Дзяржава Бірма

Гэты артыкул пра Бірму ў перыяд 1943—1945 гадоў; Агульны артыкул пра Бірму гл.: М'янма.

марыянеткавая дзяржава
Дзяржава Бірма
Герб Сцяг Бірмы
Гімн: Dobama Anthem[d]
<   > 1 жніўня 1943 — 27 сакавіка 1945
Сталіца	Рангун
Мова(ы)	Бірманская мова, Англійская мова
Афіцыйная мова	Бірманская мова
Плошча	678500 км²
Форма кіравання	канстытуцыйная манархія

Дзяржава Бірма — дзяржава, утвораная на акупаванай Японскай імперыяй тэрыторыі Бірмы. Існавала з 1 жніўня 1943 па 27 сакавіка 1945.

Перадумовы

У пачатку Другой сусветнай вайны Японская імперыя уварвалася ў Брытанскую Бірму, галоўным чынам дзеля атрымання сыравіны (у тым ліку нафты з палёў каля Енанджауна, а апроч таго мінеральная сыравіна і буйныя пастаўкі рысу), а таксама для таго каб перакрыць бірманскую дарогу, якая была асноўным шляхам пастаўкі падмацаванняў і рыштунку Кітайскім Нацыянальным сілам Чан Кайшы, якія ваявалі з Японіяй у часе япона-кітайскай вайны.

Японская пятнаццатая армія пад правадырствам генерал-лейтэнанта Ііды Седэра хутка заняла Бірму ў студзені-маі 1942 года. Японцы таксама спрыялі фармаванню Бірманскай Арміі Незалежнасці (англ.: Burma Independence Army, BIA), якая дапамагала Японіі ў гэтым уварванні. BIA сфармавала часовы ўрад у некаторых абласцях краіны вясной 1942 года, аднак у яе былі нязгоды з японскім кіраўніцтвам з нагоды будучыні Бірмы. Нягледзячы на тое, што палкоўнік Судзукі Хэйдзі заклікаў BIA сфармаваць часовы ўрад, японскае вайсковае камандаванне ніколі фармальна не давала на гэта сваёй згоды, а японскі ўрад абмяжоўваўся туманнымі абяцаннямі незалежнасці пасля сканчэння вайны. Аднак 1 жніўня 1942 года ў Рангуне была сфармавана Бірманская Выканаўчая Адміністрацыя (англ.: Burmese Executive Administration) дзеля стварэння грамадзянскай адміністрацыі для працы над штодзённымі адміністрацыйнымі пытаннямі, падначаленай Японскаму вайсковаму камандаванню. Кіраўніком часовай адміністрацыі быў доктар Ба Мо, вядомы адвакат і палітычны зняволены ў брытанскія часы.

У складзе вялікай усходнеазіяцкай сферы ўзаемнага росквіту

Вайсковая сітуацыя паступова складалася не ў карысць Японіі, таму японскі ўрад вырашыў, што Бірма і Філіпіны павінны стаць цалкам незалежнымі краінамі ў рамках Вялікай усходнеазіяцкай сферы ўзаемнага росквіту замест першапачатковага плана, паводле якога незалежнасць павінна была быць пададзена толькі пасля завяршэння вайны. Прэм’ер-міністр Японіі Тадзё Хідэкі паабяцаў, што незалежнасць Бірме будзе пададзена цягам года з 28 студзеня 1943 года пры ўмове, што Бірма абвесціць вайну Вялікабрытаніі і ЗША. Японскі ўрад адчуваў, што гэта сапраўды зацікавіць Бірму ў перамозе нацысцкага блока ў вайне, ствараючы супраціў магчымай паўторнай каланізацыі заходнімі дзяржавамі і павялічваючы вайсковую і эканамічную падтрымку Бірмай японскіх ваенных высілкаў.

