پرش به محتوا

سوئیس

ویکی‌پدیادان، آچیق بیلیک‌لیک‌دن
سوئیس
سوئیس بایراغی
بایراق
میلی نیشان of سوئیس
میلی نیشان
شوعار: (traditional)
"Unus pro omnibus, omnes pro uno" (لاتین)
"One for all, all for one"
میلی مارش: "Swiss Psalm"
 Switzerland یئری نقشه اوستونده (green)

in اوروپا (green & dark grey)

پایتختNone (de jure)
برن (de facto)[note ۱][۱][۲]
بؤیوک شهریزوریخ
رسمی دیللرآلمان دیلی (۶۳٫۵٪)
فرانسه دیلی (۲۲٫۵٪)
ایتالیا دیلی (۸٫۱٪)
رومانش دیلی (۰٫۵٪)
دمونیم(لر)اینگیلیسجه: Swiss,
آلمانجا: Schweizer(in),
فرانسیزجا: Suisse(sse),
ایتالیاجا: svizzero/svizzera, or elvetico/elvetica,
شابلون:Lang-rm
دؤولتFederal multi-party directorial republic with thorough elements of direct democracy
Walter Thurnherr
قانون اوقانیFederal Assembly
Council of States
National Council
History
ت 1300[note ۲] (traditionally ۱ اوت ۱۲۹۱)
۲۴ اوکتوبر ۱۶۴۸
۷ اوت ۱۸۱۵
12 September 1848[۳]
اراضی
• جمعی
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (135th)
• سو (%)
۴٫۲
جمعیت
• سپتامبر ۲۰۱۶ تخمینی
8,364,100[۴] (99th)
• ۲۰۱۳ census
8,139,600[۵]
• سیخیلیق
لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (65th)
جی‌دی‌پی (PPP)۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی
$493.126 billion[۶] (39th)
• آدام‌باشی
$59,150[۶] (9th)
جی‌دی‌پی (نامینل)۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی
$651.770 billion[۶] (19th)
• آدام‌باشی
$78,179[۶] (2nd)
جینی (۲۰۱۴) ۲۸٫۵[۷]
Error: Invalid Gini value · 18th
اچ‌دی‌آی (۲۰۱۴)Increase ۰٫۹۳۰[۸]
Error: Invalid HDI value · 3rd
پول واحیدیSwiss franc (CHF)
چاغ بؤلگه‌سیUTC (CET)
• یای (دی‌اس‌تی)
UTC (CEST)
تاریخ فورمتیdd.mm.yyyy (AD)
سوروجولوک طرفیright
تیلفون کودو+۴۱
ایزو ۳۱۶۶ کودوCH
اینترنت ال‌تی‌دی.ch

سوئیس (آلمانجا: Schweiz، فرانسه‌جه: Suisse، ایتالیاجا: Svizzera، لاتین‌جا: Confoederatio Helvetica) یادا رسمی آدیلا سوئیس کونفدراسیونو، ۲۶ کانتون‌دان اولوشان بیر فدرال چمهوریت‌دیر. سوئیس‌ین باشکندی برن و ان بؤیوک ایله اؤنم‌لی شهرلری ژینیو ایله زوریخدیر.
بو اؤلکه باتی اوروپادا اولاراق، قوزئی‌دن آلمانلا، گونئی‌دن ایتالیا ایله، باتی‌دان فرانسه، دوغودان ایسه اوتریش و لیختین‌ایشتاینلا قونشودور. اوْرتا آوروپادا آلپ داغلاریندا و دنیزه ساحلی اوْلمایان بیر اؤلکه‌دیر. تاریخی اوْلاراق بیر کونفدراسیا اوْلان اؤلکه ۱۸۴۸-جی ایلدن بری بیر فدراسیادیر. بانک‌چی‌لیق و مالییه قیسمتلاریندا چوْخ گۆج‌لو بیر ایقتصادیاتا صاحیب اوْلان سوئیس اۇزون مدت‌دیر سیاسی و ساواش طرف‌سیزلیک عنعنه‌سینه مالیک‌دیر. بۇ سببلره گؤره بیر چوْخ بینلخالق تشکیلاتلارین تدبیرلری بۇ اؤلکه‌ده کئچیرلیر. اؤلکه‌نین رسمی آدی لاتینجا اوْلان Confoederatio Helvetica, Helvetler کونفدراسیاسی معناسینی وئرمک‌ده‌دیر. دؤرد رسمی دیل‌دن هر هانسی بیرینه اؤنجه‌لیک وئرمه‌مک مقصدی ایله لاتینجا ایستیفاده ائدیلیر.

