K wobsahej skočić

Płod

Z Wikipedije
Rozdźělne płody z dešćikowego lěsa Panamy

Płod (łatyński fructus) rostliny jo kwiśonka w stawje semjenjoweje zdrjałosći. Pó drugej definiciji jo rostlinski organ, kótaryž z kwiśonki wuchada a semjenja až do zdrjałosći chowa.

Mimo płodnika teke druge źěle kwiśonki a kwiśonkowego stołka se mógu pśi wutwarje płoda wobźělowaś, kaž na pś. kwiśonkowa wóska, keluch. Płod słužy rozpśestrěwanju.

Natwaŕ płoda: Rozrězany rjaschen
Natwaŕ płoda: Rozrězany rjaschen
Banana, słynicy a rozdźělne citrusowe płody

Płod wobstoj z jadnogo abo wšakich semjenjow, kótarež su wót płodoweje sćěny (perikarp) wobdane. Pśi perikarpje pak se rozeznawaju tśi warsty:

  • Eksokarp – zwenkowna warsta
  • Mezokarp – srjejźna warsta
  • Endokarp – nutśikowna warsta

Pśi rjaschenje na pšawem wobrazu na pś. twóri endokarp twardu packu, kótaraž semje wobśimjejo. Mezokarp jo měsny, a eksokarp twóri somotowu rjaschenowu kóžu.

Perikarp se za cas procesu zdrjawjenja płoda z płodnika kwiśonki twóri. Za rozrědowanje płodow jo wažne, se dopominaś, až płodnik z jadnogo abo wšakich ze sobu zrosćonych płodowych łopjeńkow (karpele) wobstoj.

Płody se góźe do tśich kupkow rozrědowaś.

  • jadnotliwe płody
  • kompleksne płody
  • płodnistwa (płodowe wězby)

Z jadneje kwiśonki wuchada jano jadnotliwy płod.

Toś ten płod jo wjelesemjenjowy a se pśi zdrjałosći wótwěra a pótom semjenja rozsypujo.

Płody wóstanu až do zdrjałosći semjenjow zawěrane a wótpadnu w toś tej formje.

Wobstoje z wšakich płodnikow, pśi comž teke kwiśonkowa wóska jo wobźělona.

Płodowe stołki resp. płodowe wězby

[wobźěłaś | žrědłowy tekst wobźěłaś]

Pśez wósebne procesy zrosćenja jadnotliwe płody su k zwězkoju zjadnośone, tak až to ako jadnotliwy płod wuglěda.

Płody se na rozdźělnej wašni rozpśestrěwaju.

  • Pśez zwěrjetow (zoochorija))
    • Jolic płody se žeru a zasej wótpušćiju, pótom to jo endozoochorija.
    • Jolic płody se na pówjerchu zwěrjeta pśilipujuce wóstanu, pótom to jo epizoochorija.
  • Pśez cłowjekow (antropochorija)
  • Pśez wětš (anemochorija)
  • Pśez wódu (hydrochorija)

Rědko eksistěrujo aktiwna samrozpśestrěwanje (autochorija) pśez katapultowe abo wobryzgowańske wugótowanje. Wótergi wogonki z płodami do skalnych rozdorow rostu abo se do zemje zarězuju (geokarpija), kaž na pś. zemski wórješk (Arachis hypogaea).

  1. Pó staršych žrědłach jo twardopackaty płod, ale pó nowšych žrědłach, kaž na pś. Mayer (glědaj pśi wótrězku Žrědła), jo wórjech.
  • Strasburger, E. et al.: Lehrbuch der Botanik für Hochschulen. 15. Auflage, Jena Verlag von Gustav Fischer 1921, boki 516-518 (nim.)
  • Mayer, Schwegler: Welcher Baum ist das?, Bäume, Sträucher, Ziergehölze, ISBN 978-3-440-11273-1, boki 280-295 (nim.)
  • Meyers Taschenlexikon Biologie, In 3 Bänden, 1. zwězk, boka 239 a 240 (nim.)
  • Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, bok 16 (nim.)
  • Spohn: Welcher Baum ist das? Die neuen Kosmos-Naturführer, ISBN 978-3-440-10794-2, boka 12 a 13 (nim.)
  • Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, boka 463-464
  • Ullstein Lexikon der Pflanzenwelt, 1973, ISBN 3-550-16019-4, boki 147-149 (nim.)
  • Ulrich Hecker: Bäume und Sträucher, ISBN 978-3-8254-0021-4, boka 14 a 15 (nim.)