Ο κώδικας δεοντολογίας του 2022 για την παραπληροφόρηση

Ο ενισχυμένος κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση υπεγράφη και παρουσιάστηκε στις 16 Ιουνίου 2022 από 34 υπογράφοντες που συμμετείχαν στη διαδικασία αναθεώρησης του κώδικα του 2018. Από τότε έχουν προσχωρήσει άλλοι δέκα υπογράφοντες. 

Ο νέος κώδικας αποσκοπεί στην επίτευξη των στόχων των κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής που παρουσιάστηκαν τον Μάιο του 2021, καθορίζοντας ευρύτερο φάσμα δεσμεύσεων και μέτρων για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο.

Ο κώδικας ορθής πρακτικής του 2022 είναι το αποτέλεσμα των εργασιών που πραγματοποίησαν οι υπογράφοντες. Εναπόκειται στους υπογράφοντες να αποφασίσουν ποιες δεσμεύσεις θα αναλάβουν και είναι δική τους ευθύνη να διασφαλίσουν την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των δεσμεύσεών τους. Ο κώδικας δεν εγκρίνεται από την Επιτροπή, ενώ η Επιτροπή εκθέτει τις προσδοκίες της στις κατευθυντήριες γραμμές και θεωρεί ότι, στο σύνολό του, ο κώδικας ανταποκρίνεται σε αυτές τις προσδοκίες.

Οι υπογράφοντες δεσμεύτηκαν να αναλάβουν δράση σε διάφορους τομείς, όπως: απονομισματοποίηση της διάδοσης της παραπληροφόρησης· διασφάλιση της διαφάνειας της πολιτικής διαφήμισης· ενδυνάμωση των χρηστών· ενίσχυση της συνεργασίας με τους ελεγκτές γεγονότων· και την παροχή καλύτερης πρόσβασης στα δεδομένα στους ερευνητές.

Αναγνωρίζοντας ότι είναι σημαντικό να καταστεί ο κώδικας ανθεκτικός στις μελλοντικές εξελίξεις, οι υπογράφοντες συμφώνησαν να θεσπίσουν πλαίσιο για περαιτέρω συνεργασία μέσω μόνιμης ειδικής ομάδας. Ο κώδικας συνοδεύεται επίσης από ενισχυμένο πλαίσιο παρακολούθησης με βάση ποιοτικά στοιχεία υποβολής εκθέσεων και δείκτες σε επίπεδο υπηρεσιών που μετρούν την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του. Οι υπογράφοντες έχουν συστήσεικέντρο διαφάνειας,τοοποίο παρέχει σαφή επισκόπηση στο κοινό των πολιτικών που εφαρμόζουν για την υλοποίηση των δεσμεύσεών τους και το επικαιροποιεί τακτικά με τα σχετικά δεδομένα.

Ο ενισχυμένος κώδικας

Ο κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση είναι ένα πρώτο στο είδος του εργαλείο μέσω του οποίου οι σχετικοί παράγοντες του κλάδου συμφώνησαν —για πρώτη φορά το 2018— σχετικά με πρότυπα αυτορρύθμισης για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Η διαδικασία αναθεώρησής του ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2021 και, μετά την υπογραφή και την παρουσίαση του αναθεωρημένου κώδικα στις 16 Ιουνίου 2022, ο νέος κώδικας θα αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου κανονιστικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τη νομοθεσία για τη διαφάνεια και τη στόχευση της πολιτικής διαφήμισης και την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Για τους υπογράφοντες που είναι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, ο κώδικας αποσκοπεί να καταστεί μέτρο μετριασμού και κώδικας δεοντολογίας αναγνωρισμένος βάσει του πλαισίου συρρύθμισης της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Ο ενισχυμένος κώδικας ορθής πρακτικής περιλαμβάνει 44 δεσμεύσεις και 128 ειδικά μέτρα στους ακόλουθους τομείς.

