Ριζοσπαστικός φεμινισμός

Ο ριζοσπαστικός φεμινισμός είναι ένας κλάδος του φεμινισμού που θεωρεί την καταπίεση των γυναικών ως βασικό στοιχείο της ανθρώπινης κοινωνίας και επιχειρεί να καταπολεμήσει το πρότυπο αυτό απορρίπτωντας ευρέως τους στάνταρ ρόλους των φύλων. Ριζοσπαστικός (στα αγγλικά: «Radical», από το λατινικό radix, radic-, ρίζα) στον ριζοσπαστικό φεμινισμό χρησιμοποιείται ως επίθετο που σημαίνει η ρίζα. Οι ριζοσπάστες φεμινιστές αναζητούν την ριζική αιτία της γυναικείας καταπίεσης. Η παραδοσιακή άποψη των Ριζοσπαστών φεμινιστών μπορεί να εκφραστεί ως θεώρηση του διαχωρισμού σε όλες τι κοινωνίες όπως αυτού μεταξύ αντρών και γυναικών και δηλώνωντας πως οι άντρες είναι οι καταπιεστές των γυναικών.[1] Αρχειοθετήθηκε 2004-05-06 στο Wayback Machine. Οι αρχές αυτές αναπτύχθηκαν αρχικά στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ως σημαντικό μέρος του δεύτερου κύματος φεμινισμού.

Η Ριζοσπαστική φεμινιστική θεωρία και ιδεολογία

Οι Ριζοσπάστες φεμινιστές πιστεύουν πως η κοινωνία είναι μια καταπιεστική πατριαρχία, που κυρίως (ή αποκλειστικά) καταπιέζει τις γυναίκες. Οι Ριζοσπάστες φεμινιστές επιδιώκουν την κατάργηση της πατριαρχίας. Κάποια ρεύματα του ριζοσπαστικού φεμινισμού συνηγορούν υπέρ της αντικατάστασης της πατριαρχίας με το αντίθετό της (μητριαρχία). Εξαιτίας αυτού, μερικοί παρατηρητές πιστεύουν πως ο ριζοσπαστικός φεμινισμός εστιάζει στην καταπίεση των φύλων της πατριαρχίας ως την πρώτη και πρωτίστως βασική καταπίεση που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες.

Η πατριαρχική θεωρία δεν είναι πάντα τόσο μονόπλευρη όσο η πίστη πως όλοι οι άντρες κερδίζουν από την καταπίεση όλων των γυναικών. Η πατριαρχική θεωρία σημειώνει πως οι κυρίαρχοι άντρες χρησιμοποιούν βίαιη ιεραρχική κοινωνική δύναμη για να ελέγξουν μη-κυρίαρχους άντρες όπως τις γυναίκες. Επιπροσθέτως, η πατριαρχική θεωρία αναλύει κάποιες κοινωνίες (όπως οι σύγχρονες Δυτικές κοινωνίες) ως επιτρέπουσες σε γυναίκες να παίξουν ενεργητικό ρόλο στην πατριαρχία, παίρνοντας το ρόλο του κυριαρχούντος αρσενικού. Σε αυτές τις μορφές η πατριαρχική θεωρία υποστηρίζει πως το πρωταρχικό στοιχείο της πατριαρχίας είναι μία σχέση κυριαρχίας, όπου το ένα μέρος (σχεδόν πάντα αρσενικό) είναι κυρίαρχο και εκμεταλλεύεται το άλλο μέρος (γενικά γυναίκες) για δικό του όφελος.

Ωστόσο, κριτικές στην παραπάνω άποψη έχουν καταλήξει σε μια διαφορετική προοπτική στον ριζοσπαστικό φεμινισμό που υποστηρίζεται από κάποιους,και ο οποίος αναγνωρίζει την χρονική αλληλουχία και διασταύρωση διαφορετικών τύπων καταπίεσης που μπορούν να συμπεριλαμβάνουν τα ακόλουθα: φύλο, φυλή, τάξη, αντιληπτή ελκυστικότητα, σεξουαλικότητα, ικανότητα, ενώ επιβεβαιώνουν ακόμα την αναγνώριση της πατριαρχίας.

Το Ριζοσπαστικό Φεμινιστικό Κίνημα

Οι ρίζες του Ριζοσπαστικού φεμινιστικού κινήματος

Ο Ριζοσπαστικός φεμινισμός αναδύθηκε ταυτόχρονα μέσα στις συζητήσεις των φιλελεύθερων φεμινιστών και των φεμινιστών της εργατικής τάξης. Οι ομάδες αφύπνισης συνείδησης στις προηγμένες Δυτικές χώρες έφεραν πνευματικά μαζί τις εργατικής τάξης και μεσοαστές γυναίκες. Ανεξαρτήτως της πολιτικής και κοινωνικής τους θέσης, κατά τη διάρκεια αυτών των συζητήσεων οι γυναίκες διαπίστωσαν ένα καταπιεστικό σύστημα που μοιράζονταν. Δεν ήταν μόνο οι μεσοαστική πυρηνική οικογένεια που καταπίεζε τις γυναίκες, αλλά και κοινωνικές οργανώσεις που υποστήριζαν πως μάχονταν για την ανθρώπινη απελευθέρωση, Συχνά Μαρξιστές φεμινιστές διαπίστωναν πως οι ομάδες τους τις σιωπούσαν αποτελεσματικά, και πως οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσαν ήταν πατριαρχικές. Επίσης γυναίκες σε αντι-πολιτισμικές ομάδες παρατηρούσαν πως οι σχέσεις φύλων εντός των ομάδων ήταν κατά πολύ αυτές που επικρατούσαν στον δεσπόζοντα πολιτισμό.

