού και άλλων ρευμάτων σκέψης. Η διάκριση ανάμεσα στον φιλοσοφικό και τον θρησκευτικό Ταοϊσμό είναι τόσο δύσκολη, όσο ο ορισμός του ίδιου του Ταοϊσμού. Πιστοί του «θρησκευτικού» Ταοϊσμού πιθανώς δεν έχουν ποτέ διαβάσει τη σκέψη του Λάο Τσε, Ζουανγκζί ή Ντάοζανγκ, και το γεγονός ότι αποκαλούνται «Ταοϊστές» πιθανώς προκαλεί αμηχανία ή φαίνεται κατασκευασμένο.

Ο φιλοσοφικός Ταοϊσμός δίνει έμφαση σε διάφορες έννοιες του Ντάο Ντε Τζινγκ όπως η «μη δράση» (γου γουέι), το κενό, η απόσπαση, η δύναμη της απαλότητας (ή ευλυγισία) και του Ζουανγκζί όπως η δεκτικότητα, ο αυθορμητισμός, ο σχετικισμός των ανθρώπινων δρόμων στη ζωή, οι τρόποι ομιλίας και συμπεριφοράς. Ως είναι φυσικό το ενδιαφέρον συγκεντρώνεται γύρω από το ντάο -ποιον δρόμο θα έπρεπε να ακολουθούμε και κυρίως τι είναι το ντάο, πώς μπορούμε να το γνωρίσουμε. Η αποσπασμένη συζήτηση και η απροθυμία διαμόρφωσης κάποιου συγκεκριμένου τρόπου έκφρασης διαμορφώνει ένα status παραδοξότητας μάλλον παρά δογματισμού. Εξαιτίας αυτού τα ταοϊστικά κείμενα διαφέρουν αισθητά από εκείνα του Κομφουκιανισμού.

Οι ταοϊστές σχολιαστές προβληματίζονται από τις εισαγωγικές προτάσεις του Ντάο Ντε Τζινγκ, οι οποίες συνήθως μεταφράζονται ως:

Ο δρόμος που μπορεί να προφερθεί δεν είναι ο αιώνιος Δρόμος.
Το όνομα που μπορεί να ονομαστεί, δεν είναι το αιώνιο Όνομα.

(Για την ακρίβεια οι αυθεντικές λέξεις είναι:

道可道，非常道。 (ντάο (δρόμοι) μπορούν να προφερθούν, μη συνήθεις δρόμοι)
名可名，非常名。 (ονόματα μπορούν να ονομαστούν, μη συνήθη ονόματα))

Στην κινεζική γλώσσα το 道 (ντάο) χρησιμοποιείται τόσο ως ουσιαστικό όσο και ως ρήμα. Η μετάφραση «δρόμος» για το ουσιαστικό αποδίδει αρκετούς συνειρμούς, αλλά η μετάφραση για το ρήμα ντάο = ομιλείν δείχνει αταίριαστη με το γενικό εννοιολογικό πλαίσιο του Ταοϊσμού, εκτός και αν αποδώσει κανείς στο ρήμα τις έννοιες του κηρύττειν, της διατύπωσης, κ.λπ. Στη δεύτερη ερμηνεία η χρήση του 名 ως ρήματος και ουσιαστικού φαίνονται νοηματικά πλησιέστερα, «ονόματα» και «ονοματίζω». Συγκεκριμένα, ο δρόμος είναι ένα ντάο, ένας οδηγός για το πού θα τραβήξει κανείς ή για το πώς θα φθάσει ως εκεί. Όμως οι δρόμοι οριοθετούνται και με άλλους τρόπους – π.χ. με ενδιάμεσους οδοδείκτες κατά μήκος του δρόμου κ.λπ.. Οι Ταοϊστές ασχολούνται επίσης με τη χάραξη του δρόμου (λείανση της ατραπού) και με το «διάβασμα» των φυσικών σημείων που δείχνουν την πορεία που μπορεί να ακολουθήσει κανείς.

