Brigade Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije

Brigade NOVJ su bile taktičko-operativne jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Po svojoj strukturi bile su lake, vrlo pokretljive jedinice, sposobne za manevar na bilo kojem terenu. Teritrijalna ograničenost i vezanost partizanskih odreda za određeni kraj, onemogućavala je prenošenje borbenih dejstava u druge oblasti i izbegavanje koncentričnih udara neprijatelja za vreme ofanziva. Za dalje širenje ustanka i njegovo prerastanje u oslobodilački rat, bile su potrebne promene u organizaciji i upotrebi oružanih snaga. Formiranje prvih brigada predstavljao je početak tih promena.

Osnivanje

Glavnu ulogu u stvaranju regularne vojske imala je Prva proleterska naronooslobodilačka udarna brigada, formirana 21. decembra 1941. godine u Rudom. Ona je formirana odlukom Vrhovnog štaba NOPOJ-a na osnovu dotada stečenih iskustava iz oružane borbe.

Struktura

Kasnije je propisan Statut proleterskih narodnooslobodilačkih udarnih brigada na osnovu kojeg su određeni principi organizacije, uloga i zadaci brigada. Prema statutu formacija brigade predviđala je:

• štab brigade, u sastavu: komandant, politički komesar, zamenik komandanta i zamenik političkog komesara.
• najmanje četiri udarna bataljona, jačine oko 300 boraca, formiranih u 3-4 udarne čete;
• prateću četu
• jednim vodom lakih i jednim vodom teških minobacača
• motomehanizovane jedinice, koje su formirane prema mogućnosti i potrebi
• komoru i sanitet

Uz štab brigade, pored konjičkog, pionirskog i voda za vezu, Statut je predviđao i kulturne ekipe za kulturno-prosvetni i politički rad u jedinicama i među narodom na terenu gde se brigada zadržavala.

Simboli

Zastava brigade je bila crvena sa srpom i čekićem u gornjem desnom uglu, petokrakom zvezdom u sredini i izvezenim nazivom jedinice.

Statut proleterskih narodnooslobodilačkih udarnih brigada je važio za sve brigade NOVJ i prema njemu su one formirane. Vrhovni štab je, takođe, naredio da se prema Statutu organizuju i partizanski odredi, a od posebne važnosti je bilo naređenje da se u Odredima formiraju udarne čete i bataljoni, kao prelazni stepen od odreda do brigade.

Naziv proleterska brigada, kao i počasni naziv udarna brigada, dodeljivan je brigadama koje su se posebno istakle u izvršavanju borbenih zadataka.

U toku 1941. godine formirana je samo jedna brigada. U 1942. je formirano 37, u 1943. je formirano 76, u 1944. je formirano 130, a u 1945. je formirano 16 novih brigada. Na kraju rata, maja 1945. godine bilo je ukupno 220 brigada, od kojih 14 proleterskih. Pored tih brigada u NOVJ se borilo i 18 italijanski, po jedna bugarska, francuska i ruska brigada.

Jačina, sastav, oprema i naoružanje brigada bili su različiti u raznim periodima NOR-a i raznim krajevima gde su brigade vodile borbu. Tako je prosječna jačina brigade, tokom 1942. i 1943. godine, bila 800 boraca, a u 1944. godini oko 950 boraca. Brigade u Sloveniji i Makedoniji bile su u prvim godinama rata brojno slabije, u proseku 500-600 boraca. Naoružanje brigada je bilo lako pješadijsko, sa mitraljezima i minobacačima. Brigade NOVJ su naoružavane od plijena iz borbi sa neprijateljem, a tek od 1943. godine počele su da se delom naoružavaju i od Savezničke pomoći, tako da su razlike u naoružanju ostale do kraja rata.

Formiranjem prvih divizija i korpusa, novembra 1942. godine, brigade su postale taktičke jedinice u njihovom sastavu. Taktika im se neprekidno menjala od razvoja rata i zavisila je od jačine, naoružanja i terena na kom su dejstvovale. Njihova dejstva su imala različite forme, ali su bile sposoben i za partizansko (gerilsko) i za frontalno ratovanje, naročito u okviru divizija.

Takoder pogledajte

• Spisak brigada NOVJ

Literatura

• Vojna enciklopedija, Beograd 1973. godina
• Nikola Anić, Sekula Joksimović, Mirko Gutić: NARODNOOSLOBODILAČKA VOJSKA JUGOSLAVIJE, Vojnoizdavački zavod, Beograd 1982.