Neidio i'r cynnwys

Niferoedd pryfed yn lleihau

Oddi ar Wicipedia
Niferoedd pryfed yn lleihau
Enghraifft o'r canlynoltueddiad Edit this on Wikidata
Mathcolli bioamrywiaeth, lleihad, marwolaethau Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae sawl astudiaeth ddiweddar (2010au-20au) yn tanlinellu'r gostyngiad sylweddol ym mhoblogaeth ac amrywiaeth pryfed. Gwelwyd gostyngiad yn y niferoedd gyda rhai rhywogaethau'n diflannu'n llwyr. Mewn rhai ardaloedd, adroddwyd am gynnydd yn y boblogaeth gyffredinol o bryfed, ac mae'n ymddangos bod rhai mathau o bryfed yn cynyddu mewn niferoedd ledled y byd.

Mae'r pryfed yr effeithir arnynt fwyaf yn cynnwys gwenyn, gloÿnnod byw, gwyfynod, chwilod, gweision neidr a mursennod. Cynigiwyd tystiolaeth anecdotaidd fod llawer mwy o bryfed ar gael yn yr 20g; mae atgofion o ffenomen ffenestr flaen y car yn enghraifft.

Y rheswm am y dirywiad yma yw colli bioamrywiaeth, gydag astudiaethau hefyd yn nodi'r canlynol: dinistrio cynefinoedd ac amaethyddiaeth ddwys; y defnydd o blaladdwyr (yn enwedig pryfleiddiaid); trefoli, a diwydiannu; rhywogaethau newydd a gyflwynwyd; a newid hinsawdd. Nid yw pob urdd o bryfed yn cael ei effeithio yn yr un modd; mae llawer o grwpiau yn destun ymchwil gyfyngedig, ac yn aml nid yw ffigurau cymharol o ddegawdau cynharach ar gael.

Mewn ymateb i'r gostyngiadau hyn, mae mwy o fesurau cadwraeth sy'n gysylltiedig â phryfed wedi'u lansio. Yn 2018 cychwynnodd llywodraeth yr Almaen “Rhaglen Weithredu ar gyfer Diogelu Pryfed”, ac yn 2019 ysgrifennodd grŵp o 27 o entomolegwyr ac ecolegwyr Prydeinig lythyr agored yn galw ar y sefydliad ymchwil yn y DU “i sefydlu ymchwiliad dwys i'r broblem, yn ddi-oed”.

Hanes

[golygu | golygu cod]
Darlun 1902 o locust Mynydd Creigiog. Gwelwyd y pryfed hyn mewn heidiau yr amcangyfrifwyd eu bod yn fwy na 10 triliwn o aelodau mor ddiweddar â 1875. Yn fuan wedi hynny, gostyngodd eu poblogaeth yn gyflym, gyda’r cofnod diwethaf i’w gweld ym 1902, a datganwyd yn swyddogol fod y rhywogaeth wedi diflannu yn 2014.

Mae astudiaethau sydd wedi canfod lleihad yn niferoedd pryfed wedi bod ar gael ers degawdau - fe olrhainodd un astudiaeth y gostyngiad rhwng 1840 a 2013 - ond ailgyhoeddi astudiaeth gwarchodfeydd natur yr Almaen yn 2017 a welodd y mater yn cael sylw byd-eang yn y cyfryngau. Adroddodd y wasg am y dirywiad gyda phenawdau brawychus, gan gynnwys "Apocalyps Pryfed". Dywedodd yr ecolegydd Dave Goulson wrth The Guardian yn 2017: “Mae’n ymddangos ein bod ni’n gwneud darnau helaeth o dir yn anghroesawgar i’r rhan fwyaf o fathau o fywyd, ac ar hyn o bryd ar y trywydd iawn ar gyfer Armagedon ecolegol.” Ar gyfer llawer o astudiaethau, canfyddir yn aml fod ffactorau megis helaethrwydd bwyd, biomas, a chyfoeth rhywogaethau yn dirywio ar gyfer rhai lleoliadau, ond nid pob lleoliad, gyda rhai rhywogaethau ar drai tra bod eraill yn ffynu. Mae'r rhan fwyaf o'r pryfed a astudiwyd wedi bod yn ieir bach yr haf, gwyfynod, gwenyn, chwilod, gweision neidr, mursennod a phryfed y cerrig. Mae newidiadau yn yr amgylchedd yn effeithio ar bob rhywogaeth mewn gwahanol ffyrdd, ac ni ellir dod i'r casgliad bod gostyngiad cyson ar draws gwahanol grwpiau o bryfed. Pan fydd amodau'n newid, mae rhai rhywogaethau'n addasu'n hawdd tra bod eraill yn brwydro i oroesi.

