Орхуская канвенцыя

Орхуская канвенцыя — канвенцыя Еўрапейскай Эканамічнай Камісіі ААН «Аб доступе да інфармацыі, удзелу грамадскасці ў прыняцці рашэнняў і доступе да правасуддзя па пытаннях, што тычацца навакольнага асяроддзя» .

Для ўступлення канвенцыі ў сілу неабходна падпісанне яе 16 краінамі. Гэты працэс доўжыўся тры гады. Канвенцыя была падпісаная 38 краінамі ў г. Орхусе ў Даніі 25 чэрвеня 1998 г. на 4-й Канферэнцыі міністраў навакольнага асяроддзя еўрапейскіх краін у рамках Працэса «Навакольнае асяроддзе для Еўропы».

Мэта Канвенцыі — падтрымка абароны правоў чалавека на спрыяльнае навакольнае асяроддзе для яго здароўя і дабрабыту, на доступ да інфармацыі, на ўдзел грамадскасці ў працэсе прыняцця рашэнняў і на доступ да правасуддзя па пытаннях, што тычацца навакольнага асяроддзя.

На кожны бок накладаюцца абавязацельствы па прыняцці неабходных заканадаўчых, рэгламентавальных мер для стварэння і падтрымання дакладнай, адкрытай і ўзгодненай структуры для ажыццяўлення палажэнняў Канвенцыі.

Доступ да інфармацыі:

• свабода доступа (абавязковае прадастаўленне неабходнай інфармацыі па запыту, які не патрабуе абгрунтавання);
• актыўны інфармаванне грамадскасці з дапамогай Інтэрнэта, публікацый справаздач аб стане навакольнага асяроддзя;
• перад адмовай ў прадастаўленні інфармацыі неабходна ўлічыць ступень цікавасці да яе грамадскасці;
• пры адсутнасці інфармацыі ў органаў, да якіх за ёй звяртаюцца, адсылка да органаў, якія маюць магчымасць задаволіць запыт;
• неадкладнае інфармаванне грамадскасці ў выпадку, калі насоўваецца пагрозы здароўю чалавека і/або навакольнаму асяроддзю.

Прычыны адмовы ў прадастаўленні экалагічнай інфармацыі можа заключацца толькі ў тым, што дадзеная інфармацыя паўплывае на:

• канфідэнцыяльнасць работы дзяржаўных органаў;
• міжнародныя адносіны, нацыянальную абарону або дзяржаўную бяспеку;
• адпраўленне правасуддзя, магчымасць для асоб падвяргацца справядліваму судовага разбору або здольнасць дзяржаўных органаў праводзіць расследаванне крымінальнага ці дысцыплінарнага характару;
• канфідэнцыяльнасць камерцыйнай і прамысловай інфармацыі;
• права інтэлектуальнай уласнасці;
• канфідэнцыяльнасць асабістых дадзеных;
• інтарэсы трэцяга боку, які прадставіў патрэбную інфармацыю;
• навакольнае асяроддзе, да якой адносіцца гэтая інфармацыя (месца размнажэння рэдкіх відаў).

Зацікаўленая грамадскасць своечасова і ў зразумелай форме інфармуецца на самым пачатковым этапе працэдуры прыняцця рашэнняў па пытаннях, што тычацца навакольнага асяроддзя.

Інфармаванне:

• аб запланаваным відзе дзейнасці і заяўцы, па якой будзе прымацца рашэнне;
• аб характары магчымых рашэнняў або праекце рашэння;
• аб дзяржаўным органе, адказным за прыняцце рашэння;
• аб прадугледжанай працэдуры (пачатак працэдуры, формы магчымага ўдзелу, час і месца ўсіх намечаных публічных слуханняў, дзяржаўны орган, ў якім можна атрымаць інфармацыю, наяўнасць экалагічнай інфармацыі, ахопе гэтага віду дзейнасці, працэдурай ацэнкі ўздзеяння на навакольнае асяроддзе), уключаючы то, якім чынам і калі такая інфармацыя можа быць прадастаўлена.

Бакі павінны імкнуцца да спрашчэння працэдуры ўдзелу грамадскасці ў працэсе прыняцця рашэнняў.

Бакі — ўдзельнікі Орхускай Канвенцыі: Азербайджан, Албанія, Арменія, Аўстрыя, Беларусь, Бельгія, Балгарыя, Венгрыя, Грузія, Германія, Грэцыя, Данія, Італія, Іспанія, Македонія, Казахстан, Кіргізія, Кіпр, Латвія, Літва, Ліхтэнштэйн, Люксембург, Мальта, Манака, Нідэрланды, Малдова, Нарвегія, Польшча, Партугалія, Малдова, Славенія, Румынія, Таджыкістан, Туркменістан, Украіна, Фінляндыя, Францыя, Эстонія, Харватыя, Чэхія, Ісландыя, Ірландыя, Швецыя, Швейцарыя, Былая Югаслаўская Рэспубліка Македонія, Злучанае Каралеўства Вялікабрытаніі і Паўночнай Ірландыі.

Да канвенцыі прыняты Пратакол аб рэгістрах выкідаў і пераносу забруджвальнікаў (2003 год), які ўступіў у сілу ў кастрычніку 2009 года, і папраўка аб генетычна змененых арганізмах (2005 год), якая ўступіць у сілу пасля далучэння да яе трох чвэрцяў членаў канвенцыі на момант прыняцця папраўкі.

За выкананнем Канвенцыі ажыццяўляе несудовы кансультацыйны нагляд Камітэт па выкананні Орхускай канвенцыі, створаны згодна з артыкулам 15. Удзельнікі Канвенцыі могуць таксама прызнаць юрысдыкцыю Міжнароднага суда або арбітражу па справах аб парушэнні Канвенцыі.

Літаратура

• Практика Комитета по соблюдению Орхусской конвенции (2004-2008) / Под ред. А. Андрусевич, Т. Алге, К. Клеменс, З. Козак. — Львов. — 2008. — 78 с. Архівавана 17 лістапада 2013.

Спасылкі

• Сайт канвенцыі (англ.)
• Тэкст Орхускай канвенцыі
• Орхускія цэнтры Рэспублікі Беларусь
• Афіцыйная інтэрнэт-старонка Орхускага цэнтра г. Гродна(недаступная спасылка)
• Спіс заяў грамадскасці ў Камітэт па выкананні Орхускай канвенцыі.
• Вопыт Экалагічнага таварыства «Зялёнае выратаванне» па ўжыванні палажэнняў Орхускай канвенцыі ў судах, 25.05.2009 Архівавана 25 мая 2017.
• РАШЭННЕ III/6c. Выкананне Казахстанам сваіх абавязацельстваў па канвенцыі (11—13 чэрвеня 2008 года, Рыга). Архівавана 4 красавіка 2016.
• «Да Трэцяй нарады бакоў Орхускай канвенцыі» Архівавана 4 красавіка 2016. — выданне Экалагічнага таварыства «Зялёнае выратаванне», прысвечанае выкананню Рэспублікай Казахстан Орхускай канвенцыі (2008).
• Выкананне Казахстанам сваіх абавязацельстваў па Орхускай канвенцыі. Архівавана 28 снежня 2016.
• Як рыхтаваўся нацыянальны даклад Архівавана 5 сакавіка 2016.
• РАШЭННЕ II/5а. Выкананне Казахстанам сваіх абавязацельстваў па канвенцыі
• Дапаможнік па доступу да правасуддзя да Орхускай канвенцыі. Архівавана 23 мая 2009.