Кшыштаф Кеслёўскі

Кшыштаф Кеслёўскі
польск.: Krzysztof Kieślowski
Дата нараджэння	27 чэрвеня 1941(1941-06-27)[…]
Месца нараджэння	Варшава, Генерал-губернатарства[d], Трэці рэйх
Дата смерці	13 сакавіка 1996(1996-03-13)[…] (54 гады)
Месца смерці	Варшава, Варшаўскае сталічнае ваяводства, Польшча
Месца пахавання	Старыя Павонзкі
Грамадзянства	Польшча
Адукацыя	Кінашкола ў Лодзі[d]
Прафесія	кінарэжысёр, сцэнарыст, аўтар, рэжысёр
Кар’ера	1966—1994
Узнагароды	«Еўрапейская кінапрэмія» (1988), «Залаты леў» (1993), «Сярэбраны мядзведзь» (1994)
IMDb	ID 0001425
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Кшы́штаф Кеслё́ўскі (польск.: Krzysztof Kieślowski; 27 чэрвеня 1941, Варшава — 13 сакавіка 1996, Варшава) — польскі кінарэжысёр і сцэнарыст, прадстаўнік кірунку «кіно маральнага неспакою», кавалер Ордэна Мастацтваў і літаратуры. Сусветную вядомасць атрымаў дзякуючы тэлецыклу «Дэкалог» (1989), фільму «Падвойнае жыццё Веранікі» (1991) і кінатрылогіі «Тры колеры» (1993—1994).

Распачаў кар’еру як рэжысёр-дакументаліст («Біяграфія», «З пункту гледжання начнога вартаўніка»), аднак пазней стаў займацца стварэннем пераважна мастацкіх фільмаў. Часам выступаў і ў якасці тэатральнага рэжысёра. Яго раннія мастацкія карціны належалі да кірунку «кіно маральнага неспакою» і ўяўлялі сабой квазідакументальныя фільмы, якія паказвалі рэчаіснасць Польшчы таго часу («Персанал», «Шнар», «Аматар», «Выпадак»). На познім этапе творчасці, дзякуючы супрацоўніцтву са сцэнарыстам Кшыштафам Песевічам, ён звярнуўся да метафізічных тэм. Творчасць узбагацілася псіхалагічнымі фільмамі на маральную і экзістэнцыяльную тэматыку («Дэкалог», «Падвойнае жыццё Веранікі», «Тры колеры»). Змянілася і эстэтыка рэжысёра: ранні этап творчасці Кеслёўскага характарызаваўся аскетычнай формай, а позні этап — вытанчанымі візуальнымі сродкамі.

Хоць Кеслёўскі імкнуўся трымацца на адлегласці ад палітычных падзей у Польшчы, яго фільмы («Спакой», «Выпадак») неаднаразова забараняліся камуністычнымі ўладамі да паказу. Пік папулярнасці рэжысёра прыйшоўся на перыяд палітычных пераўтварэнняў у краіне, міжнародная вядомасць прыйшла з кінастужкамі «Кароткі фільм пра забойства» і «Кароткі фільм пра каханне». Познія фільмы Кеслёўскага часам абвінавачвалі ў кічы, пры тым яны атрымоўвалі высокую ацэнку крытыкаў. Аднак фестывальны правал апошняга фільма трылогіі «Тры колеры» падштурхнуў кінарэжысёра спыніць кар’еру.

Кшыштаф Кеслёўскі лічыцца адным з найбольш значных мастакоў у гісторыі сусветнага кінематографа другой паловы XX стагоддзя. Ён з’яўляецца лаўрэатам прэстыжных кінаўзнагарод, сярод якіх Прыз журы (1988), Прыз ФІПРЭСІ (1988, 1991) і Прыз Экуменічнага журы (1991) Канскага кінафестывалю; Прыз ФІПРЭСІ (1989) і «Залаты Леў» (1993) Венецыянскага кінафестывалю; «Сярэбраны мядзведзь» Берлінскага кінафестывалю (1994). У 1995 годзе быў намініраваны на «Оскар» за «Найлепшую рэжысуру» і «Найлепшы сцэнарый».

Аказаў уплыў на такіх рэжысёраў, як Ежы Штур, Том Тыквер, Гжэгаж Згліньскі, Абас Кіярастамі.

Біяграфія

Дзяцінства, маладосць і адукацыя

Кшыштаф Кеслёўскі нарадзіўся 27 чэрвеня 1941 года ў Варшаве. Сям’я яго бацькі Рамана Кеслёўскага, інжынера-будаўніка хворага на сухоты, паходзіла з Валыні; маці Барбара, у дзявоцтве Шонэрт, паходзіла з Пецярбурга, але ў дзяцінстве пераехала ў Быдгашч. Раман і Барбара пабраліся шлюбам 7 верасня 1939 года ў Варшаве. Праз два гады бацька Барбары, Казімеж Шонэрт, памёр у канцэнтрацыйным лагеры Асвенцім, а маці Барбары, Марыя Шонэрт, памерла ад сардэчнага прыступу. Барбара нарадзіла Кшыштафа раней тэрміну, а яе нованароджанае дзіця хутка захварэла на запаленне лёгкіх. Цёткай Кеслёўскага была Ядвіга Шол-Складкоўска, жонка Феліцыяна Славой-Складкоўскага. У 1944 годзе ў Кшыштафа нарадзілася сястра Эва.

Дом у Сакалоўску, у якім пражываў Кшыштаф Кеслёўскі.

У чэрвені 1945 года Кеслёўскія пераехалі ў Глубчыцы, дзе правялі чатыры гады. Кшыштаф працягваў пакутаваць на хваробы лёгкіх, таму бацькі вазілі яго па санаторыях. У 1949 годзе ён перанёс аперацыю па выдаленні апендыцыту. У 1950 годзе прыняў першае Прычасце ў Глыбчыцкай парафіі Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі. На пачатку 1950-х гадоў Кеслёўскія часта пераязджалі з месца на месца; Раман, маючы рэцыдывы сухотаў, вымушаны быў лячыцца ў розных цэнтрах, у тым ліку ў Сакалоўску ў Ніжняй Сілезіі. Барбара падарожнічала з Кшыштафам у Стшэмешыцэ (Заглэнбе Дамброўске), Рабку, Букавіну Татшаньску, Віслу і Варшаву. У сувязі з гэтым Кшыштаф часта мяняў школу; навучанне пачаў у верасні 1953 года ў Сакалоўску, потым у лістападзе пераехаў у Стшэмешыцэ, а зімой у прафілакторый «Заглэнбе» ў Букавіне Татшаньскай. Сярэднюю школу ён скончыў у Мярошаве, пасля чаго хацеў кінуць далейшую адукацыю і стаць качагарам, але бацька пераканаў яго паступіць у пажарную вучэльню ва Уроцлаве. Там ён правучыўся паўгады. Ён таксама некаторы час правучыўся ў вячэрняй агульнаадукацыйнай гімназіі ў Валбжыху.

