Mjerna jedinica
Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Mjerna jedinica je veličina definisana i prihvaćena dogovorom s kojom se u svrhu mjerenja uspoređuju druge istovrsne veličine. Odnos mjerene veličine i mjerne jedinice je brojevna vrijednost, a vrijednost mjerene veličine se iskazuje proizvodom brojevne vrijednosti i mjerne jedinice.
Zakonite mjerne jedinice su mjerne jedinice čija je upotreba propisana Zakonom o mjerenju.
U Bosni i Hercegovini primjenjuju se mjerne jedinice Međunarodnog sistema jedinica (SI), decimalne jedinice, iznimno dopuštene jedinice izvan SI i složene mjerne jedinice.
U većini zemalja svijeta zakoniti sistem mjernih jedinica je SI metrički sistem (internacionalni sistem, od francuskog naziva Système international). Drugi sistem, u upotebi u SAD i nekim drugim zemljama je anglosaksonski sistem mjera.
Osnovne jedinice SI sistema
[uredi | uredi izvor]Međunarodni sistem mjernih jedinica se sastoji od osnovnih jedinica koje se mogu koristiti zajedno sa odgovarajućim prefiksima. Postoji sedam osnovnih jedinica koje predstavljaju različite fizičke veličine. Iz tih osnovnih jedinica se dobijaju izvedene jedinice.
Ime | Simbol | Količina |
---|---|---|
metar | m | |
kilogram | kg | masa |
sekunda | s | vrijeme |
amper | A | električna struja |
kelvin | K | temperatura |
kandela | cd | intenzitet osvjetljenja |
mol | mol | količina materije |
Prefiks se koristi da se proizvede veći ili manji iznos originalne veličine. Određeni su tako da je sljedeći uvijek 10 puta veći (ili manji) od prethodnog.
Prefiks | ||
---|---|---|
jota | ||
zeta | ||
eksa | ||
T | peta | |
tera | ||
giga | ||
mega | ||
kilo | ||
hekto | ||
nema | ||
deci | ||
centi | ||
nema | ||
mili | ||
mikro | ||
nano | ||
piko | ||
femto | ||
ato | ||
zepto | ||
jokto |
Metrički sistem uveden je 1795. originalno sa 6 prefiksa.
Složene mjerne jedinice
[uredi | uredi izvor]Složene mjerne jedinice su jedinice sastavljene od jedinica različitih grupa. Tako je jedinica koja se koristi za izražavanje brzine vozila kilometar na sat (oznaka km/h) sastavljena od decimalne jedinice od metra i jedinice za vrijeme sat.
Stare mjerne jedinice
[uredi | uredi izvor]Stare mjerne jedinice su pojedinačne jedinice ili njihove skupine koje su se koristile u različitim peroidima, na različitim mjestima i u različite svrhe, pa se nalaze u historijskim dokumentima, pisanoj i usmenoj književnosti. Mnoge su stare mjerne jedinice napuštene uvođenjem Metarskoga sistema (Metarska konvencija) u drugoj polovini XIX vijeka (na primjer hvat, lakat, palac, unca itd), te konačno uvođenjem Međunarodnoga sistema jedinica u drugoj polovini XX vijeka (na primjer standardna atmosfera, kilopond, konjska snaga, mikron i drugo).
Izvedene jedinice SI s posebnim nazivima i znacima
[uredi | uredi izvor]Naziv | Oznaka | Veza s drugim jedinicama SI | Veličina |
---|---|---|---|
bekerel | Bq | 10−1 | aktivnost radioaktivnog izvora |
Celzijusov stepen | o C | K | Celzijusova temperatura |
džul | J | N m | rad, energija, toplina |
farad | F | C/v | električni kapacitet |
grej | Gy | J/kg | apsorbirana doza ionizirajućeg zračenja |
henri | H | Wb/A | induktivnost |
herc | Hz | s−1 | frekvencija |
kulon | C | A s | elektricitet |
luks | lx | lm/m2 | osvjetljenje |
lumen | lm | cd sr | svjetlosni tok |
njutn | N | kg m/s2 | sila |
om | W | V/A | električni otpor |
paskal | Pa | N/m2 | pritisak |
radijan | rad | 1 | ugao |
simens | S | A/V | električna vodljivost |
sivert | Sv | J/kg | ekvivalentna doza |
steradijan | st | 1 | prostorni ugao |
tesla | T | N/(A m) | magnetna indukcija |
vat | W | J/s | snaga |
veber | Wb | T m2 | magnetni tok |
volt | V | W/A | električni potencijal, napon, elektromotorna sila |
Izvedene jedinice SI bez posebnih naziva i znakova
[uredi | uredi izvor]Naziv | Oznaka | Veličina |
---|---|---|
kvadratni metar | m2 | površina |
kubni metar | m3 | zapremina |
recipročni metar | m−1 | valni broj |
metar u sekundi | m/s | brzina |
metar u sekundi na kvadrat | m/s2 | ubrzanje |
kilogram po kubnom metru | kg/m3 | gustoća |
džul po kvadratnom metru | J/m2 | energijska gustoća |
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Izvor
[uredi | uredi izvor]THE INTERNATIONAL SYSTEM OF UNITS (SI) Arhivirano 3. 6. 2016. na Wayback Machine
Nedovršeni članak Mjerna jedinica koji govori o fizici treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.