Перайсці да зместу

Мовы Балівіі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

У Балівіі размаўляюць на іспанскай мове (у балівійскіх варыянтах), мовах аймара, кечуа і іншых менш ужывальных мовах карэнных народаў. Падчас перапісу насельніцтва 2001 года 47% насельніцтва заявілі, што размаўляюць на адной з карэнных моў, у той час як 36% лічылі яе роднай. 33,2% насельніцтва было двухмоўным, у адрозненне ад 11,6% аднамоўных носьбітаў індзейскі і 49,8% носьбітаў іспанскай мовы. Таксама ў асобных выпадках выкарыстоўваецца англійская мова і партугальская, як мова суседняй Бразіліі.

У высакагор'ях і рэгіёнах Анд найбольш распаўсюджанымі з'яўляюцца наступныя мовы: іспанская, аймара і паўднёвая кечуа, а таксама чыпая. Ва ўсходнім рэгіёне існуе большая разнастайнасць моў карэннага насельніцтва (каля 33), хаця на іх размаўляюць у меншай ступені ў межах этнічных населеных пунктаў, а некаторыя знаходзяцца на мяжы знікнення. Сярод гэтых моў — чырыгуана (альбо ўсходнебалівійская гуарані) і сімба (альбо заходнебалівійская гуарані).

Афіцыйныя мовы Балівіі

[правіць | правіць зыходнік]

Законам 1997 года афіцыйнымі мовамі разам з іспанскай былі абвешчаны кечуа, гуарані і аймара. Згодна з вярхоўным указам пад нумарам 25894 ад 11 верасня 2000 года, які быў абнародаваны падчас кіравання Уга Банцэра Суарэса і дзейнічаў да жніўня 2012 года, афіцыйнымі мовамі Балівіі былі прызнаныя 34 мовы карэннага насельніцтва: аймара, араона, аёрэа, баурэ, бэсіра, канічана, кавінення, каювава, чакаба, чыман, эсэ-эхха, гуарані, паўсэрна, гуараю, ітонама, лека, мачынеры, махэннё-трынітар'я, махэннё-ігнасьяна, марэ, масэтэн, мавіма, пакавара, кечуа, рэесана, сірыёна, такана, тапіетэ, тарамона, уру-чыпая, веенхаек, ямінава, юкі, юракарэ і тупі-гуарані.[1]

У адпаведнасці з дзейнай канстытуцыяй ад 7 лютага 2009 года, Балівія прызнае трыццаць сем дзяржаўных моў, уключаючы, акрамя іспанскай, і мовы карэнных нацый і народаў, указаныя ў артыкуле 5 канстытуцыі. Акрамя таго, згодна з канстытуцыяй, урад і урады дэпартаментаў павінны выкарыстоўваць прынамсі дзве афіцыяльныя мовы, адна з якіх павінна быць іспанскай, а другая залежыць ад тэрыторыі.[2]

Карта месцазнаходжання карэнных народаў Балівіі

Спіс афіцыйных моў Шматнацыянальнай дзяржавы Балівія

[правіць | правіць зыходнік]
  • іспанская
  • аймара
  • араона
  • баурэ
  • бэсіра
  • веенхаек
  • гуарані
  • гуараю
  • замука
  • ітонама
  • кавінення
  • канічана
  • каювава
  • кечуа
  • лека
  • мавіма
  • маропа
  • марэ
  • масэтэн
  • махэннё-трынітар'я
  • махэннё-ігнасьяна
  • мачахуяй-кальяуайя
  • мачынеры
  • пакавара
  • паўсэрна
  • пукіна (вымерлая мова)
  • сірыёна
  • такана
  • тапіетэ
  • тарамона
  • уру-чыпая
  • чакаба
  • чыман
  • эсэ-эхха
  • юракарэ
  • ямінава

Зноскі

  1. Decreto Supremo N.º 25894 de 11 de septiembre de 2000, consultado en www.lexivox.org en agosto de 2012
  2. Канстытуцыя Балівіі