У 1957 годзе Кеслёўскі па парадзе бацькоў паступіў у Дзяржаўны тэатральна-тэхнічны ліцэй у Варшаве, дырэктарам якога быў яго дзядзька Казімеж Пшэчкоўскі. Падчас вучобы, якая працягвалася да 1962 года, ён быў касцюмерам такіх акцёраў, як Тадэвуш Ламніцкі, Аляксандр Бардзіні і Збігнеў Запасевіч. У 1960 годзе перажыў смерць бацькі, якому было адмоўлена ў каталіцкім пахаванні з-за адмовы прыступіць да споведзі. Пасля заканчэння ліцэя ў 1962 годзе Кеслёўскі хацеў стаць тэатральным рэжысёрам, аднак не мог паступіць на гэтую спецыяльнасць, бо не скончыў ніякай вышэйшай навучальнай установы. Тады ён вырашыў вывучаць кінарэжысуру ў Вышэйшай дзяржаўнай школе кінематографа ў Лодзі, куды паступіў з трэцяй спробы. У 1968 годзе скончыў кінашколу, а ў 1970 годзе атрымаў дыплом.

Першыя фільмы (1966—1969)

Знаходзячыся пад моцным уплывам школы Карабаша і фільмаў Кена Лоўча, Кеслёўскі дэбютаваў у 1966 годзе двума школьнымі эцюдамі. «Трамвай», рэалізаваны пад педагагічным кіраўніцтвам Ванды Якубоўскай, апавядаў пра юнака, які сядае сярод ночы ў аднайменны транспартны сродак і сустракае там дзяўчыну, з якой не рашаецца пазнаёміцца. Дакументальны фільм «Установа», зняты пад кіраўніцтвам Казімежа Карабаша, быў сатырай на бюракратыю, якая панавала ў дзяржаўных установах. У 1967 годзе Кеслёўскі зняў «Канцэрт па заяўках» пра выезд кампаніі маладых людзей за горад, а ў 1968 годзе — дакументальны фільм «Здымак».

У 1969 годзе адбылася прэм’ера яго дыпломнай працы «З горада Лодзь», якая адлюстроўвала паўсядзённае жыццё жыхароў Лодзі.

Дакументальнае кіно (1970—1975)

Кшыштаф Кеслёўскі ў 1972 годзе.

На пачатку 1970-х гадоў Кеслёўскі здымаў дакументальнае кіно. Пасля ўладкавання на Студыю дакументальных фільмаў у 1970 годзе ён зняў фільм «Фабрыка», у якім супрацьпаставіў аптымістычны аповед пра сустрэчы на трактарным заводзе ў Урсусе з жабрацкімі ўмовамі працы рабочых. У тым жа годзе разам з Анджэем Ціткавым ён зняў фільм «Я быў жаўнерам», дзе паказаў ветэранаў Другой сусветнай, што страцілі зрок падчас вайны. У 1971 годзе Кеслёўскі прадставіў фільм «Перад ралі», які ўяўляе сабой рэпартаж пра падрыхтоўку польскага раліста Кшыштафа Камарніцкага да Ралі Монтэ-Карла. У 1972 годзе ён паставіў «Рэфрэн» пра працу пахавальнага бюро і (разам з Томашам Зыгадла) «Рабочыя ’71: Нічога пра нас без нас», паказваючы рэальныя настроі сярод рабочых пасля прыходу да ўлады ў Польшчы Эдварда Герэка. Фільм «Рабочыя ’71», хоць першапачаткова шчодра фінансаваўся Польскай аб’яднанай рабочай партыяй, утрымліваў занадта адкрытыя выказванні рабочых пра Герэка. У сувязі з гэтым Кеслёўскаму было забаронена публікаваць фільм, і ён выпусціў яго толькі ў цэнзурным варыянце пад назвай «Гаспадары». Сам ён назваў гэты фільм самым палітычным у сваёй кар’еры. У 1972 годзе былі выпушчаны і іншыя кантрактныя дакументальныя фільмы, якія паказвалі працу фабрычных рабочых: «Між Уроцлавам і Зялёнай Гурай» і «Прынцыпы бяспекі і гігіены ў медным рудніку».

У 1973 годзе Кеслёўскі зняў першы паўгадзінны мастацкі фільм «Падземны пераход», які апавядае пра сустрэчу маладога настаўніка і яго былой жонкі ў Варшаве. У гэтым, знятым за 10 дзён, імправізаваным фільме, ролі разведзеных сужэнцаў выканалі Тэрэса Будзіш-Кшыжаноўска і Анджэй Северын. У тым жа годзе ён зняў дакументальны фільм «Муляр» пра былога рабочага і партыйнага актывіста. У 1974 годзе быў выпушчаны пастановачны дакументальны фільм «Першае каханне» пра старшакласнікаў, якія ўступаюць у дарослае жыццё, а таксама фільм «Рэнтген» пра людзей з хваробай лёгкіх. У 1975 годзе ён зняў яшчэ адзін пастановачны дакументальны фільм «Біяграфія» аб працы Ваяводскай камісія партыйнага кантролю, у якім паказаў ход разгляду абвінавачвання выключанага з партыі рабочага. У тым жа годзе быў выпушчаны яшчэ адзін дакументальны фільм «Легенда» пра жыццё Стэфана Жаромскага.

Кіно маральнага неспакою (1975—1981)

Першы поўнаметражны мастацкі фільм Кеслёўскага «Персанал» быў пастаўлены ў 1975 годзе. Пазней ён быў аднесены крытыкамі да кіно маральнага неспакою. Галоўны герой фільма (у выкананні Юліуша Махульскага) — выпускнік тэатральнага тэхнікума, якога прымаюць на працу ў касцюмерную майстэрню пры тэатры. Неўзабаве ўзнёслае ўяўленне маладога чалавека пра тэатр, як магічны свет мастацтва, сутыкаецца з рэальнасцю, у якой напружанне, канфлікты і дэградацыя пануюць як у асяродку персаналу, так і сярод акцёраў. У «Персанал» Кеслёўскі ўклаў свой уласны досвед працы ў тэатры і ў той жа час прапанаваў апазіцыю «афіцыйнаму» мастацтву; закройшчык прапануе стварыць сваё кабарэ ў супрацьвагу оперы. Прэм’ера «Персаналу» адбылася толькі на тэлебачанні, але тым не менш была цёпла сустрэта крытыкамі. Карціна атрымала галоўны прыз на Міжнародным кінафестывалі ў Мангейме і прыз журы на Фестывалі польскага мастацкага кіно ў Гдыні.

