Viqdis Finboqadouttir
| Viqdis Finboqadouttir | |
|---|---|
| Vigdís Finnbogadóttir | |
.jpg) 4-cü İslandiya Prezidenti | |
| 1 avqust 1980 – 31 iyul 1996 | |
| Əvvəlki | Kristiyaun Eldyaudn |
| Sonrakı | Oulavyur Raqnar Qrimsson |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Partiya | İstiqlal Partiyası |
| Təhsili | Kopenhagen Universiteti,İslandiya Universiteti,Qrenobl Universiteti,Paris İncəsənət Fakültəsi |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət[1] |
|
|
|
| Təltifləri |
 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Viqdis Finboqadouttir (isl. Vigdís Finnbogadóttir; 15 aprel 1930[2][3][…], Reykyavik, İslandiya krallığı) — 1 avqust 1980-ci ildən 1 avqust 1996-cı ilədək İslandiyanın dördüncü prezidenti, dünyanın demokratik yolla seçilmiş ilk qadın prezidenti.[4] Düz on altı il bir prezidentliyi ilə, o, bugünə qədər bir ölkənin ən uzun müddətli seçilmiş qadın dövlət başçısı olub. Hal-hazırda YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri və Madrid klubunun üzvüdür.[5]
Erkən həyatı
[redaktə | vikimətni redaktə et]Viqdis Finboqadouttir 15 aprel 1930-cu ildə Reykyavikdə anadan olmuşdur. Atası Finnboqi Rutur Valorvaldsson, inşaat mühəndisi, eyni zamanda İslandiya Universitetinin professoru idi. Anası Sigríður Eiríksdóttir, tibb bacısı və İslandiya Tibb bacıları Birliyinin sədri idi. Onların iki övladı vardı; Viqdis, oğlu,bir il sonra Volarvaldur[6] adlı daha bir oğlu. 1949-cu ildə matrisasiya imtahanından keçdikdən sonra Viqdis 1949-cu ildən 1953-cü ilə qədər Parisdəki Qrenobl Universitetində və Sorbonna Universitetində fransız dili və fransız ədəbiyyatını, sonra Kopenhagen Universitetində teatr tarixini öyrəndi. Daha sonra İslandiya Universitetində fransız və ingilis dillərində bir bakalavr dərəcəsinə yiyələnmiş, habelə Təhsil üzrə Peşə Məzun Sertifikatı almışdı. 1954-cü ildə bir həkimlə evlənən Viqdis 1963-cü ildə boşanır və 41 yaşında bir uşağı övladlığa götürməyə icazə verilən ilk subay qadın olaraq bir qızı övladlığa götrürür[7].
Viqdis 1960–1970-ci illərdə ABŞ-nin İslandiyada (və xüsusilə Keflavikdə) hərbi iştirakına etiraz olaraq keçirilən çoxsaylı mitinqlərdə iştirak etmişdir. Hər il yüzlərlə, bəzən minlərlə adam Keflavikə gedən 50 km yolu gəzərək "Ísland úr NATO, herinn burt" (sözün əsl mənasında: İslandiya NATO-dan kənarda, hərbdən uzaqda) deyə qışqırırdı.
Bədii və akademik karyera
[redaktə | vikimətni redaktə et]Məzun olduqdan sonra Viqdis Universitetdə fransız dili və fransız dramlarından dərs keçdi və eksperimental teatrla işlədi. Reykyavik Teatr Şirkətində 1954–1957-ci illərdə və 1961–1964-cü illərdə yenidən işləmişdir. Yaz fəsillərində o, həm də bələdçi olaraq çalışmışdır. Viqdis 1962–1967-ci illərdə Reykyavik Gimnaziyasında və 1967–1972-ci illər arası Hamrahlird Gimnaziyasında də fransız dilindən dərs demişdir. Bir müddət İslandiya Universitetində dərs demiş, eyni zamanda İslandiya dövlət televiziyası olan RÚV-da fransız dili kurslarında fransız dilindən dərs[7].
Reykyavik Teatr Şirkətinin, daha sonra 1972–1980-ci illərdə şəhər teatrı (Leikfélag Reykjavíkur) bədii rəhbəri idi. 1976–1980-ci illərdə Şimal ölkələrində Mədəni İşlər üzrə Məşvərət Komitəsinin üzvü oldu.