Effeithiau

[golygu | golygu cod]

Mae'r gostyngiad ym mhoblogaeth pryfed yn effeithio ar ecosystemau, a phoblogaethau anifeiliaid eraill, gan gynnwys bodau dynol. Credir fod pryfed yn "sylfaen strwythurol a chreiddiol llawer o ecosystemau'r byd." Rhybuddiodd adolygiad byd-eang yn 2019, os na chaiff ei liniaru gan gamau pendant, y byddai'r dirywiad yn cael effaith drychinebus ar ecosystemau'r blaned. Gall adar a mamaliaid mwy sy'n bwyta pryfed gael eu heffeithio'n uniongyrchol gan y dirywiad. Gall poblogaethau pryfed sy’n prinhau leihau’r gwasanaethau ecosystem a ddarperir gan bryfed buddiol, megis peillio cnydau amaethyddol, a gwaredu gwastraff biolegol.

Gweithredu

[golygu | golygu cod]

Ymatebion

[golygu | golygu cod]

Ym Mawrth 2019 ysgrifennodd Chris D. Thomas (alma mater: Prifysgol Bangor, Gwynedd) a gwyddonwyr eraill mewn ymateb i ragfynegiadau apocalyptaidd “Insectageddon” o Sánchez-Bayo, “rydym yn awgrymu’n barchus y gallai adroddiadau am dranc pryfed gael eu gorliwio ychydig”. Roeddent yn galw am “feddwl cydgysylltiedig” wrth ymateb i brinder pryfed, wedi’i ategu gan ddata mwy cadarn nag sydd ar gael ar hyn o bryd. Fe rybuddion nhw y gallai ffocws gormodol ar leihau’r defnydd o blaladdwyr fod yn wrthgynhyrchiol gan fod plâu eisoes yn achosi colled cynnyrch o 35 y cant mewn cnydau, a all godi i 70 y cant os na ddefnyddir plaladdwyr.

Yn y DU, llofnododd 27 o ecolegwyr ac entomolegwyr lythyr agored i'r Guardian ym Mawrth 2019, yn galw ar y sefydliad ymchwil Prydeinig i ymchwilio i'r dirywiad. Ymhlith y llofnodwyr roedd Simon Leather, Stuart Reynolds, John Krebs a John Lawton, Paul Brakefield, George McGavin, Michael Hassell, Dave Goulson, Richard Harrington (golygydd) o gylchgrawn y Gymdeithas Entomolegol Frenhinol, Antenna), Kathy Willis a Jeremy Thomas.

Gwrthfesurau

[golygu | golygu cod]

Mae llawer o ymdrechion y byd i gadw bioamrywiaeth ar lefel genedlaethol yn cael eu hadrodd i'r Cenhedloedd Unedig fel rhan o'r Confensiwn ar Amrywiaeth Fiolegol. Disgrifia'r adroddiadau hyn fel arfer bolisïau i atal colli amrywiaeth, megis cadwraeth cynefinoedd, yn hytrach na nodi mesurau i warchod tacsa penodol. Peillwyr yw’r prif eithriad i hyn, gyda sawl gwlad yn adrodd am ymdrechion i leihau dirywiad eu pryfed peillio.

Yn dilyn Krefeld 2017 ac astudiaethau eraill, cychwynnodd gweinidogaeth amgylchedd yr Almaen, y BMU, Raglen Weithredu ar gyfer Diogelu Pryfed (Aktionsprogramm Insektenschutz). Mae eu nodau’n cynnwys hyrwyddo cynefinoedd pryfed yn y dirwedd amaethyddol, a lleihau’r defnydd o blaladdwyr, llygredd golau, a llygryddion mewn pridd a dŵr.