У 1976 годзе Кеслёўскі дэбютаваў у поўнаметражным мастацкім кіно з фільмам «Шнар», у цэнтры якога быў канфлікт паміж дырэктарам прамысловага завода (Францішак Печка) і рабочымі. Рэжысёр палічыў свой фільм няўдалым, «сацрэалізмам навыварат» з-за выразнага падзелу на добрых і дрэнных герояў. Крытыкі, наадварот, ацанілі «Шнар» як палітычны фільм, які паказвае неэфектыўнасць эканомікі краіны і пануючую ў ёй карупцыю, у той жа час абвінаваціўшы яго ў драматургічных памылках і штучна ўстаўленых дэталях з жыцця рэжысёра. На аснове здымачнага працэсу «Шнара» Кеслёўскі стварыў дакументальны фільм «Хлапушка». У тым жа годзе ён зняў яшчэ адзін мастацкі фільм пад назвай «Спакой», галоўным героем якога стаў вызвалены з турмы рабочы (Ежы Штур), які спрабуе нанова ўладкаваць сваё жыццё. Аднак жаданне рабочага весці спакойны лад жыцця не ажыццяўляецца: «Ён настрайвае супраць сябе кіраўніцтва, якое хацела зрабіць яго агентам. Калегі ж па працы лічаць яго штрэйкбрэхерам і распраўляюцца з ім», — пісаў Тадэвуш Сабалеўскі. Зняты ў 1976 годзе, «Спакой» быў адпраўлены цэнзурай «на паліцу», дзе праляжаў чатыры гады. Калі ў 1980 годзе прэм’ера фільма ўрэшце адбылася, карціна была сустрэта з захапленнем. На Фестывалі польскага мастацкага кіно 1981 года фільм быў адзначаны Спецыяльным прызам журы.

У 1977—1978 гадах Кеслёўскі зняў чатыры дакументальныя фільмы. Тэмай стужкі «Не ведаю» стала гісторыя звольненага з працы дырэктара металургічнага завода, які спрабаваў супрацьстаяць карупцыі на прадпрыемстве. У фільме «Шпіталь» гаворка ішла аб працы хірургаў у вельмі неспрыяльных умовах. Галоўным героем фільма «З пункту гледжання начнога вартаўніка» быў ахоўнік фабрыкі з таталітарнымі поглядамі. Аднак ужо на стадыі стварэння гэтай стужкі Кеслёўскі зразумеў, што насамрэч нашкодзіў свайму герою, намерваючыся зняць фільм пра ментальнасць людзей, падпарадкаваных уладзе. Пасля кінапрэм’еры «Вартаўніка» Кеслёўскі на працягу ўсяго свайго жыцця не дапускаў трансляцыі гэтага фільма па тэлебачанні. З падобнай дылемай рэжысёр сутыкнуўся і пасля выхаду фільма «Не ведаю», герой якога быў звольнены і пераследаваны менавіта з-за таго, што ўбачылі на экране партыйныя саноўнікі. Як і ў выпадку з «Вартаўніком», «Не ведаю» не быў дапушчаны Кеслёўскім да тэлевізійнага распаўсюду. Больш паспяховыя дакументальныя фільмы Кеслёўскага «Сем жанчын рознага веку» (1978) пра сямёх танцорак і «Гаворачыя галовы» (1980) з апытаннем выпадковых мінакоў — былі не так шчыльна звязаныя з героямі. Фільм «Вакзал» (1980), у якім Кеслёўскі паказваў штодзённасць на Цэнтральным вакзале Варшавы, стаў момантам краху кар’еры Кеслёўскага як рэжысёра-дакумэнталіста. Падчас яго стварэння высветлілася, што Кеслёўскі зафіксаваў міліцыянераў, якія знайшлі на вакзале труп жанчыны, забітай уласнай дачкой. Міліцыя ўважліва праглядзела адзняты матэрыял, спадзеючыся знайсці выяву забойцы. Матэрыялы вярнулі рэжысёру некранутымі, але Кеслёўскі якраз у гэты момант расчараваўя ў сваёй страсці да дакументалістыкі:

Што я тады зразумеў? Што, хачу я таго ці не, незалежна ад маёй волі, я мог стаць даносчыкам. <…> Калі б мы павярнулі камеру не направа, а налева, то, магчыма, сфатаграфавалі б яе [забойцу] і я стаў бы супрацоўнікам міліцыі. Гэта быў момант, калі я зразумеў, што больш не хачу здымаць дакументальныя фільмы <…>.

Гэтую перамену ў творчасці Кеслёўскага прадвесціў аўтабіяграфічны мастацкі фільм «Аматар» 1979 года. Галоўны герой стужкі — рэжысёр-аматар, які захапляецца кіно і здымае дакументальныя стужкі, не ўсведамляючы, што яго фільмы могуць нашкодзіць яго героям. «Аматар» атрымаў шырокую агалоску сярод крытыкаў, якія ўбачылі ў ім трактат аб ролі кіно і мастацтва ў жыцці чалавека — з кульмінацыйнай канцоўкай, у якой рэжысёр накіроўвае камеру на сябе; таксама было высока ацэнена спалучэнне сюжэтнасці з дакументальным апавяданнем. Тым не менш, шырокай крытыцы падверглася дрэнна выкананая любоўная лінія. «Аматар» атрымаў Залатую прэмію Маскоўскага міжнароднага кінафестывалю і прэмію «Залатыя львы» Фестывалю польскага мастацкага кіно. Стужка стала кананічным прыкладам кіно маральнага неспакою.

У 1980 годзе ў штомесячніку «Дыялог» Кеслёўскі апублікаваў маніфест «Глыбокае замест шырокага», у якім пераглядзеў сваё стаўленне да дакументальнага кіно:

Сёння праўды пра свет, якая, на маю думку, усё яшчэ з’яўляецца асноўнай умовай, ужо недастаткова. Трэба шукаць больш драматычныя сітуацыі, высновы, якія выходзяць за межы паўсядзённага вопыту, больш універсальныя і мудрэйшыя дыягназы. Ва ўмовах свабоды пазіцыі палярызуюцца больш рэзка <…>. Таму развіццё павінна адбывацца праз дыялог гэтых пазіцый, праз барацьбу поглядаў на чалавека, свет і краіну.