• Απονομισματοποίηση: μείωση των οικονομικών κινήτρων για τους προμηθευτές παραπληροφόρησης

  Ο ενισχυμένος κώδικας έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι οι προμηθευτές παραπληροφόρησης δεν επωφελούνται από διαφημιστικά έσοδα. Οι υπογράφοντες δεσμεύονται να λάβουν αυστηρότερα μέτρα για την αποφυγή της τοποθέτησης διαφημίσεων δίπλα στην παραπληροφόρηση, καθώς και της διάδοσης διαφημίσεων που περιέχουν παραπληροφόρηση. Ο κώδικας θεσπίζει επίσης αποτελεσματικότερη συνεργασία μεταξύ των παραγόντων του τομέα της διαφήμισης, επιτρέποντας ισχυρότερη κοινή δράση.  

• Διαφάνεια της πολιτικής διαφήμισης

  Αναγνωρίζοντας τη σημασία της πολιτικής διαφήμισης στη διαμόρφωση του δημόσιου βίου, ο ενισχυμένος κώδικας δεσμεύει τους υπογράφοντες να θέσουν σε εφαρμογή ισχυρότερα μέτρα διαφάνειας, επιτρέποντας στους χρήστες να αναγνωρίζουν εύκολα τις πολιτικές διαφημίσεις παρέχοντας αποτελεσματικότερη επισήμανση, δεσμευόμενοι να αποκαλύπτουν τον χορηγό, τη διαφημιστική δαπάνη και την περίοδο προβολής.  Επιπλέον, οι υπογράφοντες δεσμεύονται να δημιουργήσουν αποτελεσματικές και αναζητήσιμες βιβλιοθήκες διαφημίσεων για πολιτική διαφήμιση.

• Διασφάλιση της ακεραιότητας των υπηρεσιών

  Ο κώδικας θα ενισχύσει τα μέτρα για τη μείωση της συμπεριφοράς χειραγώγησης που χρησιμοποιείται για τη διάδοση παραπληροφόρησης (π.χ. ψευδείς λογαριασμοί, ενίσχυση μέσω ρομπότ, πλαστοπροσωπία, κακόβουλα βαθιά απομιμήσεις) και καθιερώνει ισχυρότερη συνεργασία μεταξύ των υπογραφόντων για την καταπολέμηση των προκλήσεων που σχετίζονται με τις εν λόγω τεχνικές. Μεταξύ των υπογραφόντων θα συμφωνηθεί μια διυπηρεσιακή κατανόηση των μη επιτρεπόμενων συμπεριφορών και πρακτικών χειραγώγησης για τη διάδοση παραπληροφόρησης. Θα πρέπει επίσης να επανεξετάζουν περιοδικά τον κατάλογο των τακτικών, τεχνικών και διαδικασιών (TTP) που χρησιμοποιούνται από κακόβουλους παράγοντες και θα εφαρμόζουν σαφείς πολιτικές, καλύπτοντας το φάσμα των συμπεριφορών και πρακτικών που εντοπίζονται.

• Ενδυνάμωση των χρηστών

  Οι χρήστες θα προστατεύονται καλύτερα από την παραπληροφόρηση μέσω ενισχυμένων εργαλείων για την αναγνώριση, την κατανόηση και την επισήμανση της παραπληροφόρησης, την πρόσβαση σε έγκυρες πηγές και μέσω πρωτοβουλιών γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας. Ειδικότερα, ο κώδικας θα διασφαλίσει την εφαρμογή ασφαλών πρακτικών σχεδιασμού για τον περιορισμό της διάδοσης της παραπληροφόρησης και τη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας των συστημάτων συστάσεών τους, προσαρμόζοντάς τα ώστε να περιορίζεται η διάδοση της παραπληροφόρησης.

• Ενδυνάμωση των ερευνητών

  Ο κώδικας προβλέπει ότι οι επιγραμμικές πλατφόρμες παρέχουν καλύτερη στήριξη στην έρευνα σχετικά με την παραπληροφόρηση. Οι ερευνητές θα έχουν καλύτερη και ευρύτερη πρόσβαση στα δεδομένα των πλατφορμών. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλιστεί η αυτοματοποιημένη πρόσβαση σε μη προσωπικά, ανωνυμοποιημένα, συγκεντρωτικά ή προδήλως δημόσια δεδομένα και να καταβληθούν προσπάθειες για τη δημιουργία μιας δομής διακυβέρνησης για την απλούστευση της πρόσβασης σε δεδομένα που απαιτούν πρόσθετο έλεγχο.

