Ahmed Tevfik-paša
| Ahmed Tevfik-paša | |
|---|---|
 | |
| Veliki vezir Osmanlijskog Carstva | |
| Vrijeme na dužnosti 11. novembar 1918 – 3. mart 1919. | |
| Prethodnik | Ahmed Izzet-paša |
| Nasljednik | Damat Ferid-paša |
| Posljednji Veliki vezir Osmanlijskog Carstva | |
| Vrijeme na dužnosti 21. oktobar 1920 – 4. novembar 1922. | |
| Prethodnik | Damat Ferid-paša |
| Nasljednik | ukinuto |
| Ministar vanjskih poslova Osmanlijskog Carstva | |
| Vrijeme na dužnosti 1899–1909. | |
| Prethodnik | Said Halim-paša |
| Nasljednik | Mehmed Rifat-paša |
| Lični podaci | |
| Rođenje | Ahmed Tevfik Okiday 11. februar 1845. Konstantinopolj, Osmanlijsko Carstvo |
| Smrt | 8. oktobar 1936 (91 godina) |
| Nacionalnost | Tursko |
| Politička stranka | Odbor za uniju i napredak |
| Supružnik | Elisabeth Tschumi |
| Djeca | Petero |
| Vjera | Islam |
Ahmed Tevfik-paša (osmanlijski turski: احمد توفیق پاشا; 11. februar 1845 – 8. oktobar 1936), poznat također i kao Ahmed Tevfik Okday po turskom Zakonu o prezimenu iz 1934, bio je osmanlijski državnik krimsko-tatarskog porijekla. Bio je posljednji veliki vezir Osmanlijskog carstva.[1] Tu je funkciju obnašao tri puta, prvu 1909. godine za vrijeme Abdula Hamida II, te od 1918. do 1919. i od 1920. do 1922. godine pod Mehmedom VI, za vrijeme okupacije Istanbula. Pored premijerskog položaja, bio je i diplomata, član Osmanlijskog Senata i ministar vanjskih poslova.
Biografija
[uredi | uredi izvor]
Rođen je 11. februara 1845. u Istanbulu. Njegov otac, Ferik Ismail-paša, bio je krimski Tatar, porijeklom iz dinastije Giray.[2] Ahmed Tevfik je stupio u vojnu službu, ali je napustio nakon što je postao mladi oficir, pohađajući obuku za vladinu birokratiju. Nakon 1872. bio je na raznim funkcijama u ministarstvu vanjskih poslova. Nakon što je služio kao ambasador u Rimu, Beču, Sankt Peterburgu i Atini, služio je kao otpravnik poslova Osmanlija i veleposlanik u Njemačkoj u Berlinu od 1885. do 1895. Po povratku u Istanbul obnašao je dužnost ministra vanjskih poslova (turski: Hariciye Nazırı) od 1899. do 1909. Nakon proglašenja druge ustavne ere 1908. godine, imenovan je na mjesto u obnovljenom Senatu Osmanlijskog carstva (turski: Ayan Meclisi), gornji dom također oživljenog parlamenta, Generalna skupština Osmanlijskog Carstva (turski: Meclis-i Mebusan).
Dok je bio otpravnik poslova u Atini, je upoznao i vjenčao Elisabeth Tschumi, švicarsku ženu koja je radila kao guvernanta djeci drugog diplomate. Imali su petoro djece zajedno.[2]
Prvi mandat kao veliki vezir
[uredi | uredi izvor]Prvo razdoblje dužnosti velikog vezira bilo je jedan od direktnih rezultata neuspjelog kontrarevolucionarnog incidenta 31. marta (koji se zapravo dogodio 13. aprila) 1909. godine. Kada su apsolutisti proglasili protuudar, zatražili su i dobili ostavku prethodnog velikog vezira Hüseyin Hilmi paše. Iako im preferirana zamjena nije bio Ahmed Tevfik-paša, njegovo imenovanje barem je ispunilo njihove zahtjeve za uklanjanjem Hüseyin Hilmi-paše.[3] Ahmed Tevfik-paša, koji je samo nevoljko zauzeo tu funkciju na nagovor sultana Abdula Hamida II, formirao je vladu koju su sačinjavali uglavnom nestranački i neutralni članovi i preduzeo mjere predostrožnosti kako bi ograničio rast nasilja koji je započeo u Istanbulu i Adani. Nakon što je Hareket Ordusu (bosanski: Vojska akcije) ušao u Istanbul i obnovio ustavnu vladu, a Abdul Hamid je smijenjen, Ahmed Tevfik-paša je dao ostavku i Hüseyin Hilmi-paša vratio se kao veliki vezir.