8 мая 1943 года быў сфармаваны камітэт падрыхтоўкі незалежнасці Бірмы (англ.: Burma Independence Preparatory Committee) на чале з Ба Мо. 1 жніўня 1943 гады Бірма абвясціла пра стварэнне незалежнага Дзяржавы Бірма, і японскі вайсковы ўрад Бірмы быў афіцыйна распушчана. Новая дзяржава хутка абвясціла вайну Вялікабрытаніі і ЗША і склала саюзную дамову з Японіяй. Ах Ма стаў «Naingandaw Adipadi» (кіраўніком дзяржавы) Бірмы з шырокай уладай, згодна новай канстытуцыі.

25 верасня 1943 года Японія, як і абяцала, перадала Бірме ўсю дзяржаву Шан, апроч Кенгтунга і Мангпана, якія да таго моманту ўжо аддалі Тайланду. Ба Мо наведаў канферэнцыю Вялікай Усходняй Азіі, якая праходзіла 5-6 лістапада 1943 года ў Токіа.

Хоць Бірма зараз і стала фармальна незалежнай, яе магчымасці выяўляць свой суверэнітэт былі ў значнай ступені абмежаваны вайсковымі дамовамі з Японіяй і значнай наяўнасцю імператарскай арміі Японіі, якая працягвала дзеяць самавольна, нягледзячы на тое, што Японія ўжо афіцыйна не мела кантролю над Бірмай.

На працягу 1943 і 1944 гадоў нацыянальная армія Бірмы ўсталявала кантакты з іншымі палітычнымі групамі ў Бірме, улучаючы камуністычную партыю Бірмы, якая дзеяла падпольна. Урэшце была сфармавана арганізацыя народнага фронту пад назвай Антыфашысцкая арганізацыя (англ.: Anti-Fascist Organisation, AFO). З дапамогай камуністаў і фундаванай Японіяй арміі абароны Аракана (англ.: Arakan Defence Army) бірманцы нарэшце змаглі ўсталяваць кантакт з Force 136 — аддзяленнем брытанскай разведкі ў Індыі. Першыя кантакты заўсёды былі непрамымі. Force 136 таксама магла злучацца з членамі карэнскай часткі нацыянальнай арміі Бірмы ў Рангуне.

У снежні 1944 года нацыянальная армія Бірмы (BNA) ўсталявала кантакт з антыгітлераўскай кааліцыяй, паказваючы на сваю гатовасць перайсці на яе бок, пачаўшы нацыянальнае паўстанне, якое ўлучала б сілы BNA. Аднак Брытанія, што мела значныя рэзервы для забеспячэння BNA, выступала супраць гэтага, лічачы, што момант абраны няўдала. Першае ўзначаленае BNA паўстанне супраць Японіі адбылося ў пачатку 1945 года ў цэнтральнай Бірме.

27 сакавіка 1945 года рэшткі BNA арганізавалі парад у Рангуне і адправіліся нібы на дапамогу японскага арміі ў бітвах, бушавалых у Цэнтральнай Бірме супраць сіл саюзнікаў. Заміж гэтага 27 сакавіка BNA адкрыта абвясціла вайну Японіі. Анг Сан і іншыя пачалі перамовы з Луісам Маўнтбетэнам і афіцыйна далучыліся да антыгітлераўскай кааліцыі як Патрыятычныя Бірманскія Сілы (англ.: Patriotic Burmese Forces, PBF). Без падтрымкі BNA урад Дзяржавы Бірма хутка ўпаў, і Ба Мо збег праз Тайланд у Японію, дзе ў тым жа годзе быў схоплены і ўтрымваўся ў турме Сугамо ў Токіа да 1946 года.

Спасылкі

• Allen, Louis (1986). Burma: the Longest War 1941-45. J.M. Dent and Sons. ISBN 0460024744.
• Lebra, Joyce C. (1975). Japan's Greater East Asia Co-Prosperity Sphere in World War II: Selected Readings and Documents. Oxford University Press,.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: залішняя пунктуацыя (спасылка)
• Smith, Ralph (1975). Changing Visions of East Asia, 1943-93: Transformations and Continuities. Routledge. ISBN 0415381401.
• Kady, J (1958). «History of Modern Burma»