Βικιπαίδεια

Κολεόπτερα

ΚΟΚΚΙΝΟ ΣΚΑΘΑΡΙ

Τα κολεόπτερα είναι η πιο μεγάλη τάξη στην ομοταξία των εντόμων. Είναι γνωστά περίπου 300.000 διαφορετικά είδη κολεόπτερων. Στην Ευρώπη βρίσκονται περίπου 20.000 είδη.

Κολεόπτερα
Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων:
318–0Ma
Λιθανθρακοφόρος - Σήμερα
Εικόνα Α: Μέρη κολεοπτέρων (από το βιβλίο C.G.Calwers Käferbuch)[1]
Εικόνα Α: Μέρη κολεοπτέρων (από το βιβλίο C.G.Calwers Käferbuch)[1]
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia)
Συνομοταξία: Αρθρόποδα (Arthropoda)
Ομοταξία: Έντομα (Insecta)
Υφομοταξία: Πτερυγωτά (Pterygota)
Ανθυφομοταξία: Νεόπτερα (Neoptera)
Τάξη: Κολεόπτερα (Coleoptera)
Υπάρχουν τέσσερεις υποτάξεις:

Adephaga
Archostemmata
Myxophaga
Polyphaga.

Δομή

Επεξεργασία

Καθώς τα κολεόπτερα είναι έντομα, εμφανίζουν όλα τα κοινά χαρακτηριστικά των υπόλοιπων εντόμων. Ιδιαίτερα, έχουν εξωσκελετό, έξι πόδια και όμοιο πεπτικό και αναπνευστικό σύστημα με τα υπόλοιπα έντομα. Το νευρικό σύστημα μόνο στην προνύμφη έχει τη χαρακτηριστική φόρμα των εντόμων, στο ενήλικο κολεόπτερο τα γάγγλια της κοιλιάς συσσωρεύονται στον θώρακα.

Τα κολεόπτερα ξεχωρίζουν όμως από τα άλλα έντομα στα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

  • Το πρώτο ζευγάρι των φτερών, τα έλυτρα, είναι σκληρά. Δεν χρησιμοποιείται για το πέταγμα, αλλά για να προστατεύει το πίσω μέρος του σώματος και το δεύτερο ζευγάρι φτερών. Γι' αυτό τον λόγο ονομάζονται, άλλωστε, κολεόπτερα (κολεός (έλυτρο) + πτερόν). Τα πισινά φτερά συνήθως είναι διπλωμένα κάτω από τα έλυτρα, και ξεδιπλώνονται μόνο για το πέταγμα.
  • Τα στοματικά μόρια χρησιμοποιούνται για κόψιμο και μάσημα της τροφής (μασητικού τύπου). Ονομάζονται έτσι κατ' αναλογία με την ανατομία του ανθρώπου, λειτουργούν όμως τελείως διαφορετικά. Το πάνω χείλος είναι μια πλάκα από χιτίνη που δεν κινείται. Το κάτω χείλος, με τη γλώσσα και τις παραγλώσσες, είναι σύνθετο και έχει πολυμερή παραρτήματα, που μπορούν να είναι προσακτρίδες ή να βοηθούν στη μάσηση. Ανάμεσα στα χείλη υπάρχουν δυο ζεύγη σιαγόνων, που μπορούν να έχουν άλλα παραρτήματα (βλέπε C,E,F στην Εικόνα Α).
  • Δεν έχουν κέρκους, δηλαδή παραρτήματα στην κοιλία.
  • Τα γεννητικά όργανα βρίσκονται ολόκληρα μέσα στο σώμα.
  • Τα τρία μέρη του σώματος των κολεοπτέρων δεν αντιστοιχούν τελείως στα τρία μέρη του σώματος των υπόλοιπων εντόμων (κεφαλή, θώρακας και κοιλία). Το μεσαίο μέρος αποτελείται μόνο από τον πρώτο θωρακικό δακτύλιο, τον προθώρακα, ενώ ο δεύτερος και ο τρίτος δακτύλιος του θώρακα ενώνεται με την κοιλία.
  • Για τη μεταμόρφωση δείτε στο επόμενο κεφαλαίο.

Τα πόδια των εντόμων αυτών αποτελούνται από 5 μέρη: το ισχίο, τον τροχαντήρα (G a b), τον μηρό (G c), την κνήμη (G d) και τον ταρσό (G e), που συνήθως αποτελείται από τρία μέχρι πέντε ταρσομερή. Πολλές φορές όμως είναι πολύ δύσκολο να τα μετρήσει κανείς, γιατί μπορεί ένα μικροσκοπικό ταρσομερές να κρύβεται στους αγκώνες ενός μεγάλου. Εκπληρώνοντας τον σκοπό τους, τα πόδια διαμορφώνονται αρκετά. Στην Εικόνα Α, το G είναι για τρέξιμο, το Η για κολύμπι και το J για πήδημα, ενώ έχει και άλλα, που χρησιμεύουν στο σκάψιμο.

