مەسعوود پزیشکیان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ١٢:١٩، ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٤

مەسعوود پزیشکیان ( بە فارسی: مسعود پزشکیان؛ لەدایکبووی ٢٩ی ئەیلوولی ١٩٥٤) پزیشک و سیاسەتوانێکی چاکسازیخوازی ئێرانییە کە لە ئێستادا نوێنەری تەورێز لە پەرلەمانی ئێرانە. ئەو لە کابینەی ھەشتەمی محەممەد خاتەمی لە ساڵی ٢٠٠١ ھەتا ٢٠٠٥، وەزیری تەندروستی بووە. پزیشکیان ھەروەھا وەک جێگری یەکەمی سەرۆک پەرلەمان لە ساڵی ٢٠١٦ ھەتا ٢٠٢٠ کاری کردووە.^[١]

لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠١٣ خۆی کاندید کرد, بەڵام کشایەوە، و لە هەڵبژاردنی ٢٠٢١ دا جارێکی دیکە خۆی کاندید کردەوە, کە لە هەڵبژاردنەکاندا بێبەشکرا. ^[٢] پێشێزکیان لە ساڵی ٢٠٢٤ سەرکەوتنی بەدەستهێنا، ئێستاش خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٤ کاندید دەکات.

ژیانی سەرەتایی

پزیشکیان لە ٢٩ی ئەیلوولی ١٩٥٤ لە شاری مەھاباد لە باوکێکی ئازەربایجانی و دایکێکی کورد لەدایک بوو.^[٣] دوای وەرگرتنی دیپلۆم ، لە ساڵی ١٩٧٣ ڕووی لە زابۆڵ کرد بۆ ئەوەی خزمەتە سەربازییەکەی ئەنجام بدات، هەر لەم ماوەیەدا بوو کە حەزی لە پزیشکی بوو. لە سەردەمی شەڕی ئێران و عێراقدا ، پێشەشکیان لە هەمان کاتدا سەرباز و پزیشک بووە.

خوێندن

پێشەشکیان لە ساڵی ١٩٨٥ خولی پزیشکی گشتی تەواو کرد، و لە کۆلێژی پزیشکی دەستی کرد بە وانەوتنەوە لە فیزیۆلۆژیا . لە ساڵی ١٩٩٠ پسپۆڕی خۆی لە نەشتەرگەری گشتی لە زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی تەورێز بەدەستهێناوە. لە نەخۆشخانەی شەهید مەدانی لە تەورێز دامەزرابوو, دواتر بوو بە بەرپرسی ئەم نەخۆشخانەیە. ^[٤] لە ساڵی ١٩٩٣ پسپۆڕی لاوەکی لە نەشتەرگەری دڵ لە زانکۆی زانستە پزیشکییەکانی ئێران وەرگرتووە.

پیشە

پێشەشکیان لە ساڵانی 2001 تا 2005 لە کابینەی سەرۆک کۆماری پێشوو محەمەد خاتەمی بووە وەزیری تەندروستی . لە ساڵی ٢٠١٠ لە هەوڵەکانی بۆ بوون بە جێگری سەرۆکی پەرلەمان شکستی هێنا. ^[٥] هەروەها پێشێزکیان مامۆستای قورئانە ، و خوێندکاری نەهج ئەلبەلاغە کە دەقێکی سەرەکییە بۆ موسڵمانانی شیعە . ^[٦] لە هەڵبژاردنی ساڵی 2008 لە تەورێزەوە وەک یەکێک لە ئەندامانی پەرلەمانی ئێران هەڵبژێردراوە . هەروەها لە ٢٩ی ئایاری ٢٠١٦ تا ٢٦ی ئایاری ٢٠٢٠ وەک جێگری یەکەمی سەرۆکی پەرلەمان کاری کردووە. پێشەشکیان ئێستا نوێنەرایەتی ناوچەی هەڵبژاردنی تەبرێز، ئۆسکو و ئازەرشارە لە پەرلەمانی ئێران, هەروەها ئەندامی کۆمەڵگەی دۆستایەتی ئێران و تورکیایە. ^[٧]