У 1981 годзе Кеслёўскі зняў два мастацкія фільмы. Першы, «Кароткі працоўны дзень», завершаны напярэдадні ваеннага становішча, быў заснаваны на рэпартажы Ханны Краль «Від з акна на першым паверсе». Яго героем стаў мясцовы сакратар кампартыі, якому давялося сутыкнуцца з забастоўкай рабочых у 1976 годзе. Аднак апынулася, што фільм выйшаў у вельмі няўдалы момант; у той час як забастоўкі «Салідарнасці» павінны былі быць неўзабаве разагнаны пасля абвяшчэння ваеннага становішча, кінаапавяданне спрабавала навязаць гледачу сімпатыю да камуніста. Кеслёўскі палічыў фільм поўным правалам, і забараніў яго распаўсюджванне. Прэм’ера «Кароткага працоўнага дня» на тэлебачанні адбылася толькі ў 1996 годзе.

Другі фільм таго ж года, «Выпадак», апавядаў пра Вітэка (Багуслаў Лінда), студэнта, які рашае паехаць у Варшаву. Далей у фільме паказаны тры варыянты развіцця падзей: у залежнасці ад таго, паспее студэнт на цягнік ці не, ён становіцца камуністычным актывістам, актывістам «Салідарнасці» або чалавекам, не заангажаваным у палітыку. Ва ўсіх выпадках герой церпіць няўдачу, але сам рэжысёр атаясамліваў сябе з трэцім варыянтам лёсу Вітэка, у якім той «не займаецца палітыкай, а спрабуе жыць і працаваць як сумленны, звычайны грамадзянін». За адну толькі згадку пра «Салідарнасці» «Выпадак» быў не дапушчаны да распаўсюду. Калі ён выйшаў на экраны ў 1987 годзе, ён атрымаў вельмі розныя водгукі крытыкаў у Польшчы — яны разглядалі яго як палітычны фільм, які адсылае да падзей канца 1970-х — пачатку 1980-х гадоў, з залішне разгорнутым эратычным сюжэтам. Аднак, увага была звернута і на закранутую ў фільме тэму ролі выпадку ў жыцці чалавека, а таксама прыстасавання чалавека да асяроддзя. Толькі пасля смерці Кеслёўскага фільм атрымаў статус кінашэдэўра, асабліва пасля лічбавай рэканструкцыі, зробленай па замове Марціна Скарсэзэ ў 2014 годзе.

Супрацоўніцтва з Кшыштафам Пясевічам (1984—1994)

Кшыштаф Пясевіч, адвакат, сцэнарыст і шматгадовы паплечнік Кеслёўскага.

Пасля абвяшчэння ваеннага становішча ў Польшчы Кеслёўскі планаваў зняць дакументальны фільм пра працу судоў падчас камуністычнага пераследу, але калі на мяжы 1982 і 1983 гадоў рэпрэсіі спыніліся, вырашыў зняць мастацкі фільм. У гэты час супрацоўніцтва яму прапанаваў адвакат Кшыштаф Пясевіч, які падчас ваеннага становішча ўдзельнічаў у працэсах над актывістамі Канфедэрацыі незалежнай Польшчы і Каралем Мадзялеўскім. Фільм «Без канца», які апавядае пра памерлага адвакат (Ежы Радзівіловіч), што з таго свету назірае за рэпрэсіямі падчас ваеннага становішча, паклаў пачатак шматгадоваму супрацоўніцтву Кеслёўскага і Пясевіча. Пасля прэм’еры фільм быў жорстка раскрытыкаваны як з боку рэжымных часопісаў, якія абвінавачвалі яго ў песімістычным вобразе Польшчы, так і апазіцыйнымі крытыкамі, якія бачылі ў ім прыкметы супрацоўніцтва Кеслёўскага з уладамі; фільм таксама крытыкавалі за прадузятасць і нелагічнасць сюжэта. Абаронцы фільма, наадварот, у якасці станоўчай рысы адзначалі сугестыўны вобраз Польшчы 1982 года і тонкі сімвалізм. Сабалеўскі пісаў: «Жорсткая шчырасць і трагічная іронія гэтага фільма вартыя „Эроікі“ Мунка. Аднак у адлюстраванні ваеннага становішча ёсць пэўная нявырашаная дваістасць, з-за якой фільм быў адрынуты гледачамі. Сёння мы ведаем, што гэта адлюстраванне ўласнай драмы Кеслёўскага, яго ўласных рашэнняў, дылем, памылак, страты яснасці».

Нягледзячы на негатыўны прыём «Без канца», Кеслёўскі працягваў выступаць у якасці рэжысёра. Кшыштаф Пясевіч прапанаваў яму стварыць серыю тэлефільмаў па матывах Дзесяці запаведзей. Падзеі дзесяці фільмаў цыкла «Дэкалог» разгортваюцца вакол жыцця жыхароў жылога масіва ў варшаўскім Урсынаве. Асобныя часткі былі звязваны музыкай Збігнева Прайснера, а таксама постаццю назіральніка (Артур Барчыш), які з’явіўся ў васьмі фільмах цыкла. «Дэкалог» атрымаў высокую ацэнку за яго звязанасць, тэхніку пастаноўкі і майстэрства акцёраў, хоць у Польшчы ён выклікаў бурную дыскусію сярод крытыкаў у сувязі з яго пасланнем. Захоплены прыём тэлецыкла міжнароднай крытыкай быў замацаваны прызам ФІПРЭСІ на Міжнародным кінафестывалі ў Венецыі.

Падчас здымак «Дэкалога» дзве яго часткі выйшлі ў поўнаметражных версіях — «Кароткі фільм пра забойства» і «Кароткі фільм пра каханне». Першы, «Кароткі фільм пра забойства», створаны ў 1987 годзе, — гэта гісторыя пра маладога чалавека (Мірослаў Бака), асуджанага на смерць за забойства. Ледзьве дапушчаны да асноўнага конкурсу Канскага кінафестывалю, нягледзячы на цяжкасці з пракатам, фільм атрымаў захопленыя водгукі французскіх крытыкаў, якія прызналі яго шэдэўрам. «Кароткі фільм пра забойства» атрымаў Прыз журы і Прыз ФІПРЭСІ ў Канах, прэмію «Залатыя львы» на Фестывалі польскага мастацкага кіно і Еўрапейскую кінапрэмію «Фелікс», якая ўручалася тады ўпершыню. Фільм меў шырокі рэзананс у Польшчы, дзе па тэлебачанні яго паглядзелі больш за 20 мільёнаў чалавек. Па сутнасці, карціна стала знішчальным аргументам супраць смяротнага пакарання, былі справакаваны грамадскія дыскусіі, а выкананне пакаранняў было прыпынена. Апошні смяротны прысуд у Польшчы быў выкананы 21 красавіка 1988 года, праз месяц пасля прэм’еры фільма. У другім поўнаметражным фільме, «Кароткім фільме пра каханне», які выйшаў у 1988 годзе, апавядаецца пра маладога чалавека (Олаф Любашэнка), які ўлюбляецца ў сталую жанчыну (Гражына Шапалоўска) і пачынае ўсё больш настойліва ўмешвацца ў яе жыццё. «Кароткі фільм пра каханне» таксама атрымаў высокую ацэнку крытыкаў, заваяваўшы яшчэ адзін прыз ФІПРЭСІ (гэтым разам на Міжнародным кінафестывалі ў Сан-Себасцьяне) і пяць узнагарод Фестывалю польскага мастацкага кіно, у тым ліку «Залатых львоў», падзяліўшы галоўную ўзнагароду з «Кароткім фільмам пра забойства». У тым жа 1988 годзе выйшаў апошні дакументальны фільм Кеслёўскага «Сем дзён тыдня», ён быў выпушчаны ў межах галандскага альманаха «Гарадское жыццё».