تاریخ

[دَییشدیر]

ایلک چاغ

[دَییشدیر]

اسکی سوئیس کونفدراسیونو

[دَییشدیر]
اسکی سوئیس کونفدراسیونونون نقشه‌سی

ناپلئون چاغی

[دَییشدیر]

فدرال دؤولت

[دَییشدیر]

چاغداش

[دَییشدیر]

جغرافیا

[دَییشدیر]
سوئیس‌ین توپوقرافی نقشه‌سی

۴۱٫۲۸۵ مربّع کیلومتر لیک ساحیل سیز سوئیس نیسبتاً کیچیک بیر اؤلکه‌دیر. ۷٬۴ میلیونلوق اهالییه صاحیب اوْلان اؤلکه‌ده اهالی سیخ‌لیغی مربّع کیلومتر ه ۱۸۲ نفردیر. سوئیس‌ده اۆچ اساس ویلایت واردیر: سوئیس آلپلاری، سوئیس پلاتوسو، و ژورا داغلاری. آلپلار، اؤلکه‌نی اوْرتا و جنوبون‌دان قت ائدن یۆکسک سیرا داغلاری‌دیر. سوئیس آلپلارینین یۆکسک دوروکلاری آراسیندا (ان یۆکسک زیروه‌سی ۴٫۶۳۴ مترلیک دوفوور زیروه‌سی‌دیر) بعضیلرینده بوزلاق اوْلان سای‌سیز وادی یئر آلیر. بورادان منبع یینی گؤتورن رئین، اینن، آاره و تیجینو کیمی آوروپانین باش‌لیجا چایلاری جنوره گؤلو، زوریخ گؤلو، نوکهاتل گؤل و و کونستانز گؤلو کیمی گؤللره تؤکولور. اؤلکه‌نین داها سیخ اهالییه صاحیب اوْلان قوزئی حیصّه سی داها دوزن‌لیک ده اوْلسا قوزئی-باتی‌ده اوْلان داها کیچیک ژورا داغلاری کیمی داغلیق دا اوْلا بیلر. سوئیس‌نین ایقلیمی عومومیت‌له مۆلاییم اوْلسا دا یۆکسک داغلارداکی چتین‌لیک‌لی شرطلردن سوئیس‌نین گونئی اۇجون‌داکی ایستی آرالیق دنیزی ایقلیمینه قدر بؤلگه‌دن بؤلگه‌یه دییشیک‌لیک گؤستریر. یۆکسک داغلارلا آیریلان بیر چوْخ وادی‌نین وارلیغی سببی‌له سوئیس‌نین اکوسیستملری چوْخ حسّاس‌دیر و آز قالا هر وادی‌ده اؤزونه خاص اکولوژیلار میدانا گلمیشدیر. داغلیق بؤلگه‌لرده ده دیگر یۆکسک‌لیکلرده تاپیلمایان زنگین بیر بیتکی اؤرتویو واردیر.

هاوا دورومو

[دَییشدیر]

دوغال قایناق‌لار

[دَییشدیر]

سیاست

[دَییشدیر]

