Afrika tripanosomozu
| Afrika tripanosomozu | |
|---|---|
 Tripanosomların qan yaxmasında görünüşü | |
| XBT-10 | B |
| XBT-10-KM | B56.9, B56 |
| XBT-9 | |
| XBT-9-KM | 086.5[1][2] |
| DiseasesDB | 10895 |
| MedlinePlus | 001362 |
| eMedicine | med/2140 |
| MeSH | D014353 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Afrika tripanosomozu, yaxud yuxu xəstəliyi[3] — insanlarda və heyvanlarda parazit vasitəsi ilə törənən xəstəlik. Xəstəliyə yoluxmuş adamlarda, xəstəliyin törədicisinin iki tipi olur: Trypanosoma brucei gambiense (T.b.g) və Trypanosoma brucei rhodesiense (T.b.r.).[3] T.b.g 98%-dən çox qeydə alınmışdır[3]. Hər iki törədici adətən, xəstəliyin daşıyıcısı olan Qlossina milçəklərinin dişləməsi nəticəsində yayılır və buna ən çox kənd yerlərində təsadüf edilir[3].
Simptomları və diaqnostikası
[redaktə | vikimətni redaktə et]İlk mərhələdə qızdırma, baş ağrısı, qaşınma və oynaqlarda ağrılar olur[3]. Bu simptom xəstəliyin daşıyıcısı olan Qlossina milçəklərinin dişləməsindən 1-3 həftə sonra xəstədə özünü büruzə verir[4]. Neçə həftələr, yaxud aylar sonra isə ikinci mərhələ başlayır: şüurun zəifləməsi, Hərəkətin pis koordinasiyası, keyləşmə və yuxu pozğunluğu[3][4].
Profilaktikası və müalicəsi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Ağır hallarda risk qrupuna daxil olan əhalinin qanında T.b.g. olub-olmaması müntəzəm qan analizləri ilə yoxlanılmalıdır[3]. Diaqnoz vaxtında – xəstədə nevroloji simptomların üzə çıxmasına qədər, qoyulduqda, müalicə yüngül keçə bilər[3]. Müalicənin ilk mərhələsində pentamidin, yaxud suramin kimi preparatlar tətbiq olunur[3]. Müalicənin ikinci mərhələsində eflornitin, yaxud nifurtimoks və eflornitinin kombinasiyası tətbiq oluna bilir[4]. Amma melarsoprol hər iki parazit tipinə qarşı daha effektivdir və ondan adətən daha ağır hallarda istifadə edilir[3].
Yayılması
[redaktə | vikimətni redaktə et]Xəstəliyin yayılması müntəzəm olaraq Tropik Afrikanın bəzi regionlarında baş verməkdədir; 36 ölkənin təxminən 70 milyon nəfər əhalisi xəstəliyə yoluxma təhlükəsi altındadır[5]. 2010-cu ildə bu xəstəlikdən 9 000 nəfər ölmüşdür; lakin ölüm səviyyəsi 1990-cı ilin nəticəsinə (34 000) nisbətən xeyli azalmışdır[6]. Hal-hazırda bu xəstəlikdən əziyyət çəkənlərin sayı 30 000 nəfərdir və onların da 7 000 nəfəri xəstəliyə 2012-ci ildə yoluxmuşdur[3]. Xəstəliyə tutulma hallarının 80%-dən çox hissəsi Konqo Demokratik Respublikası ərazisində qeydə alınmışdır[3]. Yaxın keçmişdə üç böyük epidemiya hadisəsi baş vermişdir: biri 1896-cı ildən 1906-cı illə qədər davam etmişdi (Uqanda və Konqo hövzəsində başlamışdı), digər iki böyük epidemiya isə — 1920 və 1970-ci illərdə bəzi Afrika ölkələrində baş vermişdir[3]. Bəzi heyvanlar, məsələn, inəklər, həm xəstəliyin daşıyıcısı ola və həm də xəstəliyə tutula bilər[3].
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Disease Ontology (ing.). 2016.
- ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 WHO Media centre. "Fact sheet N°259: Trypanosomiasis, Human African (sleeping sickness)". June 2013. 2016-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-29.
- ↑ 1 2 3 Kennedy, PG. "Clinical features, diagnosis, and treatment of human African trypanosomiasis (sleeping sickness)". Lancet neurology. 12 (2). Feb 2013: 186–94. doi:10.1016/S1474-4422(12)70296-X. PMID 23260189.
- ↑ Simarro PP, Cecchi G, Franco JR, Paone M, Diarra A, Ruiz-Postigo JA, Fèvre EM, Mattioli RC, Jannin JG. "Estimating and Mapping the Population at Risk of Sleeping Sickness". PLoS Negl Trop Dis. 6 (10). 2012: e1859. doi:10.1371/journal.pntd.0001859.
- ↑ Lozano, R. "Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". Lancet. 380 (9859). Dec 15, 2012: 2095–128. doi:10.1016/S0140-6736(12)61728-0. PMID 23245604.