Stribedi blodau gwyllt
Llain o flodau fel arbrawf maes yn yr Almaen

Llain o dir wedi’i hau â hadau o rywogaethau planhigion blodeuol bioamrywiol sy’n gyfeillgar i bryfed a pheillwyr yw stribed blodau gwyllt, sydd fel arfer ar gyrion cae amaethyddol, gyda’r bwriad o gynnal bioamrywiaeth leol, gwarchod pryfed, adfer adar tir fferm a gwrthweithio canlyniadau negyddol dwysau amaethyddol.[1][2][3][4]

Gostyngiad yn y defnydd o blaladdwyr

Y tu hwnt i atal colli a darnio cynefinoedd a chyfyngu ar newid hinsawdd, mae angen lleihau'r defnydd o blaladdwyr er mwyn cadw poblogaethau o bryfed.[5] Daethpwyd o hyd i blaladdwyr ymhell o'u ffynhonnell a gallai dileu'r defnydd o blaladdwyr drwy ddeddfu, yn ogystal â gostyngiadau cyffredinol yn y defnydd o blaladdwyr, fod o fudd mawr i bryfed.[6] Gall mesurau sy'n ymwneud â bwyd organig / ffermio hefyd fod yn atebion.[7]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Haaland, Christine; Naisbit, Russell E.; Bersier, Louis-Félix (2011). "Sown wildflower strips for insect conservation: a review" (yn en). Insect Conservation and Diversity 4 (1): 60–80. doi:10.1111/j.1752-4598.2010.00098.x. ISSN 1752-4598.
  2. ↑ Ganser, Dominik; Mayr, Barbara; Albrecht, Matthias; Knop, Eva (December 2018). "Wildflower strips enhance pollination in adjacent strawberry crops at the small scale". Ecology and Evolution 8 (23): 11775–11784. doi:10.1002/ece3.4631. ISSN 2045-7758.
  3. ↑ Schmidt, Annika; Fartmann, Thomas; Kiehl, Kathrin; Kirmer, Anita; Tischew, Sabine (1 February 2022). "Effects of perennial wildflower strips and landscape structure on birds in intensively farmed agricultural landscapes" (yn en). Basic and Applied Ecology 58: 15–25. doi:10.1016/j.baae.2021.10.005. ISSN 1439-1791.
  4. ↑ Grass, Ingo; Albrecht, Jörg; Farwig, Nina; Jauker, Frank (1 December 2021). "Plant traits and landscape simplification drive intraspecific trait diversity of Bombus terrestris in wildflower plantings" (yn en). Basic and Applied Ecology 57: 91–101. doi:10.1016/j.baae.2021.10.002. ISSN 1439-1791.
  5. ↑ Basset, Yves; Lamarre, Greg P. A. (28 June 2019). "Toward a world that values insects" (yn EN). Science. doi:10.1126/science.aaw7071.
  6. ↑ Kawahara, Akito Y.; Reeves, Lawrence E.; Barber, Jesse R.; Black, Scott H. (12 January 2021). "Opinion: Eight simple actions that individuals can take to save insects from global declines" (yn en). Proceedings of the National Academy of Sciences 118 (2). doi:10.1073/pnas.2002547117. ISSN 0027-8424.
  7. ↑ Forister, Matthew L.; Pelton, Emma M.; Black, Scott H. (2019). "Declines in insect abundance and diversity: We know enough to act now" (yn en). Conservation Science and Practice 1 (8): e80. doi:10.1111/csp2.80. ISSN 2578-4854.

Darllen pellach

[golygu | golygu cod]
  • "Oral evidence: Planetary Health, HC 1803". Environmental Audit Select Committee, House of Commons (UK), 12 Chwefror 2019.
  • "Zum Insektenbestand in Deutschland: Reaktionen von Fachpublikum und Verbänden auf eine neue Studie". Wissenschaftliche Dienste, Deutscher Bundestag (Llywodraeth yr Almaen), 13 Tachwedd 2017.
  • Carrington, Damian (2021-01-11). "Insect populations suffering death by 1,000 cuts, say scientists". The Guardian. Cyrchwyd 2021-01-12.
  • Goulson, Dave (2021-07-25). "The insect apocalypse: 'Our world will grind to a halt without them'". The Guardian. Cyrchwyd 2021-07-31.
  • Milman, Oliver (2022). The Insect Crisis: The Fall of the Tiny Empires that Run the World (yn Saesneg). New York: W. W. Norton & Company, Inc. ISBN 9781324006602.
  • Wagner, David L.; Grames, Eliza M.; Forister, Matthew L.; Berenbaum, May R.; Stopak, David (2021-01-12). "Insect decline in the Anthropocene: Death by a thousand cuts". Proceedings of the National Academy of Sciences (National Academy of Sciences) 118 (2): e2023989118. doi:10.1073/pnas.2023989118. ISSN 0027-8424. PMC 7812858. PMID 33431573. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7812858.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Niferoedd_pryfed_yn_lleihau&oldid=11578777"