Кавыль перысты
| Кавыль перысты | |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||||
|
Stipa pennata L. | |||||||||||||||||||||
| Сінонімы | |||||||||||||||||||||
|
гл. у тэксце
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Кавыль перысты[1] (Stípa pennáta) — від траў з роду кавыль (Stipa) сямейства метлюжковыя (Gramineae).
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Відавы эпітэт паходзіць ад лац.: pennatus — пяро, яго расліна атрымала за мяккія валаскі, што нагадваюць пер’е, якімі пакрыты яго доўгі асцюк.
Батанічнае апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Гемікрыптафіт. Утварае шчыльную дзярніну, з якой растуць сцёблы да 1,1 м вышынёй.
Сцёблы голыя або слаба-шурпатыя пад вузламі. Сцябловае лісце 4-16 см даўжынёй і да 1,2-3 мм шырынёй, звонку востра-поўсцевае ад шчацінак, якія адхіляюцца. Бясплодныя каласы шэра-зялёныя, 10-15 см даўжынёй, карацейшыя за сцябло; лісце знізу голае і гладкае, зверху голае або злёгку шурпатае; язычкі яйкападобна-даўгаватыя, з адтатурчанай трохкутнай верхавінай.
Венік з 8-17 каласоў; яго вось 11-18 см даўжынёй, голы, на ніжнім вузле з пэндзлікам валасінак; каласковыя лускі 5-7,5 см даўжынёй; ніжняя кветкавая луска 17-21 мм даўжынёй, дзве краявыя палоскі валасінак не даходзяць да аснавання асцюка, сярэдняя значна даўжэй бакавых; асцюк у ніжняй частцы закручаны, часткова шурпаты, у верхняй — пёрысты; голая частка асцюка жаўтлявая, пазней карычневая.
Цвіце ў маі-чэрвені. Пладаносіць у чэрвені-ліпені. Размнажаецца насеннем[2].
Арэал і асяроддзе пасялення
[правіць | правіць зыходнік]Месцы пасялення — Цэнтральная і Усходняя Еўропа, Перадкаўказзе, Сібір, поўнач Сярэдняй Азіі.
Расліна шырока распаўсюджаная ў стэпах Расіі і Казахстана, таксама асобныя невялікія астраўкі сустракаюцца ў лесастэпавай зоне Заходняй Сібіры на цёплых паўднёвых схілах.
На Украіне — Палессе, баравая тэраса Дняпра, Усходні лесастэп, рачныя і прыморскія пяскі стэпавай часткі краіны. Па рэгіёнах: Кіеўская, Сумская, Чаркаская, Днепрапятроўская, Харкаўская, Данецкая, Луганская, Херсонская, Запарожская вобласці, Крым. Папуляцыі сустракаюцца спарадычна, займаюць невялікую плошчу, што звязана з экалагічнымі асаблівасцямі віду. Пры спрыяльных умовах, асабліва адсутнасці значнага выпасу, дасягае ўзроўню дамінанта.
Умовы месцапражывання
[правіць | правіць зыходнік]Сухія бедныя псамафітна-стэпавыя цэнозы баравінных пясчаных тэрас і прыморскіх пяскоў. У стэпавай зоне сустракаецца таксама на супясчаных глебах, па схілах бэлек. Ксерафіт, псамафіт.
Батанічная класіфікацыя
[правіць | правіць зыходнік]Падвіды
[правіць | правіць зыходнік]- Stipa pennata subsp. eriocaulis
- Stipa pennata subsp. pennata
Сінонімы
[правіць | правіць зыходнік]Паводле The Plant List на 2010 год[3], у сінаніміку віду ўваходзяць:
- Stipa anomala P.A.Smirn.
- Stipa anomala P.A.Smirn. ex Roshev.
- Stipa appendiculata Čelak.
- Stipa austriaca (Beck) Klokov
- Stipa borysthenica Prokudin
- Stipa disjuncta Klokov
- Stipa eriocaulis Borbás
- Stipa gallica (Steven) Čelak.
- Stipa germanica (Endtm.) Klokov, nom. inval.
- Stipa graniticola Klokov
- Stipa joannis Čelak.
- Stipa lejophylla P.A.Smirn.
- Stipa lithophila P.A.Smirn. ex Roshev.
- Stipa oligotricha Moraldo
- Stipa sabulosa (Pacz.) Sljuss.
- Stipa tauricola Čelak.
- Stipa vulgaris Gueldenst., nom. inval.
Выкарыстанне
[правіць | правіць зыходнік]Гэты від часта вырошчваюць у садках ў якасці дэкаратыўнай расліны.
Пагрозы і ахова
[правіць | правіць зыходнік]Пагрозамі з’яўляюцца антрапагенныя фактары: перевыпас свойскай жывёлы, распрацоўка пясчаных кар’ераў, аблясенне тэрыторыі. Прыродныя: вузкая эколага-цэнатычная амплітуда, нізкая канкурэнтная здольнасць. Пры ўмове запаведнага рэжыму, пасля пашавай дэмутацыі, аднаўляецца адносна добра, але на наступных стадыях сукцэсіі знікае. Занесены ў Чырвоную кнігі Украіны, прыродаахоўны статус — «уразлівы». Ахоўваецца ў Луганскім (аддзяленне «Стральцоўскі стэп») і Украінскім стэпавым запаведніках і іншых ахоўных аб’ектах[4].
Сустракаецца на тэрыторыі 15 запаведнікаў, размешчаных у еўрапейскай часткі Расіі, на Каўказе і ў Сібіры, а таксама ў шэрагу стэпаў-заказнікаў. На ахоўных участках неабходны кантроль за станам папуляцый[5].
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Кавыль // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 426. — 522 с. — 10 000 экз.
- ↑ Кавыль перысты: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
- ↑ Stipa pennata L. is an accepted name (англ.). The Plant List (2010). Version 1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden (17 снежня 2010). Праверана 30 лістапада 2013.
- ↑ Stipa pennata у чырвонай кнізе Украіны (укр.).
- ↑ Stipa pennata у Чырвонай кнізе Расіі Архівавана 14 сакавіка 2012. (руск.)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 213. Stipa pennata L. (S. joannis Čelak.) — Ковыль перистый // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2002. — Т. 1. Папоротники, хвощи, плауны, голосеменные, покрытосеменные (однодольные). — С. 307. — ISBN 8-87317-091-6.
- Цвелев Н. Н. Stipa pennata L. — Ковыль перистый // Злаки СССР / Отв. ред. Ан. А. Фёдоров. — Л.: Наука, 1976. — С. 590—591. — 788 с. — 2 900 экз.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік] Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Таксанамія | |
| Нарматыўны кантроль | Microsoft: 2779824753 |
