Аляксандр Львовіч Парвус

Аляксандр Львовіч Парвус
Дата нараджэння	8 верасня 1867(1867-09-08) ці 1869
Месца нараджэння	Беразіно, Ігуменскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	12 снежня 1924(1924-12-12)
Месца смерці	Берлін, Вольная дзяржава Прусія, Германскі рэйх
Пахаванне	могілкі Толкевіц[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя  Германія  Германская імперыя  Веймарская рэспубліка
Адукацыя	Базельскі ўніверсітэт
Партыя	Сацыял-дэмакратычная партыя Германіі Вызваленне працы Расійская сацыял-дэмакратычная рабочая партыя
Член у	Меншавікі
Род дзейнасці	журналіст, палітык
Дзеці	Yevgeny Gnedin[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Львовіч Парвус (сапр. Ізраіля Лазаравіча Гельфанда; 27 жніўня (8 верасня) 1867, г. Беразіно — 12 снежня 1924, г. Берлін) — дзеяч сацыял-дэмакратычнага руху, публіцыст.

Біяграфія

У дзяцінстве разам з бацькамі пераехаў у Адэсу, дзе пад уплывам многіх абставін становіцца рэвалюцыянерам сацыял­дэмакратам. У 19 гадоў ён едзе ў Швейцарыю. Там заканчвае Базельскі ўніверсітэт і абараняе доктарскую дысертацыю аб работах Маркса.

Пасля непрацяглага сяброўства з нямецкімі сацыял­дэмакратамі пераносіць сваю ўвагу на расійскіх рэвалюцыянераў. Кіраўнікі радыкальнага крыла Ленін, Мартаў і Патрэсаў задумалі з 1900 года выпускаць за мяжой газету «Іскра» і тайна перапраўляць яе ў Расію. Парвус прапанаваў ім для гэтага сваю мюнхенскую кватэру, за што атрымаў членства ў рэдакцыі і права друкавацца на першых старонках. У гэты ж час з ім пазнаёміўся Леў Троцкі, які назваў Парвуса несумненна выдатнай марксісцкай фігурай і ў той жа час адзначаў: «У ім заўсёды было штосьці шалёнае і ненадзейнае».

У гісторыю Кастрычніцкай рэвалюцыі увайшоў ў ролі «купца рэвалюцыі», які аказаў вялікае садзейнічанне ў яе фінансаванні. Пачаўшы з артыкула ў балканскіх газетах «Урачыстасць сацыялізма можа быць дасягнута толькі перамогай Германіі над Расіяй, бо толькі Германія з’яўляецца носьбіткай высокай культуры…». У студзені 1915 года напрасіўся на прыём да нямецкага пасла і заявіў: перамагчы Расію можна толькі ўчыніўшы ў ёй рэвалюцыю і раскалоўшы на некалькі дзяржаў і адлюстраваўшы ў складзенай запісцы на 20 старонках, якая сёння вядомая як «Мемарандум Парвуса». На рэвалюцыййную дзейнасць Парвус атрымаў мільён марак, хаця прасіў пяць мільёнаў.

У лютым 1917 года ў Расіі царскі рэжым быў звергнуты. Для таго, каб узначаліць далейшую барацьбу, бальшавікам трэба было як мага хутчэй трапіць са Швейцарыі ў Петраград. Ленін быў гатовы прыняць любую дапамогу і Парвус пераканаў нямецкага міністра замежных спраў Брокдорфа ў хутчэйшым спансіраванні прыходу бальшавікоў да ўлады і было выдаткавалі яшчэ пяць мільёнаў марак.

Пасля перамогі Кастрычніцкай рэвалюцыі, прыбыўшы ў Стакгольм, папрасіў у савецкіх эмісараў дазволу прыехаць у Расію, на што Ленін даў катэгарычную адмову, падкрэсліўшы, што «рэвалюцыю нельга рабіць бруднымі рукамі».

У 1918 годзе быў вымушаны як «агент бальшавікоў» пакінуць Швейцарыю і пасяліцца ў Швененвердзеры, непадалёк ад Берліна.

Літаратура

• Соболев Г. Л. Тайна «немецкого золота», 2002.
• Соболев Г. Л. Тайный союзник. Русская революция и Германия. — СПб., 2009.