ایکی پالاتالی سوئیس مجلیسی فدرال مجلیس، فدرال شورادان آیری اوْلاراق تمل اقتدار مرکزین‌دن عبارت‌دیر. فدرال مجلیسی میدانا گتیرن ایالتلر شوراسی و میلّی شورا قانون چیخارماق دا داخیل اوْلماق اۆزره هر باخیم‌دان برابر گۆجه مالیک‌دیر. ۱۹۹۹-جو ایل آنا یاساسینا گؤره، فدراسییایا اؤزل اوْلاراق نماینده ائدیلممیش بۆتون گۆجلر کانتونلارین الینده‌دیر. ایالتلر شوراسینین ۴۶ عضوو (هر کانتون‌دان ایکی و یاریم کانتون‌دان بیر اوْلماق اۆزره) بیر باشا هر کانتون‌دا سئچیلیر. میلّی شورانین ۲۰۰ عضوو ایسه نیسبی تمثیل اساسلارینا سؤی‌کنه‌رک سئچیلر. هر ایکی مجلیسه سئچیلنلرین وظیفه مۆدّتی ۴ ایلدیر. رفرندوملار یولویلا هر وطنداش فدرال حؤکومت طرفیندن قبول ائدیلمیش قانونلارین اعتبارلی‌لیغینی سورغولایا بیلر و فدرال آنا یاسایا دوزلتمه ائدیلمه‌سینی ایسته‌یه بیلر. بۇ حاقلار سوئیس‌نی دۇغرودان دموکراتییا اۇیقولاما اوْلونان بیر اؤلکه اوْلماسینی گؤستریر.

حزب‌لر

[دَییشدیر]

اداری بؤلونوش

[دَییشدیر]

خارجی ایلگی‌لرله اولوسلارآراسی قوروم‌لار

[دَییشدیر]

اوردو

[دَییشدیر]
سوئیس اوردوسونون ساواش اوچاغی

ایقتیصاد

[دَییشدیر]

اۇلاشیم نقلیات

[دَییشدیر]

سوئیس‌ده ۶۴٫۸۵۵ کیلومتر قۇرو یوْلو وار. بۇنون ۱٫۰۵۷ کیلومتر ی میلّت لر آراسی قۇرو یوْلو شبکه‌سینه باغلیدیر. دمیر یوْللارینین عۆمومی اۇزون‌لوغو ۴٫۹۹۱ کیلومتر-دیر.

ساغلام‌لیق

[دَییشدیر]

سوئیس‌ده یاشایان هر کسین اؤزل سیغورتا شیرکتلریندن و صحیّه سیغورتاسی وئرن تشکیلاتلاردان بیر اۇنیورسال صحیّه سیغورتاسی ائتدیرمه‌سی ضروری‌دیر. سیستمین خرجی یۆکسک نیسبتلرده اوْلماسینا باخمایاراق، سیستم صحیّه چیخیشلاری باخیمیندان دیگر آوروپا اؤلکه‌لری ایله مؤ قایسه‌ده سوئیس ان ایگیلریندن‌دیر. ۲۰۰۶-جی ایلین آراشدیرمالارینا گؤره سوئیس حیات گؤزلمه‌سی قادینلار اۆچون ۸۴ ایل و کیشی لر اۆچون ایسه ۷۹ ایلدیر. دۆنیا اۆزرین‌ده‌کی ان یۆکسک حیات کیفیتی سوئیس‌ده تاپیلار. آنجاق، اۆدم (عۆمومی داخیلی محصول) خرجلری‌نین% ۱۱٫۵' (۲۰۰۳) صحیّه خرجلمه‌لرینه گدر. ۱۹۹۰-جی ایلدن بری داواملی بیر آرتیم تأمین خیدمتلرین یۆکسک قیمتلره چاتدیغی گؤرولمک‌ده‌دیر. یاشلانان اهالی و یئنی صحیّه تکنولوژیلاری ایله صحیّه خرجلری احتیماللا آرتماغا داوام ائده‌جک.

