Koşi tənliyi
Koşi ötürmə tənliyi Optikada müəyyən bir şəffaf material üçün işığın sınma indeksi və dalğa uzunluğu arasında empirik əlaqə . Adını 1837-ci ildə təyin edən riyaziyyatçı Oqüsten Koşinin şərəfinə almışdır.
Tənlik
[redaktə | mənbəni redaktə et]Koşi tənliyinin ən ümumi forması
burada n sınma əmsalıdır, λ dalğa uzunluğu, A, B, C və s., tənliyi məlum dalğa uzunluqlarında ölçülmüş sındırma göstəricilərinə uyğunlaşdırmaqla material üçün müəyyən edilə bilən əmsallardır . Əmsallar adətən mikrometrlərdə vakuum dalğa uzunluğu (materialın daxilində olan λ/n kimi deyil) kimi λ üçün göstərilir.
Adətən, tənliyin ilk iki həddindən istifadə etmək kifayətdir:
burada A və B əmsalları tənliyin bu forması üçün xüsusi olaraq təyin edilir.
Ümumi optik materiallar üçün əmsallar cədvəli aşağıda göstərilmişdir:
Material | A | B (μm 2 ) |
Birləşdirilmiş silisium | 1.4580 | 0.00354 |
Borosilikat şüşə BK7 | 1.5046 | 0,00420 |
Sərt tac şüşəsi K5 | 1.5220 | 0,00459 |
Barium tac şüşəsi BaK4 | 1.5690 | 0,00531 |
Barium çaxmaq daşı şüşəsi BaF10 | 1.6700 | 0,00743 |
Sıx çaxmaq daşı şüşə SF10 | 1.7280 | 0.01342 |
işıq-maddə qarşılıqlı əlaqəni əsaslandıran Koşinin bu tənliyi sonradan yanlış olduğu məlum oldu. Xüsusilə, tənlik yalnız görünən dalğa uzunluğu bölgəsində normal dispersiya bölgələri üçün keçərlidir. İnfraqırmızı dalğalarda tənlik qeyri-dəqiq olur və anomal dispersiya bölgələrini təmsil edə bilmir. Buna baxmayaraq, onun riyazi sadəliyi onu bəzi tətbiqlərdə faydalı edir.
Zelmeyer tənliyi anomal dispersiv bölgələri əhatə edən və ultrabənövşəyi, görünən(400-700 nm dalğa uzunluqlu şüalar) və infraqırmızı spektrdə materialın sındırma indeksini daha dəqiq modelləşdirən Koşinin çalışmasının genişləndirilmiş formasıdır.
Hava üçün rütubətdən asılılıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]Koşinin iki həddli tənliyində rütubət nəzərə alınaraq Lorentz tərəfindən genişləndirilmiş hava üçün tənlik aşağıdakı kimidir:
burada p millibarda hava təzyiqi, T kelvində temperatur və v millibarda suyun buxar təzyiqidir.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- FA Jenkins və HE White, Fundamentals of Optics, 4-cü nəşr, McGraw-Hill, Inc. (1981).