У 1989 годзе Кеслёўскі быў запрошаны ў журы асноўнага конкурсу 42-га Канскага кінафестывалю пад старшынствам Віма Вендэрса. На хвалі поспеху «Дэкалога» італьянскі прадзюсар Леанарда дэ ла Фуэнтэ прапанаваў рэжысёру сумесную польска-французскую вытворчасць. Кеслёўскі і Пясевіч распрацавалі сцэнарый фільма «Падвойнае жыццё Веранікі», які ўяўляў сабой гісторыю пра дзвюх аднолькавых жанчын, якія жывуць у Польшчы і Францыі (абедзвюх іграе Ірэн Жакоб), першая з якіх — полька — прысвячае сваё жыццё музычнай кар’еры, а другая — францужанка — задавальняецца сціплай працай настаўніцы музыкі і паступова даведваецца пра трагедыю, што сталася з яе двайніцай. Фільм атрымаў чарговы Прыз ФІПРЭСІ ў Канах і ўдастоіўся вялікай пахвалы за віртуозную аператарскую працу; хаця пазней рэжысёра абвінавачвалі ў кічы. Марэк Хальтаф пісаў, што Кеслёўскі зрабіў для мастацкага кіно 1990-х тое ж, што Серджа Леонэ зрабіў для вестэрна 1960-х.

Сумесную творчасць Кеслёўскага і Пясевіча ўвянчала знятая ў 1993—1994 гадах міжнародная французска-польска-швейцарская кінатрылогія «Тры колеры», якая акцэнтавала ўвагу на ідэалах Вялікай французскай рэвалюцыі, адлюстраваных у дэвізе «Свабода, роўнасць, братэрства». За вытворчасць манументальнай трылогіі адказваў французскі кінапрадзюсар Марын Карміц. Першы фільм трылогіі, «Сіні», апавядаў пра жонку (Жульет Бінош) выдатнага кампазітара, якая пасля гібелі сваёй сям’і ў аўтакатастрофе, каб заглушыць боль ад страты, рашае пачаць новае жыццё, вызваленае ад усялякіх прывязаннасцяў. «Сіні» ўдастоіўся «Залатога льва» ў Венецыі і трох прэмій «Сезар», але нават у гэтым выпадку фільм падзяліў крытыкаў; ацэнкі карціны вар’іраваліся ад прысваення статуса «шэдэўра» да абвінавачванняў у надуманым, абстрактным апавяданні.

Другі фільм трылогіі, «Белы» — чорная камедыя пра польскага цырульніка (Збігнеў Замахоўскі), якога пакідае жонка-францужанка (Жулі Дэльпі) і які спрабуе ёй адпомсціць за ўсе прыніжэнні. «Белы», нягледзячы на падобны палярны прыём, атрымаў «Сярэбранага мядзведзя» за рэжысуру на Берлінскім кінафестывалі.

Найбольш спрэчным стаў апошні фільм трылогіі, «Чырвоны», у якім лёс сутыкае прыгожую, добрую і чулую мадэль (Ірэн Жакоб) з адстаўным суддзёй (Жан-Луі Трэнціньян), цынікам і песімістам, поўным горкай мудрасці і грубага абаяння; іх стасункі праходзяць складаны шлях ад канфліктаў і непаразуменняў да патрэбы адно ў адным і своеасаблівага братэрства. «Чырвоны» быў з энтузіязмам прыняты значнай часткай крытыкаў, якія засталіся ў захапленні ад спосабу апавядання, а таксама аператарскай працы Пятра Сабачыньскага і бачылі фільм фаварытам Канскага кінафестывалю. Тым не менш, ціск з боку «The New York Times», «Кае дзю сінема» і Жан-Люка Гадара, якія з агідай паставіліся да фільма, прымусіў журы фестывалю пад старшынствам Клінта Іствуда цалкам праігнараваць апошнюю частку трылогіі і не прысудзіць ёй аніякай узнагароды. Фільм таксама быў намініраваны на «Оскар» у трох катэгорыях (за рэжысуру, сцэнарый і аператарскую працу), але ў канчатковым выніку не атрымаў ніводнай статуэткі. Расчараваны Кеслёўскі ў 1994 годзе ў праграме «100 пытанняў да…» сказаў: «У гэтым вагоне, страшна перапоўненым, няўтульным, у якім няма вольнага месца, у вагоне з надпісам КІНО <…> я абвяшчаю, паненкі і панове, што вызваляю месца. Я папросту выходжу».

Спыненне кар’еры

Упершыню пра «сыход на пенсію» Кеслёўскі загаварыў у кастрычніку 1993 года, а затым абвяшчаў публічна аб сваім рашэнні на фестывалях у Берліне і Канах. Сярод прычын такога рашэння называлі прэміяльны правал «Чырвонага», а таксама стомленасць ад надзвычай інтэнсіўнай кінавытворчасці і праблемы са здароўем. Сам Кеслёўскі гаварыў аб расчараванні ў кінематографе, які значна саступае ў сваіх магчымасцях літаратуры, а таксама аб сваім адрыве ад рэальнасці праз занадта глыбокае пагружэнне ў творчы працэс.

Тым не менш, па словах Збігнева Прайснера, у апошнія гады свайго жыцця Кеслёўскі думаў над новай кінатрылогіяй. Сваімі планамі рэжысёр падзяліўся і з Харві Вайнштэйнам. Адразу па вяртанні з оскараўскай цырымоніі, ён сказаў прадзюсару: «Калі аднойчы я рашу зрабіць яшчэ нешта, у мяне ёсць ідэя трылогіі пра рай, пекла і чысцец. Падзеі адбываюцца ў трох гарадах. Пакуль не ведаю, дзе будуць рай і чысцец, але пекла думаю размясціць у Лос-Анджэлесе». Аднак, заўчасная смерць перашкодзіла рэалізацыі новага трыпціха.

