Dil
 | Bu məqalə qaralama halındadır. |
| Kommunikasiya |
|---|
.svg){kind=spacer} |
| Əsasları |
| Sahələr |
| Fənlər |
| Kateqoriyalar |
|
Bu məqalə ünsiyyət vasitəsi olan dil haqqındadır. Digər mənalar üçün Dil (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın. |
Dil — ancaq insanlara aid olan, özündə məzmun və eyni tip səslənmə (yazılış) qaydaları daşıyan şərti sistem.
O, yalnız ünsiyyət vasitəsi deyil, dünya haqqında təsəvvür yaradan təbii intellektual sistemdir. Hər bir dil ayrılıqda dünya haqqında bilik, dünyanı görmək və anlamaq üçün vasitədir.
Dilləri linqvistika öyrənir. Dildə şərti işarələr semiotikanın predmetidir. Dilin insan təfəkkürünə və fəaliyyətinə təsirini psixolinqvistika tədqiq edir.
Tipologiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]- linqvistikanın predmeti olan insan dilləri :
- təbii insan dilləri,
- süni insan dilləri, məsələn, (esperanto),
- karlar üçün jest dili,
- formal dillər
- kompüter dili, məsələn Alqol,
- Heyvanların ünsiyyət dili.
Dillər haqqında ümumi məlumat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hazırda Yer üzündə 7000-ə yaxın dil mövcuddur. Dünyanın yeddi dili dünya dilləri hesab olunur: ingilis dili, ispan dili, ərəb dili, rus dili, fransız dili, alman dili, portuqal dili[1]
Alimlərin fikrinə görə, son 100 il ərzində 3000-dən 6000-ə qədər dili ölüm təhlükəsi gözləyir. Dilin saxlanması üçün həmin dildə ən azı 100 min insan danışmalıdır.
Yer üzündə əhalinin 80%-i 7000 dildən yalnız 80 dili bilir. Qalan dillərdə əhalinin 20%-i danışır. 3,5 min dil əhalinin 0,2%-nə aiddir[2]
Altay dilləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ural dilləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hind-Avropa dilləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- German dilləri
- Roman dilləri
- Slavyan dilləri
- İran dil qrupu
- Hind-ari dilləri
- Baltik dilləri
- Kelt dilləri
- İtalik dilləri
- Yunan dilləri
- Paleobalkan dilləri
Avrasiya Dil Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qafqaz dilləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Paleoasiya Dil Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ölü dillər
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-10-09.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2011-07-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-10-09.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Rusiya tərəfdən qəribə təklif
- "Dil və təfəkkür fəlsəfi problem kimi" M. Mirzəliyeva Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Şirəliyev M. Azərbaycan dialektologiyasının əsasları. B., 1962;
- Dəmirçizadə Ə. Azərbaycan dilinin üslubiyyatı. B., 1968;
- Axundov A. Azərbaycan dilinin tarixi fonetikası. B., 1973;
- Dəmirçizadə Ə. Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi. B., 1979, 1-ci hissə; Müasir Azərbaycan dili. 3 cilddə. B., 1978–1981, 1–3-cü c.;
- Qasımov M. Azərbaycan dili terminologiyasının əsasları. B., 1983;
- Əlizadə A. Azərbaycan ədəbi dilinin elmi üslubu (1901–1920-ci illər). B., 1997;
- Heydər Əliyev dil haqqında və Heydər Əliyevin dili. /Red. B . N ə b i y e v. B., 1998;
- Seyidov Y. Azərbaycan dilinin qrammatikası. B., 2000;
- Aslanov V. Azərbaycan ədəbi dilinin tarixinə dair. B., 2002;
- Qurbanov A. Müasir Azərbaycan ədəbi dili. 2 cilddə. B., 2003, c. 1; Axundov A. Dil və ədəbiyyat. 2 cilddə. B., 2003.