Аблога Канстанцінопаля (1453)
| Аблога Канстанцінопаля, 1453 | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Турэцка-візантыйскія войны | |||
 Аблога Канстанцінопаля | |||
| Дата | 29 мая 1453 года | ||
| Месца | Канстанцінопаль | ||
| Вынік | Канстанцінопаль захоплены туркамі-асманамі | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Аблога Канстанцінопаля 1453 года: аблога (з 6 красавіка 1453) і ўзяцце (29 мая 1453) сталіцы Візантыйскай імперыі Канстанцінопаля войскам Асманскай імперыі.
Турэцкае войска і флот мелі шматразовую колькасную перавагу (гл. сілы бакоў), туркі пачалі (7 красавіка) сістэматычны абстрэл сцен Канстанцінопаля што выходзілі да сушы, але прадпрыняты першы штурм (18 красавіка) быў адбіты з вялікімі стратамі для асманаў. 20 красавіка, узяўшы перамогу ў марскім баі над шматлікім праціўнікам, у Канстанцінопаль прарваліся тры генуэзскіх і адзін грэчаскі карабель з грузам харчавання і невялікім падмацаваннем. Абаронцы адбілі яшчэ тры штурмы (7, 12 і 26 мая), аднак гэтыя поспехі не маглі паўплываць на агульны ход аблогі. Туркам удалося перакінуць свой флот ў заліў Залаты Рог (22 красавіка), абкружыць візантыйскія ўмацаванні з усіх бакоў, пачаць абстрэл сцен што выходзілі да заліва. Пасля зацятай аблогі, асманы пачалі (29 мая) агульны штурм умацаванняў і пасля двух адбітых прыступаў уварваліся ў горад каля брамы Святога Рамана. Задушыўшы супраціў апошніх абаронцаў унутры горада, сярод загінулых быў і імператар Канстанцін XI, туркі ўчынілі на вуліцах і ў будынках разню, разрабавалі горад.
Падзенне Канстанцінопаля азначыла фармальны канец існавання Візантыйскай імперыі і было драматычнай падзеяй для тагачаснай Еўропы. Змяніўся расклад сіл ва Усходняй Еўропе — знікненне Візантыі рэзка павысіла значэнне Маскоўскай дзяржавы як галоўнай абароны праваслаўя, «трэцяга Рыма» — пераемцы традыцыі Канстанцінопаля. Скончылася 1100-гадовая эпоха візантыйскага цэнтру культуры і навукі.[2]
Пасіўнасць Заходняй Еўропы, якую прыпісваюць не толькі тагачасным палітычным канфліктам, але і даўняй зайздрасці да візантыйскай цывілізацыі, а таксама непрыязню да праваслаўя прывяла да ўзнікнення калектыўнага пачуцця віны, а ў выніку — і да ўзнікнення катэгарычнага адмаўлення наогул усякай каштоўнасці візантыйскай цывілізацыі ў частцы заходнееўрапейскай навуковай школы і грамадскай думкі (напрыклад, у працах вядомага гісторыка Гібана).[2] Больш апасрэдаваным наступствам стала нерашучая дапамога Еўропы грэкам у час іх вызваленчай барацьбы супраць туркаў пачатку 19 ст., невырашальны вынік гэтай барацьбы, і далейшая напружанасць вакол гэтага пытання на працягу ўсяго 19 і пач. 20 ст.[2]
Сілы бакоў
[правіць | правіць зыходнік]Візантыйцы пад агульным камандаваннем імператара Канстанціна мелі каля 6—7 тыс. воінаў[3] і 26 ваенных караблёў. Туркі пад агульным камандаваннем султана Мехмеда мелі каля 80 тыс. воінаў[4] (магчыма, яшчэ 20 тыс. апалчэння — «башыбузукаў»[5]) і моцную абложную артылерыю, 31 большы і 95 меншых ваенных караблёў[6]. З-за праліву іх дзеянні падтрымлівала крэпасць Румелі-Хісар.
На карысць візантыйцаў быў высокі ўзровень баявой падрыхтоўкі іх флоту і добрае ўзбраенне войска. Умацаванні Канстанцінопаля з боку сушы былі аднымі з самых магутных у Еўропе, і ніколі не былі ўзятыя з часу іх збудавання ў 5 ст. Уваход у заліў Залаты Рог, а значыць, і марскі абвод умацаванняў, абараняўся магутным ланцугом і бонавай загародай, што практычна нейтралізавала дзеянні турэцкага флоту супраць крэпасці. На карысць туркаў былі іх колькасная перавага на сушы (~15:1) і на моры, а таксама амаль поўная пасіўнасць еўрапейскіх дзяржаў.
Зноскі
- ↑ Military History — Warfare through the Ages — Battles and Conflicts — Weapons of War — Military Leaders in History
- ↑ а б в Рансімен, ч.13.
- ↑ Пд. Нікала, які згаджаецца з падлікамі тагачаснымі італьянскіх крыніц. Сучаснік грэк Г. Сфранцас падае лік «4773 і 200 іншаземцаў», але гэта відаць заніжана.
- ↑ Пд. Нікала, які згаджаецца з тагачаснымі турэцкімі крыніцамі. Сучаснік грэк Г. Сфранцас падае лік 200 тыс., што, на думку Нікала, моцна завышана.
- ↑ Рансімен.
- ↑ Рансімен, ч.5.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- (Нікал) Constantine XI and Mehmed II: the fall of Constantinople 1448-53 // Donald Nicol. Last Centuries of Byzantium. Cambridge University Press, 1993 [2nd edition].
- (Рансімен) Рансимен С. Падение Константинополя в 1453 году [Runciman S. The Fall of Constantinople in 1453. — Cambridge, 1969.]. — М.: Наука, 1983.
- Византийский словарь: в 2 т. / Общ. ред. К. А. Филатов. — СПб.: Амфора: РХГА: Издательство Олега Абышко, 2011.