• Ενδυνάμωση της κοινότητας ελέγχου γεγονότων

  Ο νέος κώδικας θα επεκτείνει την κάλυψη του ελέγχου γεγονότων σε όλα τα κράτη μέλη και τις γλώσσες της ΕΕ και θα διασφαλίσει ότι οι πλατφόρμες θα κάνουν πιο συνεπή χρήση του ελέγχου γεγονότων στις υπηρεσίες τους. Επιπλέον, ο κώδικας εργάζεται για τη διασφάλιση δίκαιων οικονομικών συνεισφορών για το έργο των ελεγκτών γεγονότων και καλύτερης πρόσβασης των ελεγκτών γεγονότων σε πληροφορίες που διευκολύνουν την καθημερινή τους εργασία.

• Κέντρο διαφάνειας και ειδική ομάδα

  Το Κέντρο Διαφάνειας, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες, θα επιτρέπει την εύκολη επισκόπηση της εφαρμογής των μέτρων του κώδικα, παρέχοντας διαφάνεια και τακτικές επικαιροποιήσεις των σχετικών δεδομένων. Η μόνιμη ειδική ομάδα θα διατηρήσει τον κώδικα ανθεκτικό στις μελλοντικές εξελίξεις και κατάλληλο για τον επιδιωκόμενο σκοπό, δημιουργώντας ένα φόρουμ —μεταξύ άλλων— για την επανεξέταση και την προσαρμογή των δεσμεύσεων ενόψει των τεχνολογικών, κοινωνικών, εμπορικών και νομοθετικών εξελίξεων. Η ειδική ομάδα απαρτίζεται από εκπροσώπους των υπογραφόντων, της ομάδας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, και προεδρεύεται από την Επιτροπή.

• Ενισχυμένο πλαίσιο παρακολούθησης

  Ο κώδικας συνοδεύεται από ένα ισχυρό πλαίσιο παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων δεικτών επιπέδου υπηρεσιών για τη μέτρηση της εφαρμογής του κώδικα σε ολόκληρη την ΕΕ και σε επίπεδο κρατών μελών. Τον Ιανουάριο του 2023, οι υπογράφοντες υποβάλλουνστην Επιτροπή τις πρώτες βασικές εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή του κώδικα από μέρους τους. Στη συνέχεια, οι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, όπως ορίζονται στην πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA), υποβάλλουν εκ νέου έκθεση μετά απόέξι μήνες, ενώ άλλοι υπογράφοντες υποβάλλουν έκθεση σε ετήσια βάση. Ο ενισχυμένος κώδικας περιλαμβάνει επίσης σαφή δέσμευση να καταβληθούν προσπάθειες για τον καθορισμό διαρθρωτικών δεικτών, οι οποίοι θα επιτρέπουν τη μέτρηση του συνολικού αντικτύπου του κώδικα στην παραπληροφόρηση. Ένα πρώτο αρχικό σετ έχει ήδη δημοσιευτεί. 

• Διαρθρωτικοί δείκτες

Ο ενισχυμένος κώδικας περιλαμβάνει επίσης σαφή δέσμευση να καταβληθούν προσπάθειες για τη θέσπιση διαρθρωτικών δεικτών, οι οποίοι θα επιτρέπουν τη μέτρηση του συνολικού αντικτύπου του κώδικα στην παραπληροφόρηση. Έχει ήδη δημοσιευθεί μια πρώτη αρχική δέσμη διαρθρωτικών δεικτών.

• Συνεργασία κατά τη διάρκεια των εκλογών

Οι υπογράφοντες τον κώδικα δεσμεύτηκαν να συνεργαστούν και να συντονίσουν το έργο τους κατά τη διάρκεια των εκλογών, όταν η απειλή των εκστρατειών παραπληροφόρησης είναι ιδιαίτερα υψηλή. Όπως προβλέπεται στον κώδικα, τα υπογράφοντα μέρη έχουν θεσπίσει ένασύστημα ταχείας αντίδρασης για τη διασφάλιση ταχείας και αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ πλατφορμών, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και ελεγκτών γεγονότων κατά τη διάρκεια των εκλογικών περιόδων — το οποίο θα τεθεί σε λειτουργία για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Ιουνίου 2024.

Βήματα προς τα εμπρός

Ο δρόμος που οδήγησε στον ενισχυμένο κώδικα του 2022