1996-cı ildə, Harvard Universitetindəki Con F. Kennedi Hökumət Məktəbində Qadın Dünya Liderləri Şurasının təsisçisi oldu. İki il sonra o, BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı Elmi bilik və texnologiya etikası üzrə Dünya Komissiyasının prezidenti təyin edildi.
İslandiya Prezidenti
[redaktə | vikimətni redaktə et]İslandiya qadın hərəkatının uzun tarixi var. 1975-ci ildə Beynəlxalq Qadınlar İlində İslandiyalı qadınlar qadınların dəyərsiz işlərinin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu göstərmək üçün ümumi tətil təşkil edərkən böyük diqqət çəkdi. İslandiyalı qadınların yüzdə 90-ı tətilə getdi və 1980-ci ildə keçirilən prezident seçkilərində qadın hərəkatı əsas diqqəti qadın prezident seçməyə yönəltdi. Çox inandırıcılıqdan sonra Viqdis üç kişi namizədi əleyhinə çıxmağa razı oldu. Dünyada boşanan tək ana olmasına baxmayaraq, demokratik bir seçkidə dövlət başçısı seçilən ilk qadın idi. O, az səslə, 33.6 faiz səslə, ən yaxın rəqibinə qalib gələrək seçildi. Çox populyarlaşdı və sonradan üç dəfə seçildi, 1984-cü ildə rəqibsiz, 1988-ci ildə başqa bir qadına qarşı səslərin 94,6 faizini toplayaraq və 1992-ci ildə də rəqibsiz olaraq prezident seçildi. 1996-cı ildə yenidən seçilməməyə qərar verdi[mənbə göstərin].
İslandiya prezidentliyi kimi təntənəli bir mövqe tutsa da, Viqdis ətraf mühit fəalı kimi fəal rol aldı və İslandiya dili və mədəniyyəti uğrunda mübarizə apardı, ölkənin tanıdılmasında bir mədəniyyət səfiri kimi çıxış etdi. Kiçik dövlətlərin rolunu vurğuladı və ABŞ prezidenti Ronald Reyqan və Sovet lideri Mixail Qorbaçov arasında vacib bir zirvə görüşünə ev sahibliyi etdi. Onun şüarı belə idi: "Qadınları heç vaxt əzməyin" və O, qızların təhsilini təbliğ etmək üçün xüsusi çalışdı. Gənc qadınlar üçün bir model rolunu oynadı[8].
1993-cü ildə İngiltərə hökumətinin bəstəkarı Oliver Kentiş tərəfindən Mitt Folk adlı əsər, İngiltərədən İslandiya Respublikasının 50 illiyini qeyd edən İslandiyaya hədiyyə olaraq ona həsr edildi[9].
Təqaüdü
[redaktə | vikimətni redaktə et]1998-ci ildən etibarən Viqdis Finboqadouttir UNESCO-nun dillər üzrə xoşməramlı səfiridir.
Ayrıca təməli 2008-ci ildə Fransanın keçmiş prezidenti Jak Şirak tərəfindən qoyulmuş, dünya sülhünü təşviq etmək üçün başladılan Jak Şirak Fondunun şərəf komitəsinin üzvüdür[10].
Mükafatları
[redaktə | vikimətni redaktə et]Milli ordenləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]
: Şahin Sifarişinin Yaxası ilə Böyük Xaç (1 avqust 1980)[11]
Xarici ordenlər
[redaktə | vikimətni redaktə et].svg)
: Fil ordeni cəngavəri (25 fevral 1981)
: Serafim Kral Sifarişinin üzvü ilə Yaxa ordeni (8 oktyabr 1981)
: Müqəddəs Olaf ordeni yaxası ilə Böyük Xaç (21 oktyabr 1981)
: Finlandiyanın Ağ Gül Ordeni yaxası ilə Böyük Xaç (1982)
: Müqəddəs Maykl və Corc ordeni ilə Fəxri Dama Böyük Xaç(18 fevral 1982)
: Fəxri Legion ordeni yaxası iləBöyük Xaç (12 aprel 1982)- : İncəsənət və Ədəbiyyat ordeni
: III Çarls ordeni yaxası ilə Böyük Xaç(11 sentyabr 1985)[12]
: Hollandiya Aslanı ordeni yaxası ilə Böyük Xaç (18 sentyabr 1985)[13]
: Nassau Qızıl Aslan ordeni yaxası ilə (1986)
: "İtaliya qarşısında xidmətlərə görə" ordeni yaxası ilə (5 oktyabr 1987)
: Almaniya Federativ Respublikasına Fəxri Fərmanı ordeni yaxası ilə Böyük Xaç (1988)- : Qüdrətli Hamam ordeni yaxası ilə Böyük Xaç (25 iyun 1990)[14]
.svg){kind=small}
Fəxri dərəcələr
[redaktə | vikimətni redaktə et]O, aşağıdakı universitetlərdən fəxri dərəcə alıb:
- Qrenobl Universiteti, Fransa (1985)
- Bordo Universiteti, Fransa (1987)