Drugi mandat kao veliki vezir
[uredi | uredi izvor]Nakon Prvog svjetskog rata i ostavke Ahmeda Izzet paše, ponovo je imenovan velikim vezirom 11. novembra 1918. Dva dana nakon početka mandata, saveznici (Antanta) je započela okupaciju Istanbula. Saveznici su vršili pritisak na sultana Mehmeda VI da raspusti parlament 21. decembra 1918. godine, a nekoliko sedmica je raspuštena i vlada Ahmeda Tevfik paše. Vladu je ponovo formirao 12. januara 1919, ali nakon što su ga napadači prisilili da je još jednom raspusti, dao je ostavku na mjesto velikog vezira 3. marta 1919.[4] Damat Ferid-paša naslijedio ga je 4. marta 1919.[5]
Pariška mirovna konferencija
[uredi | uredi izvor]Nakon svog drugog mandata velikog vezira postao je šef Senata Osmanlijskog Carstva (koji još nije bio raspušten, za razliku od donjeg doma). Potom je služio kao predsjednik osmanlijske delegacije na Pariškoj mirovnoj konferenciji koja je okončala Prvi svjetski rat. Izaslanstvo Ahmeda Tevfik paše odbilo je teške uvjete predloženog sporazuma, ali druga delegacija koju je poslao veliki vezir Damat Ferid-paša prihvatila je uvjete i potpisala Sevrski ugovor.[6]
Treći mandat kao veliki vezir
[uredi | uredi izvor]Dana 21. oktobra 1920. ponovo je imenovan velikim vezirom, zamijenivši Damat Ferit pašu. U međuvremenu, Turski nacionalni pokret uspostavio je još jednu vladu u Ankari, proglasivši se jedinom vladom nacije i odbivši sultanat. Ahmed Tevfik-paša ponudio je nacionalističkoj vladi Ankare da se pridruži njegovoj monarhijskoj istanbulskoj vladi da formira jedno tijelo na Londonskoj konferenciji 1921. godine. Međutim, lider u Ankari Mustafa Kemal odbio je ponudu, a dvije vlade poslale su odvojene delegacije na konferenciju, a sam Ahmed Tevfik-paša predvodio je delegaciju u Istanbulu, a Bekir Sami Kunduh predvodio je delegaciju iz Ankare. Međutim, čim je stigao u London, Ahmed Tevfik-paša, iznenađujućim potezom, proglasio je da je vlada Ankare zaista jedina zakonita vlada Turske i dozvolio Bekir Sami-u da bude jedini predstavnik na konferenciji.
Nakon ukidanja Osmanlijskog sultanata 1. novembra 1922. godine, sastao se sa svojom vladom. Nakon što je sultan Mehmed VI otišao i nije mogao pronaći razlog da više obnašaju svoje dužnosti, vlada je počela davati ostavke jednu po jednu, a Ahmed Tevfik-paša dao je ostavku tri dana nakon ukidanja 4. novembra 1922.
Kasniji život i smrt
[uredi | uredi izvor]Nakon Zakona o prezimenu iz 1934. godine, usvojio je prezime "Okday". Umro je 8. oktobra 1936. godine u Istanbulu i pokopan na groblju mučenika Edirnekapı .
Njegova biografija, koju je napisao njegov unuk Šefik Meetu Okday, objavljena je 1986. godine i naslovljena je Moj djed, posljednji veliki vezir, Ahmed Tevfik-paša (turski: Büyükbabam Sin Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa).
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ İsmail Hâmi Danişmend, Osmanlı Devlet Erkânı, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1971 (Turkish)
- ^ a b Kalyoncu, Cemal A. "Son Sadrazamın Torunu." Aksiyon 20 Nov 1999: n. pag. Son Sadrazamın Torunu. Aksiyon.com.tr, 20 Nov 1999. Web. 1 Sep 2013. <"Haber 5552 son sadrazamin torunu". Arhivirano s originala, 9. 10. 2013. Pristupljeno 1. 9. 2013.>.
- ^ "Necati Çavdar, Siyasi Denge Unsuru Olarak 31 Mart Vakasında Ahmet Tevfik Paşa Hükümeti, History Studies, Samsun, Mart 2011" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 2. 1. 2014. Pristupljeno 14. 5. 2021.
- ^ "Atatürk Kronolojisi - FORSNET". www.ataturk.net. Arhivirano s originala, 31. 1. 2011. Pristupljeno 27. 11. 2020.
- ^ Dadrian, Vahakn N.; Akçam, Taner (2011). Judgment at Istanbul: The Armenian Genocide Trials (jezik: engleski). Berghahn Books. str. 66. ISBN 978-0-85745-251-1.
- ^ "Turktarih.net sitesi Paris Barış Konferansı maddesi, Access date: June 24, 2011". Arhivirano s originala, 16. 1. 2012. Pristupljeno 14. 5. 2021.