Асабістае жыццё

Надмагілле Кеслёўскага на Паванзкоўскіх могілках у Варшаве.

Кшыштаф Кеслёўскі пазнаёміўся з Марыяй Каўціла ў кастрычніку 1966 года. У той час яна вучылася на другім курсе Дзяржаўнай вышэйшай школы выяўленчага мастацтва. Праз некалькі тыдняў ён зрабіў ёй прапанову, і ў студзені 1967 года яны ажаніліся. У 1972 годзе ў іх нарадзілася дачка Марта. Паводле ўспамінаў Марыі, звычайнае хатняе жыццё не вытрымлівала канкурэнцыі з мастацтвам, у якое Кшыштаф быў глыбока ўцягнуты, але ў іх доме не было напружання. Яна таксама адзначала, што ніколі не была музай для свайго мужа і мала ўплывала на яго кар’ерныя рашэнні, хоць часам ён і прыслухоўваўся да яе парадаў. Дачка рэжысёра Марта запомніла бацьку клапатлівым чалавекам, які дбаў пра яе адукацыю і хацеў, каб яна пастаянна развівалася: «У дзяцінстве ён рабіў са мной урокі, чытаў мне кнігі па вечарах і цягам 15 хвілін перад сном задаваў пытанні па-англійску. Дзень за днём! Таксама ён навучыў мяне граматнаму пісьму і маўленню». Яна прызнавалася, што бацька быў для яе прыкладам для пераймання: «Тата заўсёды гаварыў коратка, але гэта былі мудрыя фразы, і я памятаю іх дагэтуль».

Паводле веравызнання, Кеслёўскі называў сябе агностыкам, але ў цяжкія часы кіраваўся Старым Запаветам і біблійным Дэкалогам, як маральным компасам:

Калі я думаю пра Бога, то мне значна часцей і насамрэч куды больш падабаецца Бог Старога Запавету <…>, Бог патрабавальны, жорсткі, помслівы. <…> Бог Старога Запавету пакідае шмат свабоды і накладае вялікую адказнасць. Ён назірае, як вы карыстаецеся гэтай свабодай, а потым безагаворачна ўзнагароджвае або карае вас, і няма ніякага абскарджання, няма прабачэння. Гэта нешта пастаяннае, абсалютнае і неадноснае.

Кеслёўскі падкрэсліваў неабходнасць этычных нормаў:

Я веру ў дабро і зло, хаця ў нашы часы цяжка казаць пра чорнае і белае. Але я лічу, што адно безумоўна лепш за другое, і я веру, што людзі хочуць выбіраць добрае — проста часам яны не могуць гэтага зрабіць.

У канцы жыцця быў актыўным курцом; паліць цыгарэты і піць каву стала яго звычкай. На пытанне, што ён будзе рабіць пасля «Чырвонага», ён адказваў: «Вазьму крэсла, пачак кавы, цыгарэты і буду чытаць». У той жа час, як пацвердзіла яго сяброўка Агнешка Холанд, у яго была дэпрэсія. Летам 1995 года пад разбуральным уздзеяннем курэння ў яго здарыўся сардэчны прыступ. У Кеслёўскага было дыягнаставана цяжкае каранарнае захворванне, але пасля выпіскі са шпіталю, ён доўгі час адмаўляўся ад аперацыі. Калі з’явілася дыхавіца, Кеслёўскі стаў прыслухоўвацца да рэкамендацый урачоў, а таксама пагадзіўся на шунціраванне. Гэтую аперацыю рэжысёр не перажыў — ён памёр да поўдня 13 сакавіка 1996 года ў варшаўскім шпіталі. Пахаваны 19 сакавіка 1996 года на Паванзкоўскіх могілках у Варшаве. Надмагільны помнік, які выяўляе рукі рэжысёра, складзеныя ў форме кінакадра, распрацаваў Кшыштаф М. Бяднарскі.

Фільмаграфія

Асноўны артыкул: Фільмаграфія Кшыштафа Кеслёўскага

Год		Беларуская назва	Арыгінальная назва	Роля ў стварэнні фільма
1966	кар	«Трамвай»	польск.: Tramwaj	рэжысёр, сцэнарыст
1966	дак	«Установа»	польск.: Urząd	рэжысёр, сцэнарыст
1967	кар	«Канцэрт па заяўках»	польск.: Koncert życzeń	рэжысёр, сцэнарыст
1968	дак	«Здымак»	польск.: Zdjęcie	рэжысёр
1969	дак	«З горада Лодзь»	польск.: Z miasta Łodzi	рэжысёр
1970	дак	«Фабрыка»	польск.: Fabryka	рэжысёр
1970	дак	«Я быў жаўнерам»	польск.: Byłem żołnierzem	рэжысёр, сцэнарыст
1971	дак	«Перад ралі»	польск.: Przed rajdem	рэжысёр
1972	дак	«Між Уроцлавам і Зялёнай Гурай»	польск.: Między Wrocławiem a Zieloną Górą	рэжысёр
1972	дак	«Прынцыпы бяспекі і гігіены ў медным рудніку»	польск.: Podstawy BHP w kopalni miedzi	рэжысёр
1972	дак	«Рэфрэн»	польск.: Refren	рэжысёр
1972	дак	«Рабочыя ’71: Нічога пра нас без нас»	польск.: Robotnicy '71: Nic o nas bez nas	рэжысёр
1973	дак	«Муляр»	польск.: Murarz	рэжысёр
1973	тф	«Падземны пераход»	польск.: Przejście podziemne	рэжысёр, сцэнарыст
1974	дак	«Першае каханне»	польск.: Pierwsza miłość	рэжысёр
1974	дак	«Рэнтген»	польск.: Przeswietlenie	рэжысёр
1975	дак	«Біяграфія»	польск.: Życiorys	рэжысёр, сцэнарыст
1975	дак	«Легенда»	польск.: Legenda	рэжысёр, сцэнарыст
1975	тф	«Персанал»	польск.: Personel	рэжысёр, сцэнарыст
1976	дак	«Шпіталь»	польск.: Szpital	рэжысёр
1976	дак	«Хлапушка»	польск.: Klaps	рэжысёр
1976	ф	«Шнар»	польск.: Blizna	рэжысёр, сцэнарыст, аўтар дыялогаў
1976	тф	«Спакой»	польск.: Spokój	рэжысёр, сцэнарыст, аўтар дыялогаў
1977	дак	«З пункту гледжання начнога вартаўніка»	польск.: Z punktu widzenia nocnego portiera	рэжысёр
1977	дак	«Не ведаю»	польск.: Nie wiem	рэжысёр
1978	дак	«Сем жанчын рознага веку»	польск.: Siedem kobiet w roznym wieku	рэжысёр
1979	ф	«Аматар»	польск.: Amator	рэжысёр, сцэнарыст, аўтар дыялогаў
1980	дак	«Вакзал»	польск.: Dworzec	рэжысёр
1980	дак	«Гаворачыя галовы»	польск.: Gadające glowy	рэжысёр
1981	ф	«Выпадак»	польск.: Przypadek	рэжысёр, сцэнарыст
1981	ф	«Кароткі працоўны дзень»	польск.: Krótki dzień pracy	рэжысёр, сцэнарыст
1985	ф	«Без канца»	польск.: Bez końca	рэжысёр, сцэнарыст
1988	дак	«Сем дзён тыдня»	польск.: Siedem dni w tygodniu	рэжысёр
1988	ф	«Кароткі фільм пра забойства»	польск.: Krótki film o zabijaniu	рэжысёр, сцэнарыст
1988	ф	«Кароткі фільм пра каханне»	польск.: Krótki film o miłości	рэжысёр, сцэнарыст
1988	штф	«Дэкалог»	польск.: Dekalog	рэжысёр, сцэнарыст
1991	ф	«Падвойнае жыццё Веранікі»	фр.: La Double vie de Veronique, польск.: Podwójne życie Weroniki	рэжысёр, сцэнарыст
1993	ф	«Тры колеры: Сіні»	фр.: Trois couleurs: Bleu, польск.: Trzy kolory: Niebieski	рэжысёр, сцэнарыст
1993	ф	«Тры колеры: Белы»	фр.: Trois couleurs: Blanc, польск.: Trzy kolory: Biały	рэжысёр, сцэнарыст
1994	ф	«Тры колеры: Чырвоны»	фр.: Trois couleurs: Rouge, польск.: Trzy kolory: Czerwony	рэжысёр, сцэнарыст