Οι κεραίες επίσης έχουν μεγάλη ποικιλία, όπως φαίνεται και στην Εικόνα Α. Στο σχήμα K b βλέπεται μια κεραία από την οικογένεια των Curculionidae, το σχήμα K f από αυτή των σκαραβαίων (Scarabaeidae). Οι κεραίες έχουν 5-12 άρθρα, δεν είναι όμως εύκολα να μετρηθούν (λ.χ. στο σχήμα K h τα τελευταία τρία άρθρα βρίσκονται τυλιγμένα το ένα μέσα στον άλλο). Υπάρχουν επίσης κολεόπτερα που στη σύζευξη το αρσενικό κρατάει το θηλυκό με τις κεραίες.

Εξέλιξη

Επεξεργασία
 
Εικόνα Β (απο C.G.Calwers Käferbuch)[1] προνύμφες από κολεόπτερα
Μεταμόρφοση από Trichodes apiarius
 
Εικόνα Γ: Meloe proscarabaeus

Τα κολεόπτερα ανήκουν στα έντομα με τελεία μεταμόρφωση, δηλαδή γεννούν αυγά απ' όπου βγαίνουν οι προνύμφες, οι οποίες δεν ομοιάζουν με το σκαθάρι, και μετατρέπονται σε πλαγγόνες.

Οι προνύμφες διαφόρων οικογενειών μπορούν να διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Στην Εικόνα Β απεικονίζονται μερικές από αυτές.

Στην πάνω σειρά: (4) Σταφυλινίδες (1) Κικινδελίνες (6) Νιτιδουλίδες

β' σειρά: (3) Σιλφίδες (2) Καραβίδες (7) Δερμεστίδες

γ' σειρά: (8) Σκαραβαίοι (3) Δυτισκίδες (9) Βουπρηστίδες

δ' σειρά: (10) Ελατερίδες (11) Κανθαρίδες (12) Κλερίδες

ε' σειρά: (14) Τενεβριονίδες (13) Πτηνίδες (15) Κουρκουλιονίδες (16) Βοστρυχίδες

κάτω σειρά: (17) Κεραμβυκίδες (18) Χρυσομηλίδες (20) Κασσιδίνες (21) Κοκκινελίδες (19) Χρυσομηλίδες

Σε μερικά κολεόπτερα υπάρχει το παράξενο φαινόμενο της υπερμεταμόρφωσης, έχουν δηλαδή περισσότερες από μία μορφές προνύμφης. Λόγου χάρη, στο γένος Meloe από το αυγό εκκολάπτεται μια προνύμφη που μοιάζει λίγο με το 4 στην Εικόνα Β. Αυτή σκαρφαλώνει σε λουλούδι και αρπάζει το πόδι μιας μέλισσας. Έτσι, φτάνει στην κυψέλη. Εκεί, με την έκδυση γίνεται προνύμφη, που μοιάζει λιγάκι με το 15 στην Εικόνα Β, και τρέφεται με μέλι. Με την επόμενη έκδυση αλλάζει ξανά τη μορφή της. Από την πλαγγόνα βγαίνει το ακμαίο, που εμφανίζεται στην Εικόνα Γ.

Ο κύκλος ζωής συνήθως είναι ένας χρόνος. Υπάρχουν βέβαια και άλλες περιπτώσεις: στην οικογένεια των Καραβιδών (Carabidae) πολλές φορές οι προνύμφες ζουν μόνο μερικούς μήνες, το ακμαίο όμως ζει μερικά χρόνια. Αντίθετα, το είδος Hylotrupes bajulus σε κακές συνθήκες χρειάζεται μέχρι 12 χρόνια ως προνύμφη μέχρι να βγει το ενήλικο, το οποίο ζει μόνο λίγες μέρες. Υπάρχουν άλλα κολεόπτερα, που σε ένα χρόνο σχηματίζουν μερικές γενεές.