توپلوم‌بیلیمی

[دَییشدیر]
سوئیس‌ین دیلسل نقشه‌سی
رسمی دیللر سوئیس ده (۲۰۱۷):
  آلمان دیلی (۶۳٫۵٪)
  فرانسه دیلی (۲۲٫۵٪)
  رومانش دیلی (۰٫۵٪)

جمعیت

[دَییشدیر]

۱۹۷۰–۲۰۰۵-جی ایللر آراسیندا اهالی آرتیمی دینامیکاسی، مین نفرله: ۲۰۰۸-جی ایل قیمتلندیریلیمه‌سینه گؤره عۆمومی اهالی سایی ۷۰۵۸۰۰۰ نفردیر. اهالی‌نین یاش ترکیب: ۰—۱۴ یاش: ۱۵٬۸٪ ۱۵—۶۴ یاش: ۶۸٬۲٪ ۶۵ یاش‌دان بؤیوک: ۱۶٪ اهالی‌نین اوْرتا یاشی اوْرتا: ۴۰٬۷ نفرلر: ۳۹٬۶ قادینلار: ۴۱٬۷

گلاروس کیلیساسی

سوئیس‌ده ان مشهور دین ۴۴٪ ایله روم کاتولیک کلیساسی‌دیر. آردین‌دان ۳۸٬۵٪ ایله پروتستانت‌لیق گلیر. گؤچمن (مهاجیر) لار ایله بیرلیکده ۴٬۳٪ لیک بیر موسلمان اهالی ایله ۱٬۸٪ لیک بیر اوْرتودوکس اهالی ده یرلشمیش‌دیر. فرقلی دیللره صاحیب بیر اهالییه صاحیب اوْلان سوئیس‌نین ثابت‌لیک‌لی و بیطرف بیر اؤلکه اوْلماسی، بۇ اؤلکه‌نین بیر کونسنسوس یا دا آهنگ دؤولتی اوْلاراق تعیین اوْلونماسینا گتیریب چیخارمیش‌دیر.

فرهنگ

[دَییشدیر]

دب‌لر

[دَییشدیر]

ادبیات

[دَییشدیر]

باسین ایله مدیا

[دَییشدیر]

ایدمان

[دَییشدیر]

گؤرونتولر

[دَییشدیر]

شهرلر

[دَییشدیر]

بیرده باخ

[دَییشدیر]

قایناق‌لار

[دَییشدیر]
  1. ^ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام Bundesstadt وارد نشده است
  2. ^ Holenstein, André (2012). "Die Hauptstadt existiert nicht" (PDF) (scientific article). UniPress – Forschung und Wissenschaft an der Universität Bern (in German) (152: Sonderfall Hauptstatdtregion). Berne: Department Communication, University of Berne: 16–19. doi:10.7892/boris.41280. 20 December 2015-ده یوخلانیب. Als 1848 ein politisch-administratives Zentrum für den neuen Bundesstaat zu bestimmen war, verzichteten die Verfassungsväter darauf, eine Hauptstadt der Schweiz zu bezeichnen und formulierten stattdessen in Artikel 108: «Alles, was sich auf den Sitz der Bundesbehörden bezieht, ist Gegenstand der Bundesgesetzgebung." Die Bundesstadt ist also nicht mehr und nicht weniger als der Sitz der Bundesbehörden. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (کؤمک)CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. ^ A solemn declaration of the Tagsatzung Archived 2016-07-14 at the Wayback Machine. declared the Federal Constitution adopted on 12 September 1848. A resolution of the Tagsatzung Archived 2016-07-14 at the Wayback Machine. of 14 September 1848 specified that the powers of the institutions provided for by the 1815 Federal Treaty would expire at the time of the constitution of the Federal Council, which took place on 16 November 1848.
  4. ^ Recent monthly and quarterly figures: provisional data. Population and Households Statistics (STATPOP). Swiss Federal Statistical Office, Swiss Confederation. یوْخلانیلیب24 March 2015.
  5. ^ Population – Key figures: Main indicators. Swiss Federal Statistical Office, Swiss Confederation. یوْخلانیلیب24 March 2015.
  6. ^ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ Switzerland. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب12 April 2016.
  7. ^ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. یوْخلانیلیب4 December 2015.
  8. ^ Global Launch of 2015 Human Development Report. United Nations Development Programme (UNDP) (14 December 2015). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-08-18. یوْخلانیلیب20 December 2015.

ائشیک باغلانتی‌لار

[دَییشدیر]

گؤرونتولر

[دَییشدیر]


قایناق خطاسی برچسب <ref> برای گروهی به نام «note» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="note"/> یافت نشد.