Sepsis
| Enghraifft o'r canlynol | clefyd, symptom, symptom neu arwydd  |
|---|---|
| Math | general infection, systemic disease |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae sepsis yn gyflwr sy'n bygwth bywyd sy'n codi pan fydd ymateb y corff i haint yn achosi anaf i'w feinweoedd a'i organau ei hun[1].
Symptomau
[golygu | golygu cod]Mae arwyddion a symptomau cyffredin yn cynnwys y dwymyn, cyfraddau curiad calon cynyddol, cyfradd anadlu uwch, a dryswch.[2]. Efallai y bydd symptomau hefyd yn gysylltiedig ag haint benodol, megis peswch gyda niwmonia, neu boen wrth basio dŵr gyda haint yn yr arennau. Yn yr ifanc iawn, yr henoed, a phobl â system imiwnedd wan, efallai na fydd symptomau haint penodol a gall tymheredd y corff fod yn isel neu'n normal, yn hytrach nag yn uchel. Sepsis difrifol yw sepsis sy'n achosi gweithgaredd organ gwael neu lif gwaed annigonol. [3] Gallai llif gwaed annigonol cael ei amlygu gan bwysedd gwaed isel, lefelau uchel o lactad yn y gwaed, neu allbwn wrin isel. Mae sioc septig yn bwysedd gwaed isel oherwydd sepsis nad yw'n gwella ar ôl rhoi faint rhesymol o hylifau mewnwythiennol.
Achos a diagnosis
[golygu | golygu cod]Achosir sepsis gan ymateb imiwnedd a achosir gan haint[4]. Yn fwyaf cyffredin, mae'r haint yn facteriol, ond gall fod hefyd o ffyngau, firysau, neu barasitiaid. [5] Mae'r lleoliadau cyffredin ar gyfer yr heintiad cynradd yn cynnwys ysgyfaint, ymennydd, llwybr wrinol, croen ac organau'r abdomen. Mae ffactorau risg yn cynnwys ieuenctid a henaint, system imiwnedd sydd wedi gwanychu o gyflyrau fel canser neu ddiabetes, trawma mawr neu losgiadau. Mae diagnosis yn dibynnu ar bresenoldeb dau o'r tri canlynol: cyfradd anadlu gynyddol, newid lefel ymwybyddiaeth ac iselder pwysedd gwaed wedi eu hachosi gan haint. Argymhellir magu meithriniad gwaed cyn cychwyn rhoi gwrthfiotigau, fodd bynnag, nid oes angen prawf o haint yn y gwaed ar gyfer gwneud diagnosis. Dylid defnyddio delweddu meddygol i chwilio am leoliad posibl yr haint. Mae achosion posibl eraill o arwyddion a symptomau tebyg yn cynnwys anaffylacsis, annigonolrwydd adrenal, cyfaint gwaed isel, methiant y galon, ac embolism ysgyfeiniol, ymhlith eraill.
Triniaeth
[golygu | golygu cod]Fel arfer, caiff sepsis ei drin â hylifau a gwrthfiotigau mewnwythiennol. Fel arfer, rhoddir gwrthfiotigau cyn gynted â phosibl. Yn aml, perfformir gofal parhaus mewn uned gofal dwys. Os nad yw ailosod hylif yn ddigon i gynnal pwysedd gwaed, gellir defnyddio meddyginiaethau sy'n codi pwysedd gwaed. Efallai y bydd angen awyru a dialysis mecanyddol i gefnogi swyddogaeth yr ysgyfaint a'r arennau. I gynorthwyo triniaeth, gellir gosod cathetr wythiennol canolog a chathetr rhedwelïol ar gyfer mynediad i'r llif gwaed. Mae angen mesurau ataliol ar bobl sydd â sepsis ar gyfer thrombosis gwythiennau dwfn, wlserau straen a wlserau pwysau, oni bai fod amodau eraill yn atal ymyriadau o'r fath. Gallai rhai elwa o reolaeth dynn o lefelau siwgr yn y gwaed gydag inswlin. Mae'r defnydd o corticosteroidau yn ddadleuol[6].
