Karlovački mir

Kapela mira u Sremskim Karlovcima, mjesto potpisivanja Karlovačkog mira 1699.

Karlovački mir (njemački: Friede von Karlowitz; turski: Karlofça Antlaşması) potpisan je 1699. u Sremskim Karlovcima (današnja Vojvodina, Srbija), na završetku Velikog turskog rata (1683–1699) između Osmanskog Carstva na jednoj strani i Svetog Rimskog Carstva, Poljsko-Litvanske Unije, Mletačke Republike, Papinske Države i Ruskog Carstva na drugoj strani.

Pozadina

Po isteku dvadesetogodišnjeg Varšavskog mira između Osmanlijske i Habsburške Monarhije, na vidiku se sve jasnije pokazivala mogućnost novog rata. Naime, u Osmanskom Carstvu Mehmeda Četvrtoga glavnu riječ vodile su političke snage uvjerene u mogućnost konačnog uništenja habsburške sile i povratka na staru slavu i moć Osmanskog Carstva. Tako je godine 1683. veliki vezir Kara Mustafa-paša pod zidine Beča doveo vojsku od 250.000 ljudi. Međutim, Beč je izdržao, a konačan udarac Osmanlijama zadali su šurjak cara Leopolda Prvoga, Karlo Lotarinški, i poljski kralj Jan Sobjeski, koji su 12. septembra 1683. uništili osmanlijsku vojsku. Tako se rat, isprva s osmanlijske strane planiran kao rat za eliminaciju Beča kao najozbiljnijeg protivnika, pretvorio u opći rat za potiskivanje turske moći iz toga dijela Evrope. Leopold Prvi sklapanjem saveza s Venecijom proširio je rat na područje od Dunava do Crne Gore, te su se oblikovale tri ratne linije – Ugarska, Dalmacija i Slavonija. Do 1687. najveći dio Ugarske, Slavonije i Hrvatske bio je oslobođen od osmanlijske prevlasti, a carska je vojska prodrla do Beograda. Nakon zastoja koji je nastupio uslijed napada francuskog kralja Luja Četrnaestog na habsburške posjede na Rajni, te osmanlijskog poraza kod Slankamena 1691, konačan preokret ratnih zbivanja donijela je pobjeda carskog vojskovođe Eugena Savojskog 11. augusta 1697. u bici kod Sente na Tisi, čime je skršena vojna moć novog sultana Mustafe Drugog.

Mirovni ugovor

Nakon ratova koje je Osmansko Carstvo koncem 17. stoljeća vodilo sa Habsburškom Monarhijom i Mletačkom Republikom, a naročito poslije iscrpljujućeg "šesnaestogodišnjeg" Bečkog rata, posredstvom Engleske, Španske i Holandije, uslijedili su mirovni pregovori zaraćenih strana u Sremskim Karlovcima. Osmansko Carstvo je zaključilo mirovni ugovor sa Austrijom 26. januara, a 12 dana kasnije, 7. februara 1699, s Mletačkom Republikom. Najveći broj članova ovih ugovora se odnosio na područje Bosne, kao pograničnog dijela Osmanskog Carstva. Prema odredbama Karlovačkog mira Osmansko Carstvo trajnoje izgubilo sve svoje posjede u Slavoniji, Lici, Krbavi i Dalmaciji, čime je znatno smanjen teritorij Bosanskog pašaluk. Ovi mirovni pregovori su zaključeni na principu uti possidetis, što znači da je svaka strana zadržala one teritorije koje je u tom trenutku kontrolirala. Upravo ovim ugovorom započinje proces formiranja i oblikovanja savremenih granica Bosne i Hercegovine.

Značenje

Njime su utvrđena sjeverna, zapadna i jugozapadna granica Bosne koja je išla tokovima rijeka Une, Save i Cetine. Granice Bosne i Hercegovine su neznatno korigirane kasnijim mirovnim ugovorima, prvo Požarevačkim iz 1718, zatim Beogradskim iz 1739, te Svištovskim, sklopljenim 1791. i u tom okviru su potvrđene odlukama Berlinskog kongresa 1878.

Vanjski linkovi

• Karlovački mir na Wikimedia Commonsu