Рудня (горад)

	Рудня; лац. Rudnia
Герб Рудні
Першыя згадкі:	1363
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Смаленская вобласьць
Муніцыпальны раён:	Руднянскі
Плошча:	17 км²;
Вышыня:	190 м н. у. м.
Насельніцтва:	9484 чал. (2017)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	48141
Паштовы індэкс:	216790
Нумарны знак:	67
Геаграфічныя каардынаты:	54°57′0″ пн. ш. 31°4′0″ у. д. / 54.95° пн. ш. 31.06667° у. д.Каардынаты: 54°57′0″ пн. ш. 31°4′0″ у. д. / 54.95° пн. ш. 31.06667° у. д.
	Рудня на мапе Расеі Рудня
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Рудня.

Ру́дня — места ў Расеі, на рацэ Малой Бярэзіне. Адміністрацыйны цэнтар Руднянскага раёну Смаленскай вобласьці. Насельніцтва на 2017 год — 9484 чалавекі. Знаходзіцца за 68 км на паўночны захад ад Смаленску, каля граніцы зь Беларусьсю; чыгуначная станцыя на лініі Смаленск — Віцебск. Аўтамабільныя дарогі на Парэчча і Красны.

Рудня — даўняе мястэчка гістарычнай Віцебшчыны, на этнічнай тэрыторыі беларусаў.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўспамін пра Рудню (сяло Родня Смаленскага княства) датуецца 1363 годам. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Віцебскага павету Віцебскага ваяводзтва.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Рудня апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, у Бабінавіцкім, з 1857 году Аршанскім павеце^[1] Віцебскай губэрні. У гэты час мястэчка знаходзілася ў супольным валоданьні Агінскіх і Гутакоўскіх, тут было 60 хрысьціянскіх і 62 юдэйскія двары, дзеялі 3 царквы (усе ў юрысдыкцыі Сьвятога Пасаду), праводзіліся 2 кірмашы^[2].

У 1856 годзе праз Рудню прайшла шаша Віцебск — Смаленск, а ў 1868 годзе — чыгунка Рыга — Арол. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня (1863—1864) у 1866 годзе расейскія ўлады зачынілі тутэйшы касьцёл^[3]. На 1880 год мястэчка знаходзілася ў валоданьні Шабекаў, тут быў 1 мураваны і 242 драўляныя будынкі, драўляная і мураваная цэрквы, 3 юдэйскія малітоўныя дамы. На 1910 год — 6 мураваных і 523 драўляныя будынкі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Рудня абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Руднянскую воласьць (разам зь Любавіцкай і Мікулінскай) не вярнулі БССР. У 1926 годзе паселішча атрымала статус места, з 1929 году — цэнтар раёну. 25 лютага 1932 году пачаў працаваць ільнозавод. У Другую сусьветную вайну з 14 ліпеня 1941 да 29 верасьня 1943 году Рудня знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

Насельнітцва

Дэмаграфія

XIX стагодзьдзе: 1880 год — 1216 чал. (572 муж. і 644 жан.), у тым ліку 296 праваслаўных, 1 каталік, 1 эвангеліст і 918 юдэяў^[3]
XX стагодзьдзе: 1910 год — 2627 чал.; 1931 год — 2,9 тыс. чал.; 1959 год — 8152 чал.; 1970 год — 10 438 чал.; 1979 год — 11 019 чал.; 1989 год — 11 032 чал.; 1993 год — 11,0 тыс. чал.^[4]; 1998 год — 10,8 тыс. чал.; 2000 год — 10,7 тыс. чал.
XXI стагодзьдзе: ; 2001 год — 10,6 тыс. чал.; 2002 год — 9853 чал.; 2005 год — 9,8 тыс. чал.; 2009 год — 9420 чал.; 2010 год — 9,3 тыс. чал.; 2011 год — 10 тыс. чал.; 2012 год — 9954 чал.; 2013 год — 9867 чал.; 2014 год — 9803 чал.; 2015 год — 9652 чал.; 2016 год — 9537 чал.; 2017 год — 9484 чал.

Адукацыя

У Рудні працуюць 2 сярэднія школы, дашкольныя ўстановы.

Мэдыцына

Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская лякарня.

Культура

Дзеюць бібліятэкі, клюбы.

Забудова

Вуліцы і пляцы

Афіцыйная назва	Гістарычная назва	Былыя назвы
Каапэратыўная вуліца	Любавіцкая вуліца
Калхозная вуліца	Мікулінская вуліца Руднянская вуліца
Кірэева вуліца	Арлоўска-Рыская вуліца	Сацыялістычная вуліца
Льнаводчая вуліца	Мяшчанская вуліца
Пушкінская вуліца	Цыганская вуліца^[5]

Да нашага часу не захавалася траса вуліцы Панскай^[6]. Гістарычны Рынак ня мае афіцыйнай назвы.

Эканоміка

Ільнозавод, прадпрыемствы харчовай прамысловасьці.

Турыстычная інфармацыя

Інфраструктура

У месьце дзее Руднянскі гістарычны музэй.

Страчаная спадчына

Касьцёл (XVIII ст.)
Царква (XVIII ст.; Сьвяты Пасад)

Асобы

Аляксандар Мазалёў (1910—1970) — беларускі маляр, графік, пэдагог

Крыніцы

^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 378.
^ Смоленская область. Энцикл. Т. 2. — Смоленск, 2003.
^ ^а ^б Krzywicki J. Rudnia (109) // Słownik geograficzny... T. IX. — Warszawa, 1888. S. 927.
^ Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.
^ Махотин Б. К живым истокам. — Смоленск: Московский рабочий. Смоленское отделение, 1989.
^ История Рудни, Руднянскі гістарычны музэй

Літаратура

Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888.
Смоленская область: Энциклопедия в 2 т. / Редкол.: Г. С. Меркин (отв. ред.) и др. Т. 2: А—Я. — Смоленск: СПГУ, 2003. — 624 с.

Вонкавыя спасылкі

Руднянскі раён, Radzima.org

[1] Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 378.

[2] Смоленская область. Энцикл. Т. 2. — Смоленск, 2003.

[sgkp-3] а ^б Krzywicki J. Rudnia (109) // Słownik geograficzny... T. IX. — Warszawa, 1888. S. 927.

[4] Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[5] Махотин Б. К живым истокам. — Смоленск: Московский рабочий. Смоленское отделение, 1989.

[6] История Рудни, Руднянскі гістарычны музэй

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]