Prognosis, epidemioleg a hanes
[golygu | golygu cod]Mae difrifoldeb y clefyd yn chware ran fawr wrth bennu'r prognosis. Mae'r risg o farwolaeth o sepsis mor uchel â 30%, o sepsis difrifol mor uchel â 50%, ac o sioc septig mor uchel â 80%. Mae lefel achosion ledled y byd yn anhysbys gan nad oes llawer o ddata o'r byd sy'n datblygu. Mae amcangyfrifon yn awgrymu bod sepsis yn effeithio ar filiynau o bobl y flwyddyn. Yn y byd datblygedig mae sepsis yn effeithio ar ryw 0.2 i 3 o bobl o bob 1000. Mae cyfraddau clefydau wedi bod yn cynyddu. Mae Sepsis yn fwy cyffredin ymhlith dynion na menywod.
Mae rhai amcangyfrifon yn awgrymu bod dros 6 miliwn o farwolaeth flynyddol ledled y byd. Yn y DU mae sepsis yn gyfrifol am 44,000 o farwolaethau bob blwyddyn, yn fwy na'r cyfanswm sy'n farw o ganser y coluddyn, y fron a'r prostad. Er gwaethaf hyn, canfu arolwg diweddar nad yw 44% o bobl yn y DU erioed wedi clywed am sepsis ac nad oes ganddynt lawer o syniad ei fod yn argyfwng sy'n bygwth bywyd[7].
Disgrifiwyd y cyflwr meddygol ers amser Hippocrates.
Enwau Cymraeg eraill
[golygu | golygu cod]Enwau Cymraeg eraill am sepsis yw gwenwyniad gwaed a madredd
| Cyngor meddygol |
|
Sgrifennir tudalennau Wicipedia ar bwnc iechyd er mwyn rhoi gwybodaeth sylfaenol, ond allen nhw ddim rhoi'r manylion sydd gan arbenigwyr i chi. Mae llawer o bobl yn cyfrannu gwybodaeth i Wicipedia. Er bod y mwyafrif ohonynt yn ceisio osgoi gwallau, nid ydynt i gyd yn arbenigwyr ac felly mae'n bosib bod peth o'r wybodaeth a gynhwysir ar y ddalen hon yn anghyflawn neu'n anghywir. Am wybodaeth lawn neu driniaeth ar gyfer afiechyd, cysylltwch â'ch meddyg neu ag arbenigwr cymwys arall! |
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ NHS – Sepsis adalwyd 1 Mawrth 2018
- ↑ [ https://sepsistrust.org/what-is-sepsis/ Sepsis Trust UK – Whst is sepsis] adalwyd 1 Mawrth 2018
- ↑ Jui, Jonathan (2011). "Ch. 146: Septic Shock". In Tintinalli, Judith E.; Stapczynski, J. Stephan; Ma, O. John; Cline, David M.; et al. (gol.). Tintinalli's Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (arg. 7th). New York: McGraw-Hill. tt. 1003–14. Cyrchwyd December 11, 2012 – drwy AccessMedicine. Unknown parameter
|subscription=ignored (help) - ↑ NHS Choices - Sepsis causes adalwyd 1 Mawrth 2018
- ↑ Deutschman, CS; Tracey, KJ (April 2014). "Sepsis: Current dogma and new perspectives". Immunity 40 (4): 463–75. doi:10.1016/j.immuni.2014.04.001. PMID 24745331.
- ↑ Patel, GP; Balk, RA (January 15, 2012). "Systemic steroids in severe sepsis and septic shock". American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 185 (2): 133–9. doi:10.1164/rccm.201011-1897CI. PMID 21680949. http://www.atsjournals.org/doi/full/10.1164/rccm.201011-1897CI#.VHVoJclZhsg.
- ↑ The Guardian 18 Medi 2017 Sepsis: the truth about this hidden killer adalwyd 1 Mawrth 2018