Ενώ οι παραπάνω φράσεις κατέληξαν τυποποιημένη μετάφραση, η λόγια άποψη τις θεωρεί γραμματικά και εννοιολογικά προβληματικές. Γραμματικά στη φράση δεν εμπεριέχεται άρθρο και θα μπορούσε να αναγνωσθεί εναλλακτικά ως «ένας δρόμος μπορεί να προφερθεί, (αλλά) δεν είναι αυτός ο διαρκής δρόμος. Ένα όνομα μπορεί να ονομαστεί, (αλλά) δεν είναι αυτό το διαρκές όνομα». Συνεπώς ο χαρακτήρας που σημαίνει «διαρκής» ή αιώνιος στην προκειμένη περίπτωση (常) χρησιμοποιείται φιλοσοφικά για να περιγράψει το ντάο που δε χρειάζεται αλλαγές σε διαφορετικές εποχές ή κοινωνίες και καθοδηγεί αξιόπιστα την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο Λάο Τσε αργότερα περιγράφει το ντάο ως «αντιστροφή» και τα κείμενα δίνουν έμφαση στα αντίθετα, π.χ. ανώτερο και κατώτερο, μαλακό και σκληρό, κ.λπ. Η έκδοση Μαγουάνγκντουϊ του κειμένου περιέχει παρόμοια εδάφια, (βλ: κεφ.1, 3, 40).

Έτσι όποιους όρους και αν χρησιμοποιούμε για να προσδιορίσουμε ένα ντάο, αυτό μπορεί να αντιστραφεί και παρ'όλα αυτά ακόμα να καθοδηγεί την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο άλλος όρος στον τίτλο (ο οποίος, μαζί με το «ντάο», διαμόρφωσε τον κινεζικό όρο για την ‘ηθική’) είναι το 'ντε' (ή 'τε'). Είναι το «εσωτερικό ντάο» και μπορεί να περιλαμβάνει την ικανότητά μας να μαθαίνουμε έναν τρόπο της ζωής, καθώς και το αποτέλεσμα της εκμάθησης ή της άσκησής του. Το Ντε ερμηνεύεται ως βιωμένος «δρόμος της ζωής» σε ένα ορθό πρότυπο συμπεριφοράς, για αυτό και η συνήθης μετάφρασή του είναι «αρετή» ή «τελειότητα». Άλλοι όροι ενσωματώθηκαν αργότερα στον φιλοσοφικό Ταοϊσμό, ανάμεσα στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι θεωρίες για το γιν και γιάνγκ (διαλεκτικός μονισμός) και τα πέντε στοιχεία (五行, γουξίνγκ), όπως επίσης και η έννοια του κι. Ανήκοντας αρχικά σε αντίπαλες φιλοσοφικές σχολές, αυτά τα θέματα εισήχθησαν στον Ταοϊσμό μέσω του Χαν Κομφουκιανισμού, ο οποίος εστίαζε στους κοσμικούς κύκλους και τους οιωνούς για την καθοδήγηση της συμπεριφοράς των κυβερνητών κ.ο.κ. Αναμείχθηκαν με τον Ταοϊσμό ως παραδείγματα του φυσικού δρόμου με τον οποίο πρέπει να εναρμονίζεται κάθε ανθρώπινος δρόμος.

Ενώ οι ακαδημαϊκές αποδομήσεις της φράσης οδηγούν σε πολλή σύγχυση, υπάρχει επίσης μια πολύ απλούστερη μεταφορική ερμηνεία: Ο Δρόμος μοιάζει με το χορό. Μπορείς να μιλήσεις για το χορό, αλλά τα λεγόμενά σου για το χορό δεν είναι ο ίδιος ο χορός. Ούτε η περιγραφή σου διδάσκει πραγματικά κάποιον άλλο πώς να χορεύει εκτός και αν το δοκιμάσει ο ίδιος για τον εαυτό του. Αυτή η ερμηνεία μοιάζει με την παρατήρηση του Korzybski ότι «ο χάρτης δεν είναι η επικράτεια».

Κείμενα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αντίτυπο του Τάο Τε Τσινγκ, Ιαπωνία, 1770

Το Ντάο ζανγκ (道藏, Θησαυροφυλάκιο του Tάo) αναφέρεται μερικές φορές ως «ταοϊστικός κανόνας». Συντέθηκε κατά τη διάρκεια των δυναστειών Τζιν, Τανγκ, Σονγκ και Μινγκ και περιλαμβάνει σχεδόν 1500 κείμενα. Ακολουθώντας το παράδειγμα της βουδιστικής Τριπιτάκα, διαιρείται σε τρία ντονγκ 洞 («σπήλαια»):

  1. Το Ζεν («πραγματικό») σπήλαιο. Περιλαμβάνει τα κείμενα Σανγκτσίνγκ.
  2. Το Γιουάν («αρχέγονο») σπήλαιο. Περιλαμβάνει τα κείμενα Λινγκμπάο.
  3. Το Σεν («θείο») σπήλαιο. Περιλαμβάνει κείμενα προγενέστερα των αποκαλύψεων Μαοσάν.