Συμπεριφορά

Επεξεργασία

Η συμπεριφορά των κολεοπτέρων καθορίζεται από ένστικτα. Αυτό σημαίνει πως σε μια συγκεκριμένη κατάσταση δεν αποφασίζουν τι θα κάνουν, αλλά το κάνουν αυτόματα. Έτσι, από μόνα τους ξέρουν τι μπορούν να φάνε, πώς να ψάχνουν την τροφή τους, πώς να βρουν το ταίρι τους, πού να βάλουν τα αυγά τους κτλ.. Με αυτόν τον τρόπο η συμπεριφορά τους μπορεί να είναι ιδιαίτερα περίπλοκη. Ενώ συνήθως τα αυγά αποτίθενται σε κατάλληλο τόπο, ο Hydrous piceus, που ζει στο νερό, κατασκευάζει ένα βαρίδιο, που το κολλάει κάτω από ένα φύλλο στο νερό. Το βαρίδιο έχει προέκταση στον αέρα, σαν καπνοδόχος, έτσι εξασφαλίζεται προστασία και αέρα στα αυγά, που τοποθετούνται στο βαρίδιο. Επίσης, ιδιαίτερα πολύπλοκος είναι ο τρόπος που ο σκαραβαίος εξασφαλίζει καλές συνθήκες για τη ανάπτυξη των προνυμφών, κατασκευάζοντας και καταχωνιάζοντας μια μικρή μπάλα από κοπριά. Υπάρχουν αρκετά ακόμα παραδείγματα όσον αφορά τη φροντίδα των νεοσσών, όπως για παράδειγμα γονείς που τρέφουν τα παιδιά τους από στόμα σε στόμα (Necrophorus sp.).

Πού υπάρχουν κολεόπτερα

Επεξεργασία

Τα κολεόπτερα εμφανίζονται τόσο όπου υπάρχει ζωή, όσο και στις ερημιές. Φαίνεται να υπάρχει μια σχέση μεταξύ της ταξινομίας των κολεοπτέρων και των βιότοπων όπου ζουν. Έτσι, οι νύμφες των ειδών της οικογένειας των Κεραμβυκιδών ζουν στο ξύλο, τα είδη της οικογένειας των Δερμεστιδών τρέφονται από δέρματα και κόκαλα, τα περισσότερα μέλη της οικογένειας Καραβιδών ζουν στο έδαφος κυνηγώντας άλλα ζώα, πολλά μέλη της οικογένειας Curculionidae αναπτύσσονται στα φρούτα, και μεγάλο μέρος στις ρίζες των φυτών. Τα κοπροφάγα κολεόπτερα σχηματίζουν μία υποοικογένεια, των Σκαραβαίων, κτλ.. Βέβαια, πάντοτε υπάρχουν και εξαιρέσεις.

Κολεόπτερα και άνθρωπος

Επεξεργασία

Καθώς τα κολεόπτερα υπάρχουν παντού, πάρα πολλές φορές ζουν σε ανταγωνισμό με τον άνθρωπο. Τρώνε τα φύλλα των πατατών και έτσι καταστρέφουν τη συγκομιδή, τρυπώνουν στα ξύλα του μαραγκού, καταστρέφουν στις αποθήκες το βαμβάκι, το μαλλί, τον καπνό, το σιτάρι κτλ. Με άλλα λόγια, συχνά αποτελούν βλαβερά έντομα για τον άνθρωπο.

Οι άνθρωποι καταπολεμώντας τα, πολλές φορές ξεχνούν ότι:

  • τα κολεόπτερα γίνονται βλαβερά μόνο γιατί ο άνθρωπος παράγει την τροφή τους σε μεγάλες ποσότητες.
  • υπάρχουν πολλά ωφέλιμα κολεόπτερα, που με τη σειρά τους βοηθούν να μειώνουν τα βλαβερά, όπως αυτά του γένους Calosoma.
  • σύμφωνα με έρευνες, αρκετά είδη καραβιδών μπορούν να συμβάλλουν αποτελεσματικά στον βιολογικό έλεγχο τόσο ζιζανίων[2], όσο και παρασίτων[3] σε αγροτικές καλλιέργιες.
  • με την καταπολέμηση των βλαβερών εντόμων καταστρέφονται και τα άλλα, με αποτέλεσμα τα βλαβερά να επιστρέφουν πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, ενώ αλλιώς, λόγω των φυσικών εχθρών τους, θα είχαν καταπολεμηθεί πιο αποτελεσματικά.

Ὀλο και περισσότερο γίνεται αποδεκτή η άποψη πως ο άνθρωπος πρέπει να προστατεύει όλα τα ζώα, όχι μόνο από νοσταλγικούς ή φιλοσοφικούς λόγους, αλλά γιατί αλλιώς πάρα πολλά είδη θα εξαφανιστούν. Όσα περισσότερα είδη περιέχει ένα οικοσύστημα, τόσο πιο σταθερό είναι.