Узнагароды

Кінаўзнагароды

Асноўны артыкул: Спіс узнагарод і намінацый Кшыштафа Кеслёўскага

На працягу сваёй кар’еры Кшыштаф Кеслёўскі атрымаў мноства кінематаграфічных узнагарод і намінацый, пачынаючы з прэмій «Залаты лайконік» і «Залаты цмок» на Кракаўскім кінафестывалі 1974 года за фільм «Першае каханне».

На радзіме рэжысёра, у Польшчы, Кеслёўскі стаў дзевяціразовым лаўрэатам Варшаўскага кінафестывалю. Дзевяць жа разоў атрымоўваў узнагароды Фестывалю польскага мастацкага кіно, у тым ліку тройчы ўдастайваўся галоўнай узнагароды — «Залатых львоў».

У позні перыяд творчасці Кеслёўскі неаднаразова ўзнагароджваўся прызамі фестываляў «вялікай тройкі»: Канскага, Венецыянскага і Берлінскага. У 1988 годзе ён быў узнагароджаны Прызам журы і Прызам ФІПРЭСІ на 41-м Канскім кінафестывалі. У 1989 годзе рэжысёр удастоіўся Прыза ФІПРЭСІ 46-га Венецыянскага кінафестывалю, а ў 1991 годзе атрымаў Прыз ФІПРЭСІ і Прыз Экуменічнага журы 44-га Канскага кінафестывалю. У 1993 годзе Кеслёўскі атрымаў галоўную ўзнагароду 50-га Венецыянскага кінафестывалю — «Залаты леў» — за фільм «Тры колеры: Сіні». У 1994 годзе ён удастоіўся «Сярэбранага мядзведзя» Берлінскага кінафестывалю.

Сярод прэстыжных кінапрэмій Кеслёўскі ўдастоіўся шасці намінацый на прэмію «Сезар», трох намінацый на прэмію «BAFTA» і дзвюх намінацый на прэмію «Оскар».

Паводле рэсурса «Internet Movie Database» Кшыштаф Кеслёўскі агулам за сваю кар’еру быў узнагароджаны 70 кінапрэміямі, акрамя таго кінематаграфіст быў адзначаны яшчэ 33 намінацыямі.

Спісы

У 2002 годзе Кеслёўскі быў адзначаны другім месцам у спісе Дзесяці найлепшых рэжысёраў сучаснасці паводле часопіса «Sight & Sound» Брытанскага інстытута кіно. У 2007 годзе часопіс «Total Film» аддаў Кеслёўскаму 47 месца ў сваім спісе «100 найвялікшых рэжысёраў усіх часоў».

Ушанаванне

Зорка Кеслёўскага на Алеі славы ў Лодзі, Польшча.

У снежні 2000 года пастановай сената Сілезскага ўніверсітэта ў Катавіцах Факультэту радыё і тэлебачання было прысвоена імя рэжысёра. У 2019 годзе сенат Сілезскага ўніверсітэта перайменаваў факультэт у Кінашколу імя Кшыштафа Кеслёўскага. З 2011 года Фонд сучаснага мастацтва «In Situ» ладзіць у Сакалоўску кінафестываль, прысвечаны творчасці рэжысёра — «Sokołowsko Film Festival Hommage à Kieślowski». 24 чэрвеня 2021 года па ініцыятыве дырэктара Нацыянальнага цэнтра кінакультуры Рафала Сыскі ва ўстанове EC1 Łódź – Miasto Kultury ў Лодзі адкрылася выстава «Без канца. Дыялогі Кшыштафа Кеслёўскага». 27 чэрвеня 2021 года пошукавая сістэма Google часова змяніла свой лагатып да 80-годдзя Кеслёўскага. 30 ліпеня 2021 года рада гміны Мярошаў прысвоіла Кеслёўскаму пасмяротнае званне ганаровага грамадзяніна. Імем Кеслёўскага названы вуліцы ў Варшаве, Лодзі, Мярошаве, а таксама шэраг навучальных устаноў: V агульнаадукацыйны ліцэй у Зялёнай Гуры, XXXIV ліцэй у Лодзі, XXIX ліцэй у Кракаве, Тэхнікум кінематаграфіі і вылічальнай тэхнікі ў Варшаве.

Спадчына

Творчасць Кеслёўскага аказала вялікі ўплыў на пазнейшы польскі кінематограф. У творчым плане з яго дасягненнямі — асабліва з тым, як ён паказваў жанчын у сваіх фільмах — палемізавалі Івона Секежыньска («Мае смажаныя куры», 2002), Эва Станкевіч («Не пакідай мяне», 2009) і Малгажата Шумоўска («Цела», 2015). Ежы Штур, акцёр многіх фільмаў Кеслёўскага, пераймаў яго стыль у «Любоўных гісторыях» (1997), «Тыдні з жыцця мужчыны» (1999), «Надвор’і на заўтра» (2003) і перш за ўсё ў фільме «Вялікая жывёліна» (2000) па закінутым сцэнарыі Кеслёўскага. Павел Лазіньскі, асістэнт Кеслёўскага па «Трох колерах», таксама згадаў спадчыну рэжысёра ў дачыненні да свайго сярэднеметражнага фільма «Краты» (1996).