Το Ντάο Ντε Τζινγκ αποτελεί παράρτημα (φου) του πρώτου σπηλαίου. Άλλα παραρτήματα περιλαμβάνουν το Ταϊπινγκτζίνγκ («Γραφή της Μεγάλης Ειρήνης») όπως επίσης και διάφορα αλχημικά κείμενα και γραφές από την παράδοση των Ουράνιων Διδασκάλων.

Εντούτοις, ο Ταοϊσμός δεν είναι θρησκεία που θεωρεί τις γραφές ως αρχική πηγή της αλήθειας. Οι Νταοσί γενικώς δε συμβουλεύονται δημοσιευμένες εκδόσεις του Νταοζάνγκ, αλλά κείμενα που πέρασαν από τον διδάσκαλο στον μαθητή. Η άδεια από τον διδάσκαλο για την τέλεση του τελετουργικού θεωρείται σημαντικότερη από τη γνώση του περιεχομένου των κειμένων.

Αντίθετα, η σχολή Κουανζέν διαθέτει μια παράδοση προσέγγισης του Ταοϊσμού μέσω της μελέτης των γραφών, ενώ ορισμένα κινεζικά κινήματα επικεντρώνονται σε νεοαποκαλυφθείσες γραφές. Στην Ταϊβάν, ανακαλύπτει κανείς συχνά βουδιστικά κείμενα που ψάλλονται στους ταοϊστικούς ναούς. Ο φιλοσοφικός Ταοϊσμόςεπικεντρώθηκε στο Ντάο Ντε Τζινγκ και το Ζουανγκζί, και σε μικρότερο βαθμό στο Λιεζί. Αυτή η μορφή Ταοϊσμού, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, επηρέασε τους δυτικούς σχολιαστές.

Θεότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γουανσί Τιανζούν
Λίνγκμπαο Τιανζούν
Οι τρεις αγνοί.

Η παραδοσιακή κινεζική θρησκεία είναι πολυθεϊστική. Οι θεότητές της διευθετούνται σε μια θεϊκή δημόσια υπηρεσία που αντανακλά τη γραφειοκρατία της αυτοκρατορικής Κίνας. Οι θεότητες προάγονται ή υποβιβάζονται και πολλές θεωρούνται θεοποιήσεις άλλοτε ενάρετων άνθρωπων. Οι ιδιαίτερες θεότητες που λατρεύονται ποικίλλουν σύμφωνα με γεωγραφικά και χρονολογικά κριτήρια. Παρατηρείται εδώ ένα χάσμα ανάμεσα στο σύνολο των θεοτήτων που εκπροσωπούνται στη λαϊκή λατρεία, και εκείνες στις οποίες εστιάζονται τα τελετουργικά της ελίτ του Ταοϊσμού. τελετουργικών ελίτ των ταοϊστικών. Για παράδειγμα ο αυτοκράτορας Τζαντέ είναι επικεφαλής του λαϊκού πάνθεου, ενώ ο βωμός των Ουράνιων Διδασκάλων αναγνωρίζει σε αυτήυ τη θέση τον θεοποιημένο Λάο Τσε (Λαοτζούν, «Κύριος Λάο») και τους Τρεις Αγνούς.

Παρόλο που διάφοροι αθάνατοι ή άλλες μυστηριώδεις μορφές εμφανίζονται στο Ζουανγκτζί και σε μικρότερη έκταση στο Ντάο Ντε Τζινγκ (π.χ. το «μυστηριώδες θηλυκό» στο κεφάλαιο 6), γενικώς δεν έγιναν αντικείμενα λατρείας. Οι λόγιοι σχολιαστές του Ταοϊσμού εστιάζονται περισσότεροι στη θεότητα του ίδιο του Ντάο, που μπορεί να συγκριθεί με τις δυτικές συλλήψεις του Θεού. Τα πρώιμα κείμενα περιγράφουν το Τάο όχι ως ίσο, αλλά ως αρχή που υποκρύπτεται κάτω από το Ένα και τα Πολλά. Μια φράση που χρησιμοποιείται για να το περιγράψει είναι το χουντούν (κατά προσέγγιση, «χαοτικό μείγμα»). Αρκετοί από τους εκπροσώπους του φιλοσοφικού Ταοϊσμού τείνουν να το περιγράφουν ως το «τίποτα» ή «μη-ύπαρξη», που είναι η πηγή της «ύπαρξης».