Σύμφωνα με την Οδηγία των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ) της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, προστατευόμενα είδη κολεοπτέρων είναι οι Buprestis splendens, Carabus olympiae, Cerambyx cerdo, Cucujus cinnaberinus, Dytiscus latissimus, Graphoderus bilineatus, Limoniscus violaceus, Lucanus cervus, Morimus funereus, Osmoderma eremita και Rosalia alpina. [4]

Το σύστημα και παραδείγματα

Επεξεργασία

Στο σύστημα και στην ονομασία των κολεοπτέρων δυστυχώς γίνονται πολλές φορές αλλαγές. Για την περιοχή της Ευρώπης αναφέρονται περίπου 140 οικογένειες. Υπάρχουν τέσσερις υποτάξεις. Και οι 4 υπήρχαν πριν από 240 εκατομμύρια χρόνια και εξελίχθηκαν από τα λεγόμενα πρωτοκολεόπτερα, που εμφανίστηκαν πριν από 250 εκατομμύρια έτη και εξαφανίστηκαν με την εμφάνιση των σημερινών υποτάξεων. Δηλαδή, τα πρωτοκολεόπτερα επέζησαν για 10 εκατομμύρια χρόνια, ενώ τα απολιθώματα των ανθρωπιδών (Hominidae) έχουν ηλικία μόνο περίπου 3 εκατομμυρίων ετών.

Οι σημερινές τέσσερις υποτάξεις είναι:

  • Τα Archostemmata, που περιέχουν μόνο 4 οικογένειες –στην Ευρώπη μόνο δυο– και σχετίζονται με τα πιο παλιά κολεόπτερα.[5]
  • Τα Myxophaga, μια επίσης μικρή υποτάξη, με μόνο 4 οικογένειες και λιγότερα από 100 είδη, που είναι όλα μικρά και ζουν σε υγρούς τόπους κοντά στο νερό.[6]
  • Τα Adephaga, που τις περισσότερες φορές είναι αρπακτικά και περιλαμβάνουν 7 οικογένειες με περίπου 40.000 είδη.[7]
    • Μερικά παραδείγματα:
  • Το μεγαλύτερο πλήθος των κολεόπτερων ανήκει στην υποτάξη των Πολυφάγων, με 149 οικογένειες και 300.000 είδη. Αυτά συνήθως είναι φυτοφάγα. Οι ευρωπαϊκές οικογένειες κατατάσσονται σε 5 ινφρατάξεις.[8]
    • Μερικές οικογένειες, αλφαβητικά, με παραδείγματα:


Πηγές

Επεξεργασία
  • Adolf Horion: Käferkunde für Naturfreunde. Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main 1949
  • Freude-Harde-Lose Die Käfer Mitteleuropas Band I, Goecke&Evers. Krefeld 1965, Germany
  • Svatopluk Bílý:Coléoptères, Adaption française Verlag Gründ 1990; ISBN 2-7000-1824-9
  • Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol. 3 Thomson Gale ISBN 0-7876-5779-4

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 *Gustav Jäger (Herausgeber): C. G. Calwer's Käferbuch. K. Thienemanns, Stuttgart 1876, 3. Auflage
  2. ↑ Westerman, Paula R.; Liebman, Matt; Menalled, Fabián D.; Heggenstaller, Andrew H.; Hartzler, Robert G.; Dixon, Philip M. (2005/06). «Are many little hammers effective? Velvetleaf (Abutilon theophrasti) population dynamics in two- and four-year crop rotation systems» (στα αγγλικά). Weed Science 53 (3): 382–392. doi:10.1614/WS-04-130R. ISSN 0043-1745. https://www.cambridge.org/core/journals/weed-science/article/are-many-little-hammers-effective-velvetleaf-abutilon-theophrasti-population-dynamics-in-two-and-fouryear-crop-rotation-systems/E7D303BCDE18F57C823B829DAF5A64D4. 
  3. ↑ Schmidt, Martin H.; Lauer, Andreas; Purtauf, Tobias; Thies, Carsten; Schaefer, Matthias; Tscharntke, Teja (2003-09-22). «Relative importance of predators and parasitoids for cereal aphid control» (στα αγγλικά). Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences 270 (1527): 1905–1909. doi:10.1098/rspb.2003.2469. ISSN 0962-8452. PMID 14561303. http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/270/1527/1905. 
  4. ↑ Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων
  5. ↑ «Fauna Europaea, οικογένειες των Archostemmata». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2007. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  6. ↑ «Fauna Europaea, οικογένειες των Myxophaga». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2007. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  7. ↑ «Fauna Europaea, οικογένειες των Adephaga». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 
  8. ↑ «Fauna Europaea, οικογένειες των Polyphaga». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2010. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κολεόπτερα&oldid=10733711"