ڕوانگەکان

IRGC

پێشێزکیان لایەنگری سوپای پاسدارانە ، و سوپای ئێستای بە "جیاواز لە ڕابردوو" ناوبردووە. ناوبراو ئیدانەی ڕاگەیاندنی IRGCی وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی لەلایەن ئەمریکاوە لە ساڵی ٢٠١٩دا کرد. ^[٨] دوای خستنەخوارەوەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئەمریکی لە ساڵی ٢٠١٩ لەلایەن ئێرانەوە ، پێشەشکیان حکومەتی ئەمریکای بە تیرۆریست ناوبرد و کارەکەی سوپای پاسداران بۆ بەئامانجگرتنی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە بە "چەقۆیەکی بەهێز لە دەمی سەرکردەکانی ئەمریکای تاوانبار" وەسفکرد. ^[٩] لە کۆبوونەوەیەکی زانکۆدا و لە وەڵامی هەندێک ڕەخنەدا، پێشەشکیان جلوبەرگی سوپای پاسدارانی لەبەر کرد، و ڕایگەیاند کە جارێکی دیکە لەبەری دەکەمەوە. ^[١٠]

پەڕگە:Masoud pezeshkian.webp

پێشەشکیان لە کاتی شەڕی ئێران و عێراق (١٩٨٠-١٩٨٨)

ڕوانگەی نەتەوەیی

پێشەشکیان داوای جێبەجێکردنی مادەی ١٥ی دەستووری ئێران بۆ هەموو نەتەوەکان دەکات. ئەم پرەنسیپە دەڵێت: "زمان و ڕێنووسی فەرمی و هاوبەشی خەڵکی ئێران فارسییە. بەڵگەنامە، نامەنووسی، دەقی فەرمی و کتێبی دەرسی دەبێ بەم زمان و ڕێنووسە بێت، بەڵام بەکارهێنانی زمانی ناوخۆیی و نەتەوەیی لە چاپەمەنی و ڕاگەیاندنی گشتیدا." و فێرکردنی ئەدەبیاتیان لە قوتابخانەکاندا بەخۆڕاییە، لەگەڵ زمانی فارسیدا”. جێ بەجێ کردنی ئەم پرەنسیپەی بە ئاستەنگ لە بەردەم بەخشینی بیانوو بە جوداخوازان و ناڕازیەکان ناوبرد. ^[١١] پێشەشکیان پشتیوانی لە فێرکردنی زمانی ئازەری لە قوتابخانەکانی ئێرانیش دەکات. ^[٢]

ژیانی کەسی

ھاوسەری پزیشکیان پزیشکی ئافرەتان بووە. ^[١٢] لە ساڵی ١٩٩٤ بەهۆی ڕووداوێکی ئۆتۆمبێلەوە هاوسەرەکەی و یەکێک لە منداڵەکانی لەدەستدا، دوای ئەوەش هەرگیز هاوسەرگیری نەکرد. ^[١٣] کچەکەی بە ناوی زەهرا پێشەشکیان خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە کیمیا لە زانکۆی تەکنەلۆجیای شەریف, و پێش هاتنە سەرکاری حکومەتی ڕوحانی لە کۆمپانیای جام پترۆکیمیایی کاردەکات. پێشێزکیان هاندەری تراکتۆر ئێس سییە ^[١٤]

ڕووخساری گشتی

سەرچاوەکان خێزانەکەی بە دوور لە پەراوێز دەزانن و خۆی لە بابەتە ئابوورییەکاندا خاوەنی پێشینەیەکی ڕوونە. بەڵام نەیارانی سیاسی وەک عەلیڕەزا زاکانی تۆمەتباریان کردووە کە لە کەسانی گەندەڵ بەرگری دەکات.^[١٥] ^[١٦]