Ο Ταοϊσμός, θεωρούμενος ως θρησκεία, αλλά και ως φιλοσοφικό σύστημα κάνει ένα είδος υπέρβασης. Δεν ασχολείται με τον ίδιο τον Θεό ως Υπέρτατη Αρχή, αλλά με τις αρχές που διέπουν την παρουσία του στην εκδήλωση. Από αυτή την άποψη θα μπορούσαμε με φιλοσοφικούς όρους να τον περιγράψουμε ως προσπάθεια συγκεκριμενοποίησης της δομής και των νόμων τους οποίους μπορεί η ανθρώπινη ύπαρξη να χρησιμοποιήσει ως οδοδείκτες στον δρόμο της για τη θέωση.

Σύμβολα και εικόνες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παράσταση οροφής ναού με το γιν-γιάνγκ στο κέντρο
Παράσταση δράκου στην οροφή ναού στην Καοσιούνγκ, Ταϊβάν

Το τάιτζιτου, γνωστό και ως γιν - γιάνγκ, καθώς και το μπαγκούα (οκτώ τριγράμματα) συνδέονται με τον Ταοϊστικό συμβολισμό.[1] Το τάιτζιτου δεν αποτελεί αποκλειστικό σύμβολο του ταοϊσμού, ωστόσο όλες οι Ταοϊστικές οργανώσεις το χρησιμοποιούν συνήθως στις σημαίες και τα λογότυπα τους, ή ως διακοσμήσεις στα πατώματα των ναών ή των ιερατικών αμφίων.

Οι ναοί συνήθως κοσμούνται με σημαίες τριγωνικού ή τετράγωνου σχήματος, επί των οποίων υπάρχουν παραστάσεις και ρητά ως αποτροπαϊκά μέσα και σύμβολα ευδαιμονίας[2], ενώ άλλες αναπαραστάσεις περιέχουν τις εικόνες των θεών και των αθανάτων της ταοϊστικής θρησκείας.[3]

Μια συνήθης παράσταση είναι αυτή με τα 7 άστρα σε εναλλαγή θέσεων (ζιγκ-ζαγκ), τα οποία αναπαριστούν τον αστερισμό Μεγάλη Άρκτο. Κατά τη Δυναστεία των Σανγκ ο αστερισμός αυτός αντιμετωπίζονταν ως θεότητα, ενώ κατά την δυναστεία των Χαν θεωρείτο σύμβολο του θεού Τάιγι.[4]

Οι ναοί της νότιας Κίνας και της Ταϊβάν συνήθως ξεχωρίζουν από την διακόσμηση των οροφών τους, στις οποίες υπάρχουν οι παραστάσεις κινεζικών δράκων και φοινίκων ως μωσαϊκά χρωματισμένων κεραμιδιών. Συχνά επίσης απεικονίζεται και ένα φλεγόμενο μαργαριτάρι ανάμεσα σε 2 δράκους.[5] Σε γενικές γραμμές πάντως, η κινεζική ταοϊστική αρχιτεκτονική δεν διαθέτει αυτοτελή χαρακτηριστικά σε ευρύ βαθμό, τόσο που να τη διαχωρίζουν από άλλες αρχιτεκτονικές δομές.[6]


Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Little (2000), σσ. 131-139
  2. ↑ Kohn (2004), σελ. 116
  3. ↑ Kohn (2004), σελ. 119
  4. ↑ Little (2000), σελ. 128
  5. ↑ Schipper (1993), σελ. 21
  6. ↑ Little (2000), σελ. 74

