Esztergom

Dinas a phorthladd afon yng ngogledd-orllewin Hwngari yw Esztergom (Almaeneg: Gran, Lladin: Solva neu Strigonium, Slofaceg: Ostrihom). Saif ar lannau Afon Donaw, ar y ffin rhwng Hwngari a Slofacia, 46 km (29 mi) i ogledd-orllewin y brifddinas Bwdapest. Lleolir ar ben gorllewinol y dyffryn rhwng bryniau Pilis a Börzsöny, sydd yn rhannu Gwastadedd Bach Hwngari o Wastadedd Mawr Hwngari.

Esztergom

Trem ar ardal Víziváros, gyda Thŵr Gwyn Castell Esztergom ar ochr dde'r llun.
Math	city with county rights
Hu-Esztergom.ogg
Poblogaeth	28,642
Cylchfa amser	CET, UTC+01:00, UTC+2
Gefeilldref/i	Maintal, Espoo, Štúrovo, Bamberg, Cambrai, Ehingen, Gniezno, Mariazell, Caergaint
Daearyddiaeth
Sir	Esztergom District
Gwlad	Hwngari
Arwynebedd	10,010 ha
Uwch y môr	116 metr
Gerllaw	Afon Donaw
Yn ffinio gyda	Pilismarót, Pilisszentkereszt, Piliscsév, Kesztölc, Dorog, Tokodaltáró, Tokod, Tát, Chľaba, Kamenica nad Hronom, Štúrovo, Obid
Cyfesurynnau	47.7856°N 18.7403°E
Cod post	2500–2509
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Sefydlwyd yr anheddiad Magyaraidd ar safle'r hen Solva, un o brif gyffindrefi talaith Pannonia yn yr Ymerodraeth Rufeinig. Yn 960 dewisiodd Géza, Uchel Dywysog yr Hwngariaid, leoli ei lys yno, gan wneud Stregom (fel y'i gelwid erbyn hynny) yn brifddinas Tywysogaeth Hwngari, ac adeiladodd ei gastell ar y castrum Rhufeinig ar Várhegy (Bryn y Castell). Coronwyd István I yn frenin cyntaf Hwngari yno ym 1000 neu 1001. Yn ystod teyrnasiad István I, sefydlwyd yr archesgobaeth hynaf yn y wlad yn y ddinas hon. Dyma oedd preswylfa teyrnoedd brenhinllin Árpád hyd at ganol y 13g, ac erbyn hynny yr adnabyddid Esztergom wrth ei henw presennol.

Ildiodd Esztergom i'r Ymerodraeth Otomanaidd yn sgil gwarchae ar ei chastell ym 1543, a fe'i meddiannwyd gan yr Otomaniaid hyd at ddechrau Rhyfel Mawr y Twrc ym 1683. Yn y cyfnod hwnnw, symudwyd yr archesobaeth i Trnava; dychwelodd ym 1820, a fe'i ailenwyd yn Archesgobaeth Esztergom-Bwdapest ym 1991. Basilica Esztergom, a adeiladwyd ym 1822–60 ar safle hen eglwys gadeiriol István I, yw'r eglwys fwyaf yn Hwngari. Mae pensaernïaeth Esztergom yn nodedig am ei nifer o dai yn y dull Baróc.

Wedi'r Ail Ryfel Byd, datblygwyd diwydiannau i gynhyrchu ceir, nwyddau trydanol, a chynnyrch optegol. Y boblogaeth yn 2022 oedd 27,897.