Afon Life
 | |
| Math | afon  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad |  Gweriniaeth Iwerddon |
| Cyfesurynnau | 53.15625°N 6.28806°W, 53.34358°N 6.19192°W |
| Aber | Môr Iwerddon |
| Llednentydd | Afon Dodder, Afon Poddle, Afon Camac, Rye |
| Hyd | 125 cilometr |
| Arllwysiad | 13.8 ±0.001 metr ciwbic yr eiliad |
 | |
Mae Afon Life neu Afon Liffe (Gwyddeleg: An Life;[1] Saesneg: River Liffey) yn afon yn Iwerddon, sy'n llifo trwy ganol dinas Dulyn. Ymhlith yr afonydd llai sy'n ei bwydo mae'r afonydd Dodder, Poddle a'r Camac. Darpara'r afon rhan helaeth o gyflenwad dŵr y ddinas a nifer o gyfleoedd am weithgareddau adloniadol.
Tarddiad yr afon yw Cors Ben Life rhwng y mynyddoedd Kippure a Tonduff ym Mynyddoedd Wicklow. Mae’n llifo trwy Wicklow, Kildare a Dulyn cyn ymuno a’r Môr Iwerddon ynghanol Bae Dulyn. Hyd yr afon yw 132 cilomedr.[2]
Etymoleg
[golygu | golygu cod]Mae Geographia Ptolemi (2il ganrif OC) yn disgrifio afon, efallai'r Liffe, a alwyd ganddo yn Οβοκα (Oboka). Yn y pendraw, arweiniodd hyn at (ail)enwi'r afon Avoca sydd yn llifo fewn i dref Arklow i'r de o Ddulyn.[3]
Galwyd y Liffe yn wreiddiol yn An Ruirthech, "rhedwr cyflym (neu cryf)".[4] (cymharer â'r gair Cymraeg "rhedeg". Mae'r gair Liphe (neu Life) yn y Wyddeleg yn cyfeirio at y tir gwastad yr oedd yr afon yn llifo drwyddi, gan ddod, maes o law, i gyfeirio at yr afon ei hun.[5] Gelwyd hi hefyd ar un adeg yn Anna Liffey,[6] o bosib yn Seisnigiad o'r Wyddeleg Abhainn na Life, ("afon Liffe").[7] Mae James Joyce yn ymgorffori'r afon fel "Anna Livia Plurabelle" yn ei nofel Finnegans Wake.
Raidió na Life
[golygu | golygu cod]Enwir gorsaf radio gymunedeol Wyddeleg Dulyn, Raidió na Life ar ôl yr afon bwysig yma.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Placenames Database of Ireland", logainm.ie; adalwyd 10 Hydref 2022
- ↑ ‘Rivers and their Catchment Basins’, Arolwg Ordnans Iwerddon, 1958
- ↑ "Ireland" (PDF). Romaneranames.uk. Roman Era Names. Cyrchwyd 1 Ionawr 2018.
- ↑ Mynegai archif yn y Peiriant Wayback
- ↑ Byrne, F. J. 1973. Irish Kings and High-Kings. Dublin. p.150
- ↑ As indicated by the caption of an engraving published in 1831
- ↑ "Seanad Éireann – Vol 159, May, 1999 – Motion on National Archives – David Norris (senator and Trinity lecturer) referencing Georgian Society records". Oireachtas Debates (Hansard). 1999. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2012-09-23. Cyrchwyd 2019-10-25.
Oriel
[golygu | golygu cod]- Yr afon gyda'r nos
-
Pont Life -
Y Tolldy -
Pont Samuel Beckett a'r Ganolfan Gynhadledd