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Chang, Stephen T. The Great Tao (Tao Longevity LLC, 1985). ISBN 0-942196-01-5.
  • Graham, A.C. Disputers of the Tao: Philosophical Argument in Ancient China (Open Court, 1993). ISBN 0-8126-9087-7
  • Graham, A.C. (translator). Chuang-tzu: The Inner Chapters (Indianapolis: Hackett Publishing Company, 2001). ISBN 0-87220-581-9
  • Jordan, David K. Gods, Ghosts, and Ancestors: The Folk Religion of a Taiwanese Village (Berkeley: University of California Press, 1972).
  • Kaltenmark, Max. Lao Tzu and Taoism (Stanford: Stanford University Press, 1969 [original French 1965]).
  • Knauer, Elfried R. "The Queen Mother of the West: A Study of the Influence of Western Protoypes on the Iconogaphy of the Taoist Deity." In Contact and Exchange in the Ancient World. Ed. Victor H. Mair. University of Hawai'i Press. 2006 Pp. 62-115. ISBN 978-0-8248-2884-4; ISBN 0-8248-2884-4
  • Kohn, Livia. The Taoist Experience: An Anthology (Albany: SUNY Press, 1993).
  • Lau, D. C. Lao Tzu: Tao Te Ching (London: Penguin Classics, 1963). ISBN 0-14-044131-X
  • Maspero, Henri,.Taoism and Chinese Religion (Amherst: University of Massachusetts Press, 1981). ISBN 0-87023-308-4
  • Ni, Hua-Ching. Tao: The Subtle Universal Law and the Integral Way of Life (SevenStar Communications, 1998). ISBN 0-937064-65-3
  • Robinet. Isabelle. Taoist Meditation: The Mao-shan Tradition of Great Purity (Albany: SUNY Press, 1993 [original French 1989]).
  • Robinet, Isabelle. Taoism: Growth of a Religion (Stanford: Stanford University Press, 1997 [original French 1992]).
  • Schipper, Kristopher. The Taoist Body (Berkeley: University of California Press, 1993 [original French version 1982]).
  • Sivin, Nathan. Chinese Alchemy: Preliminary Studies (Cambridge: Harvard UP, 1968).
  • Sommer, Deborah. Chinese Religion: An Anthology of Sources (Oxford University Press, 1995). ISBN 0-19-508895-6
  • Βελισσαρόπουλος Δημήτρης, Ιστορία της Κινέζικης Φιλοσοφίας, τόμοι Α΄και Β΄, εκδόσεις: Δωδώνη, Αθήνα 1981, ISBN 978-960-248-319-0
  • Μαδιάς Π. Μάρκος, Ταοϊσμός, Κινέζικη φιλοσοφία με απλά λόγια, εκδόσεις: Δωδώνη, Αθήνα 2002, ISBN 978-960-385-152-3.
  • Παπαλεξανδρόπουλος Στέλιος, Ανατολικές Θρησκείες, εκδόσεις: Gutenberg, Αθήνα 2016, ISBN 978-960-01-1696-0.
  • Lao Tsu, Τάο Τε Κινγκ, Η τέχνη της αρμονίας, μετάφραση Γκαγκάτσιου Ελένη, εκδόσεις: Παπασωτηρίου, Αθήνα 2010, ISBN 978-960-7182-95-1.
  • Evola Julious, Ταοϊσμός, Ο μυστικισμός, Η μαγεία, μετάφραση Ξώγνος Αντώνης, εκδόσεις: Νέα Γενεά, Αθήνα 2018, ISBN 978-618-83579-7-6.
  • Blofeld John, Ταό, μυστικισμός και φιλοσοφία, μετάφραση Λυμπερόπουλος Ανδρέας, εκδόσεις: Κέδρος, Αθήνα 1998, ISBN 978-960-04-1419-6.
  • Mantak Chia, Η αφύπνιση της θεραπευτικής ενέργειας μέσω του Ταό, μετάφραση Τσαντάκης Γιώργος, εκδόσεις: Κυβέλη, Αθήνα 2000, ISBN 978-960-7486-74-5.
  • Γιαρένης Ευγένιος, Κατανοώντας το Ταό Τε Τσινγκ του Λάο Τσε, εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2015, ISBN 978-960-536-529-5.
  • Dyer W. Wayne, Άλλαξε τις σκέψεις σου, άλλαξε τη ζωή σου βιώνοντας τη σοφία του Τάο, εκδόσεις: Ιβίσκος Αθήνα 2016, ISBN 978-618-5093-39-6.
  • Ζιάκας Δ. Γρηγόριος, Θρησκείες και Πολιτισμοί της Ασίας, Ινδοϊσμός, Ταοϊσμός, Κομφουκισμός, Βουδισμός, Θιβέτ και Ιαπωνία, εκδόσεις: Σφακιανάκη, Θεσσαλονίκη 2008, ISBN 9789608872875.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ταοϊσμός&oldid=9855900"