Крыж Храбрых
| Ваенны знак узнагароды «Крыж Храбрых» | |||
|---|---|---|---|
| Krzyż Walecznych | |||
|
|||
| Арыгінальная назва | Krzyż Walecznych | ||
| Краіна |
 Польшча |
||
| Тып | Знак узнагароды | ||
| Дата заснавання | 11 жніўня 1920 года | ||
| Статус | не ўручаецца | ||
| Статыстыка ўзнагароджанняў | |||
| Колькасць | больш 40000 | ||
| Чарговасць узнагарод | |||
| Старэйшая | Ордэн Адраджэння Польшчы 5-га класа | ||
| Малодшая | Крыж Заслугі «За адвагу» | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Ваенны знак узнагароды «Крыж храбрых» (польск.: Krzyż Walecznych) — дзяржаўная ўзнагарода Польскай Рэспублікі.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]1920—1939
[правіць | правіць зыходнік]Крыж Храбрых быў заснаваны распараджэннем Савета Абароны Польшчы ад 11 жніўня 1920 года з мэтай узнагароджання асоб, якія праявілі мужнасць і адвагу непасрэдна на полі бою[1] Гэта было зроблена непасрэдна перад варшаўскай бітвай.
У міжваенны перыяд уладамі Польскай Рэспублікі (1918—1939) Крыжам Храбрых былі ўзнагароджаны ўдзельнікі баёў за адраджэнне польскай дзяржавы: легіянеры, члены ПАВ, салдаты савецка-польскай вайны 1919—1921 гадоў, вялікапольскія і сілезскія паўстанцы і іншыя. Выключна гэтай узнагароды таксама былі ганараваны ўсе жывыя на той момант ветэраны студзеньскага паўстання 1863 года. Крыжам Храбрых узнагароджваліся таксама замежнікі, у тым ліку Фердынанд Фош і Анры Філіп Петэн.
У гэты перыяд узнагароджана каля 60.000. Уручэнне Крыжа Храбрых былo завершана 29 мая 1923 г.
1939—1945 (Польскія Узброеныя Сілы на Захадзе, Армія краёва)
[правіць | правіць зыходнік]Крыж Храбрых быў ізноў заснаваны загадам галоўнакамандуючага ўзброеных сіл Польшчы генерала Уладзіслава Сікорскага ад 1940 года. У ваенных злучэннях і вайсковых фарміраваннях падначаленых Ураду Польшчы ў выгнанні (у тым ліку Польскія Узброеныя Сілы на Захадзе, Армія Краёва, Армія Андэрса і іншыя) узнагароджана каля 25 000 чалавек.
1943—1989
[правіць | правіць зыходнік]Крыж Храбрых быў яшчэ раз заснаваны Дэкрэтам Польскага Камітэта Нацыянальнага Вызвалення ад 22 снежня 1944 года. Гэтым жа Дэкрэтам былі ўнесены некаторыя змены ў Палажэнне пра Крыж Храбрых, яго статут і апісанне.
За заслугі перад Польскай Рэспублікай Крыжам Храбрых узнагароджваліся як польскія грамадзяне, так і замежнікі. Права ўзнагароджанні Крыжам Храбрых належала Галоўнаму Камандаванню Народнай Войска Польскага, якое змагалася супраць фашысцкіх захопнікаў на тэрыторыі СССР.
Першае ўзнагароджанне Крыжам Храбрых падчас Другой сусветнай вайны адбылося ў лістападзе 1943 года. Першымі ўзнагароджанымі сталі 46 салдат і афіцэраў 1-й Польскай пяхотнай дывізіі імя Тадэвуша Касцюшкі, якія змагаліся ў складзе Чырвонай Арміі супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў на тэрыторыі СССР і праславіліся у баях пад вёскай Ленінам (Магілёўская вобласць, Беларуская ССР) 12-13 кастрычніка 1943 года. Узнагароджаным былі ўручаны знакі вайсковага адрознення з датай «1943».
Крыжы першага выпуску ў малой колькасці былі выраблены на Маскоўскім манетным двары і з’яўляліся копіяй даваенных крыжоў са змененай датай на ніжнім плячы. Крыжы вырабляліся з цёмнай бронзы.
Да канца 1989 года зроблена больш за 40 000 узнагароджанняў Крыжам Храбрых.[2]
Становішча
[правіць | правіць зыходнік]Крыж Храбрых з’яўляўся ваенным знакам узнагароды, якім узнагароджаюцца ваеннаслужачыя радавога і афіцэрскага складу за выдатныя заслугі пры абароне дзяржавы ў ваенны час. Узнагароджанне Крыжам Храбрых адбываецца за асобныя подзвігі, праяўленыя ва ўмовах баявога становішча і звязаныя з рызыкай для жыцця.
Узнагароджанне Крыжам Храбрых магло адбывацца паўторна за зноў праяўленыя мужнасць і гераічнасць.
Узнагароджаныя Крыжам Храбрых атрымлівалі знак узнагароды і Дыплом да яго. Крыж Храбрых насіўся на левым боку грудзей і размяшчаўся пасля ордэны Адраджэння Польшчы 5-га класа. Крыж Храбрых мае адну ступень.
Пры паўторных узнагароджаннях на планку для паўсядзённага нашэння дадаваліся вітыя ніткі залацістага колеру:
— пры паўторным узнагароджанні
— пры ўзнагароджанні трэцім крыжам
— пры ўзнагароджанні чацвёртым крыжам
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Крыж Храбрых мае выгляд роўнабаковага крыжа з расшыранымі і злёгку ўвагнутымі па баках плячамі. Па перыметры плечы крыжа з пярэдняга і адваротнага боку абрамлены борцікам.
На пярэднім боку крыжа надпіс выпуклымі літарамі:
- на верхнім плячы — «NA»;
- на левым плячы — «POLU»;
- на правым плячы — «CHWAŁY»;
- на ніжнім плячы — «1943».
У цэнтры крыжа — геральдычны шчыт з рэльефнай выявай каранаванага арла, размешчанага на рабрыстай, у выглядзе вертыкальных палосак, падкладцы (у першым варыянце падкладка арла мела 20 палосак, у другім — 25).
На адваротным боку крыжа намаляваны двухбаковавостры меч, размешчаны вертыкальна, накіраваны лязом уверх. Меч пранізвае лаўровы вянок, размешчаны ў цэнтральнай частцы крыжа. Перакладзіна на мячы ў форме «матыля». Выява мяча і вянка рэльефныя. На гарызантальных плячах крыжа надпіс выпуклымі літарамі: «WALE» — на левым плячы і «CZNYM» — на правым.
Зноскі
- ↑ Internetowy System Aktov Prawnich (польск.)
- ↑ W czasopiśmie DeAgostini «Ordery i Odznaczenia» nr 3 na s. 7 wymieniona jest liczba 46 tys. w latach 1939—1991
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Zdzislaw P. Wesolowski, Polish Orders, Medals, Badges and Insignia: Military and Civilian Decorations, 1705—1985, Miami, 1986.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крыж Храбрых