سەرچاوەکان

^ «در مورد مسعود پزشکیان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید» [Who is Masoud Pezeshkian?]. www.tabnak.ir (بە فارسی). لە 2024-06-10 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ ^ئ ^ا «افراد رد صلاحیت‌شده فقط توانستند یک نامه بنویسند». Iranian Labour News Agency. 1 March 2016. لە 2 March 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی) ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی <ref>ی ھەڵە؛ ناوی «ref111» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا
^ Editorial (2024-06-14). «The Guardian view on Iran's presidential election: more choice, but little real hope of change». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN ٠٢٦١-٣٠٧٧. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخی |issn= بپشکنە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «در مورد مسعود پزشکیان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید». www.tabnak.ir. لە 2024-06-13 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «Persian Press Review». Tehran Times. 29 May 2010. لە 9 September 2010 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «Reformist candidate Masoud Pezeshkian shakes up Iran presidential election». www.ft.com. لە 2024-06-13 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «گروه‌های دوستی پارلمانی مجلس نهم». Islamic Consultative Assembly Website. لە ڕەسەنەکە لە 24 July 2014 ئەرشیڤ کراوە. لە 14 August 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ «ملت با قدرت از سپاه مقتدر دفاع می‌کند». www.alef.ir. 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «پزشکیان: سپاه مشت محکمی به دهان یاوه‌گویی‌های آمریکا زد/ طنین شعار «مرگ بر آمریکا» در مجلس». www.alef.ir. 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «پزشکیان: من باز هم لباس سپاه می‌پوشم؛ سپاه اگر نبود کشور تجزیه شده بود». اصلاحات نیوز (بە فارسی). 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ رادیوفردا (2018-04-25). «پزشکیان: اصل ۱۵ قانون اساسی برای همه اجرا شود». رادیو فردا (بە فارسی). لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «مقام‌های جمهوری اسلامی و همسرانشان؛ مردان نام‌دار و زنان 'بی‌نام'». BBC News فارسی (بە فارسی). لە 2024-06-13 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
^ «مسعود پزشکیان»، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد (بە فارسی)، 2024-06-13، لە 2024-06-13 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «پزشکیان: اکثر بازی های تراکتور را با نوه‌ام محمدحسین به استادیوم می رویم /باهم بحث می کنیم، نقدم می کند اما هیچوقت دعوا نمی کنیم - خبرآنلاین». www.khabaronline.ir. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «دفاع تاسفبار پزشکیان از 2 نماینده مجلس متهم به فساد مالی در بازار خودرو!». رکنا (بە فارسی). 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ جهان، Fararu | فرارو | اخبار روز ایران و (2024-06-16). «حمله زاکانی به پزشکیان: از یک بی‌عدالتی محض دفاع می‌کرد». fa (بە فارسی). لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[1] «در مورد مسعود پزشکیان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید» [Who is Masoud Pezeshkian?]. www.tabnak.ir (بە فارسی). لە 2024-06-10 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[ref111-2] ئ ^ا «افراد رد صلاحیت‌شده فقط توانستند یک نامه بنویسند». Iranian Labour News Agency. 1 March 2016. لە 2 March 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی) ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی <ref>ی ھەڵە؛ ناوی «ref111» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا

[3] Editorial (2024-06-14). «The Guardian view on Iran's presidential election: more choice, but little real hope of change». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). ISSN ٠٢٦١-٣٠٧٧. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخی |issn= بپشکنە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[4] «در مورد مسعود پزشکیان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید». www.tabnak.ir. لە 2024-06-13 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[5] «Persian Press Review». Tehran Times. 29 May 2010. لە 9 September 2010 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[6] «Reformist candidate Masoud Pezeshkian shakes up Iran presidential election». www.ft.com. لە 2024-06-13 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[7] «گروه‌های دوستی پارلمانی مجلس نهم». Islamic Consultative Assembly Website. لە ڕەسەنەکە لە 24 July 2014 ئەرشیڤ کراوە. لە 14 August 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[8] «ملت با قدرت از سپاه مقتدر دفاع می‌کند». www.alef.ir. 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[9] «پزشکیان: سپاه مشت محکمی به دهان یاوه‌گویی‌های آمریکا زد/ طنین شعار «مرگ بر آمریکا» در مجلس». www.alef.ir. 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[10] «پزشکیان: من باز هم لباس سپاه می‌پوشم؛ سپاه اگر نبود کشور تجزیه شده بود». اصلاحات نیوز (بە فارسی). 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[11] رادیوفردا (2018-04-25). «پزشکیان: اصل ۱۵ قانون اساسی برای همه اجرا شود». رادیو فردا (بە فارسی). لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[12] «مقام‌های جمهوری اسلامی و همسرانشان؛ مردان نام‌دار و زنان 'بی‌نام'». BBC News فارسی (بە فارسی). لە 2024-06-13 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)

[13] «مسعود پزشکیان»، ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد (بە فارسی)، 2024-06-13، لە 2024-06-13 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[14] «پزشکیان: اکثر بازی های تراکتور را با نوه‌ام محمدحسین به استادیوم می رویم /باهم بحث می کنیم، نقدم می کند اما هیچوقت دعوا نمی کنیم - خبرآنلاین». www.khabaronline.ir. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[15] «دفاع تاسفبار پزشکیان از 2 نماینده مجلس متهم به فساد مالی در بازار خودرو!». رکنا (بە فارسی). 2024-06-16. لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[16] جهان، Fararu | فرارو | اخبار روز ایران و (2024-06-16). «حمله زاکانی به پزشکیان: از یک بی‌عدالتی محض دفاع می‌کرد». fa (بە فارسی). لە 2024-06-16 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]