- Smit Kolleci, ABŞ (1988)
- Lüter Kolleci, ABŞ (1989)
- Manitoba Universiteti, Kanada (1989)
- Nottinqem Universiteti, İngiltərə (1990)
- Tampere Universiteti, Finlandiya (1990)
- Göteborq Universiteti, İsveç (1990)
- Gakuşuin Universiteti, Yaponiya (1991)
- Mayami Universiteti, ABŞ (1993)
- Norveç Həyat və Texnologiya Universiteti, Norveç (1993)[15]
- Müqəddəs Məryəm Universiteti (Halifaks), Kanada (1996)
- Lids Universiteti, İngiltərə (1996)
- Memorial Nyufaundlend Universiteti, Kanada (1997)
- Quelf Universiteti, Kanada (1998)
- İslandiya Universiteti, İslandiya (2000)
Viqdis müstəqil qeyri-kommersiya təşkilatı[16],57 fərqli ölkədən 81 demokratik keçmiş prezident və baş nazirdən ibarət Madrid klubunun üzvüdür.
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ Vigdis Finnbogadottir // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ Vigdis Finnbogadóttir // FemBio database (alm.).
- ↑ "Club of Madrid: Vigdís Finnbogadóttir". Club of Madrid. 2003. 12 August 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 July 2010.
- ↑ "Club of Madrid: Full Members". Club of Madrid. 10 October 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 March 2008.
- ↑ "Finnbogi Rútur Þorvaldsson". geni_family_tree (ingilis). 2019-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-09.
- ↑ 1 2 "First female head of state, Vigdís Finnbogadóttir, elected 35 years ago today". Iceland Magazine. 2015-06-29. 2017-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-26.
- ↑ Torild Skard (2014) 'Vigdís Finnbogadóttir' 'Women of power — half a century of female presidents and prime ministers worldwide. Bristol: Policy Press ISBN 978-1-44731-578-0
- ↑ "Cadenza Musicians Directory". 13 May 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 December 2008.
- ↑ "Honor Committee". 1 December 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 May 2018.
- ↑ [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20160827074419/http://falkadb.forseti.is/orduskra/fal03.php?term=Vigd�s+Finnbogad�ttir&sub=Leita "Icelandic Presidency Website"]. 27 August 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 May 2018.
- ↑ "Boletín Oficial del Estado" (PDF). 2021-11-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-09-24.
- ↑ State visit, 1994, Photo Arxiv surəti 3 iyun 2013 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 3 iyun 2013 at the Wayback Machine of Beatrix, Claus and Icelandese President
- ↑ "Queen Iceland". 24 September 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 May 2018.
- ↑ "President Vigdis blir æresdoktor ved UNIT". Aftenposten. 1993. 15 August 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 August 2010.
- ↑ http://www.clubmadrid.org Arxivləşdirilib 2017-11-14 at the Wayback Machine The Club of Madrid
Həmçinin bax
[redaktə | vikimətni redaktə et]Xarici keçidlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]
- Viqdis Finboqadouttir (ing.)
- Video message by Vigdís Finnbogadóttir at the WIP Study Trip to Iceland (ing.)
 İslandiya mövzularda | ||
|---|---|---|
Gerb • Bayraq • Himn • Dövlət quruluşu • Konstitusiya • Parlament • İnzibati bölgü • Coğrafiya • Şəhərlər • Paytaxt • Əhali • Dillər • Tarix • İqtisadiyyat • Kənd təsərrüfatı • Energetika • Valyuta • Mədəniyyət • Din • Kinematoqraf • Ədəbiyyat • Musiqi • Bayramlar • İdman • Təhsil • Elm • Nəqliyyat • Turizm • Poçt (tarixi və markaları) • İnternet • Silahlı qüvvələr • Xarici siyasət
| | |
Lüğətlər və ensiklopediyalar | ||||
|---|---|---|---|---|
| Şəcərə və nekropolistika | ||||