Кінематаграфічны ўплыў Кеслёўскага быў заўважаны за межамі Польшчы ў фільмах Нуры Більге Джэйлана, Гжэгажа Згліньскага, Крысціяна Мунджыў і Тома Тыквера. Фільм Тыквера «Лола бяжыць» (1998) пераасэнсаваў у постмадэрнісцкім ключы ідэю розных варыянтаў лёсу героя, як было ў фільме Кеслёўскага «Выпадак». Уплыў Кеслёўскага таксама прызнавалі браты Дардэн, Атом Эгаян, Абас Кіярастамі, Мілча Манчэўскі і нават Жан-П’ер Жэнэ, чыя «Амелі» (2001) аддае даніну павагі «Падвойнаму жыццю Веранікі». Духоўныя матывы творчасці Кеслёўскага таксама пранікалі ў такія вядучыя тэлесерыялы, як «Кліент заўжды мёртвы» (2001—2005), «Згубленыя» (2004—2010) і «Восьмае пачуццё» (2015—2018).

Джэрэмі Рычы ў кнізе «Каталог сусветнага кіно: Усходняя Еўропа» так ахарактарызаваў уплыў славутага польскага рэжысёра на кінематограф: «Сказаць, што сыход Кеслёўскага пакінуў па сабе пустэчу, мабыць, не сказаць нічога — яго смерць азначала канец багатай кінематаграфічнай традыцыі і вялікі ўдар па некалі магутнаму еўрапейскаму артхауснаму кіно».

Літаратура

Кнігі

• Dobrochna Dabert. Kino moralnego niepokoju. Wokół wybranych problemów poetyki i etyki. — Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2003.
• Marek Haltof The Cinema of Krzysztof Kieślowski: Variations on Destiny and Chance. — Wallflower Press, 2004. — xiv, 191 p. — ISBN 978-1-903-36491-8.
• Krzysztof Kieślowski. Autobiografia. — Kraków: Wydawnictwo Znak, 2006. — ISBN 83-240-0648-6.
• Krzysztof Piesiewicz, Mikołaj Jazdon Kieślowski. Od „Bez końca” do końca. — Warszawa: Wielka Litera, 2021. — ISBN 978-83-8032-528-9.
• Mirosław Przylipiak Filmy fabularne Krzysztofa Kieślowskiego w zwierciadle polskiej krytyki filmowej // Kino Krzysztofa Kieślowskiego / Tadeusz Lubelski. — Kraków: Universitas, 1997. — P. 213−247. — ISBN 83-7052-926-7.
• Jeremy Richey. Krzysztof Kieślowski // Directory of World Cinema: East Europe / Edited by Adam Bingham. — Bristol: Intellect Books, 2011. — P. 148—151. — ISBN 978-1-84150-464-3.
• Katarzyna Surmiak-Domańska Kieślowski. Zbliżenie. — Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2018. — ISBN 978-83-268-2699-3.
• Steven Woodward. After Kieślowski: The Legacy of Krzysztof Kieślowski / Edited by Steven Woodward. — Detroit: Wayne State University Press, 2009. — P. 1—18. — 264 p. — (Contemporary approaches to film and television series). — ISBN 978-0-8143-3838-4.
• Stanisław Zawiśliński. Kieślowski. Ważne, żeby iść.... — Warszawa: Wydawnictwo Skorpion, 2011. — ISBN 978-83-86466-65-8.

Артыкулы

• Jean Beaulieu. La vie en bleu(фр.) // Ciné-Bulles. — 1994. — Vol. 13. — № 2. — P. 40—41. — ISSN 1923-3221.
• Stanisław Błaszczyna. Nic prócz humoru różowego, czarnego, okrutnego – o filmach Krzysztofa Kieślowskiego(польск.) // Monitor. — 2001. — № 95. — P. 7—9.
• Costica Bradatan. Transcendence and History in Krzysztof Kieslowski’s Blind Chance(англ.) // East European Politics and Societies. — 2008. — Vol. 22. — № 02. — P. 425—446. — ISSN 0888-3254.
• Marek Haltof. „Ciągle żywy”. Wpływ Kieślowskiego na kino polskie(польск.) // Postscriptum Polonistyczne. — 2010. — Vol. 5. — № 1. — P. 89—104. — ISSN 1898-1593.
• Marek Haltof. Still alive Kieślowski's influence on post-communist polish cinema(англ.). — 2009.
• Tadeusz Lubelski. Prawdziwy partner. Francuska krytyka o Kieślowskim(польск.) // Kwartalnik Filmowy. — 1993. — № 4. — P. 114—131.
• Ewa Mazierska. The ideal and reality of work in the 1970s films of Krzysztof Kieślowski(англ.) // Studies in Eastern European Cinema. — 2015. — Vol. 6. — № 1. — P. 64–81. — ISSN 2040-350X. — DOI:10.1080/2040350X.2014.992131
• Agnieszka Morstin-Popławska. Historia pewnego złudzenia. Teorie kiczu i "Podwójne życie Weroniki" Krzysztofa Kieślowskiego(польск.) // Kwartalnik Filmowy. — 2009. — № 66. — P. 139—154. — ISSN 0452-9502.
• Michał Oleszczyk. Blind Chance // Cinéaste. — 2015. — Vol. 41. — № 1. — P. 58—60.
• Magdalena Podsiadło. Filmy reżyserek generacji lat 60. i 70. Wobec kina Krzysztofa Kieślowskiego(польск.) // Kwartalnik Filmowy. — 2018. — № 103. — P. 91—104. — ISSN 0452-9502.
• Mirosław Przylipiak. Krótkie filmy, Dekalog, oraz Podwójne życie Weroniki Krzysztofa Kieślowskiego w zwierciadle polskiej krytyki filmowej(польск.) // Kwartalnik Filmowy. — 1998. — № 24. — P. 133—168.
• Tadeusz Sobolewski. Kieślowski bez końca(польск.) // Kino. — 2019. — Vol. 54. — № 622. — P. 98.
• Harvey Weinstein. In Memoriam - Krzysztof Kieslowski: To Smoke and Drink in L.A.(англ.) // Premiere (US). — 1996. — В. 10. — Vol. 9. — P. 35-37. Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 2022.
• Patrycja Włodek. Tom Tykwer – wizjoner kina(польск.) // Kwartalnik Filmowy. — 2017. — № 99. — P. 227—239.

Спасылкі

• Krzysztof Kieślowski на сайце «Internet Movie Database» (англ.)