Ο φεμινισμός που αναδύθηκε από τις συζητήσεις αυτές υποστήριξε πρωτίστως την απελευθέρωση των γυναικών, ως γυναίκες, από τους ρόλους φύλων της κοινωνίας. Ο φεμινισμός αυτός ήταν πραγματικά ριζοσπαστικός και από πολιτική άποψη και από την άποψη αναζήτησης της ριζικής αιτίας της καταπίεσης των γυναικών. Ο Ριζοσπαστικός φεμινισμός περιέγραψε μία ολοκληρωτική ιδεολογία και έναν κοινωνικό σχηματισμό που κυριαρχούσε επί των γυναικών προς συμφέρον των αντρών. Ο σχηματισμός αυτός ονομαζόταν πατριαρχία (εξουσία ή έλεγχος από πατέρες).

Κοινωνική οργάνωση και στόχοι στις ΗΠΑ και την Αυστραλία

Οι ριζοσπάστες φεμινιστές γενικά σχημάτισαν μικρές ακτιβιστικές ή κοινοτικές οργανώσεις είτε για την αφύπνιση συνειδήσεων ή για συγκεκριμένους στόχους. Πολλοί ριζοσπάστες φεμινιστές στην Αυστραλία συμμετείχαν σε μια σειρά καταπατήσεων γης για να εγκαθιδρύσουν διάφορα γυναικεία κέντρα, και αυτή η μορφή δράσης ήταν κοινή στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’80 πολλές από τις αρχικές ομάδες αφύπνισης συνειδήσεων είχαν διαλυθεί, και ο ριζοσπαστικός φεμινισμός συνδεόταν όλο και περισσότερο με χαλαρά οργανωμένες πανεπιστημιακές ομάδες. Από την περίοδο αυτή, ο ριζοσπαστικός φεμινισμός έχει γενικά περιοριστέι σε ακτιβίστικα φοιτητικά γκέτο, εμπνεόμενα εν μέρει από διάσημους διανοούμενους. Ωστόσο, περιστασιακά, ομάδες γυναικών της εργατικής τάξης έχουν σχηματίσει συλλόγους αφιερωμένους στον ριζοσπαστικό φεμινισμό.

Σε πολλές περιπτώσεις, εξαιτίας κρατικών καταστολών ή φυλακίσεων, οι κοινωνικές οργανώσεις που σχηματίστηκαν τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 κατέστησαν αναποτελεσματικές. Στην Αυστραλία, πολλές φεμινιστικές κοινωνικές οργανώσεις δέχτηκαν κυβερνητικές χρηματοδοτήσεις κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄80, ενώ η εκλογή συντηρητικής κυβέρνησης το 1996 ισοπέδωσε τις οργανώσεις αυτές.

Ενώ οι ριζοσπάστες φεμινιστές στοχεύουν στην αποσύνθεση της πατριαρχικής κοινωνίας με μια ολόκληρη ιστορική έννοια, οι άμεσοι στόχοι τους είναι γενικά συγκεκριμένοι. Στα κοινά τους αιτήματα συμπεριλαμβάνονται η επέκταση των αναπαραγωγικών ελευθεριών και αλλαγές στην οργανωμένη σεξουαλική κουλτούρα (κοινό αίτημα στα αμερικανικά πανεπιστήμια κατά τη δεκαετία του ’80).

Ριζοσπαστικός φεμινισμός και Μαρξισμός

Μερικά ρεύματα του ριζοσπαστικού φεμινισμού έχουν συγκριθεί με τον Μαρξισμό με τη λογική πως περιγράφουν μία «μεγάλη πάλη της ιστορίας» μεταξύ δύο αντιτιθέμενων δυνάμεων. Αρκετά παρόμοια με την Μαρξιστική πάλη μεταξύ τάξεων (τυπικα του προλεταριάτου και της μπουρζουαζίας), ο ριζοσπαστικός φεμινισμός περιγράφει μια ιστορική πάλη μεταξύ «γυναικών» και «αντρών». Ο ριζοσπαστικός φεμινισμός είχε μία στενή, αν όχι εχθρική, σχέση με τον Μαρξισμό από τη δεκαετία του ’70. Και οι Μαρξιστές και οι ριζοσπάστες φεμινιστές αναζητούν μια ολοκληρωτική και ριζική αλλαγή στις κοινωνικές σχέσεις, αυτοπροσδιορίζονται πολιτικά αριστεροί και είναι κυρίως ενεργοί μεταξύ Δυτικών πανεπιστημιακών φοιτητών. Παρόλες αυτές τις ομοιότητες, ως ιδεολογίες ο Μαρξισμός και ο ριζοσπαστικός φεμινισμός έχουν γενικά αντιτεθεί ο ένας στον άλλο. Πρακτικά, ωστόσο, γενικά σχηματίζονται ακτιβιστικές συμμαχίες γύρω από κοινούς άμεσους στόχους.

Μερικοί ριζοσπάστες φεμινιστές είναι ρητά δηλωμένοι Μαρξιστές, και επιχειρούν να εξερευνήσουν τις σχέσεις μεταξύ της πατριαρχικής και της ταξικής ανάλυσης. Αυτό το ρεύμα του ριζοσπαστικού φεμινισμού μπορεί να αναζητήσει κάποιος τις ρίζες του στην Δεύτερη Διεθνή (ιδιαίτερα στις Μαρξίστριες Ρόζα Λούξεμπουργκ και Αλεξάνδρα Κολλοντάι). Αυτά τα ρεύματα του ριζοσπαστικού φεμινισμού αποκαλούνται συχνά «Μαρξιστικός φεμινισμός».

Παραπομπές

Mary Daly. Gyn/Ecology: The Metaethics of Radical Feminism. 1978