Villatobas
 Villatobas | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||||
| Provincia |  provincia de Toledo | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Villatobas (es)  | Antonio Torremocha Sánchez | ||||
| Nome oficial | Villatobas (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
45310 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 39°54′04″N 3°19′17″W / 39.901111111111°N 3.3213888888889°O | ||||
  Villatobas Villatobas (España)  | |||||
| Superficie | 181 km² | ||||
| Altitú | 723 m | ||||
| Llenda con | La Guardia, Dosbarrios, Ocaña, Noblejas, Villarrubia de Santiago, Santa Cruz de la Zarza y Corral de Almaguer | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
2753 hab. (2023) - 1228 homes (2019) - 1175 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0% de provincia de Toledo | ||||
| Densidá | 15,21 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| villatobas.es | |||||
 | |||||
.svg)
.svg)
Villatobas ye un conceyu español asitiáu nel nordeste de la provincia de Toledo, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha, allugáu na rexón denomada Mesa de Ocaña.
Toponimia
[editar | editar la fonte]Desconocer d'onde procede'l términu de Villatobas pero la pallabra “toba” que conforma'l so topónimu tien dos acepciones:
- Piedra caliar, bien porosa y llixera, formada pol cal que lleva en disolución les agües de ciertos manantiales y que van depositándola nel suelu o sobre les plantes o otres coses que topen al so pasu.
- Cardu burriqueru: planta añal, compuesta, que puede algamar los trés metros d'altor, coles fueyes rizáu y espinosu; el tarmu con dos cantos membranosos, y flores purpúreas en cabezuelas terminales.
Tradicionalmente (y ye lo más probable pos asina se recueye na obra: “La Mesa de Ocaña nel S.XVIII” d'Antonio Ponz y otros) envaloróse que Villatobas “llugar o villa onde abonden les tobas, onde hai tobas” referir a la segunda acepción, pos la pluviometría y carauterístiques climátiques de la zona, producen gran cantidá de plantes xerófites siendo'l cardu un claru exemplu; pero nun podemos resalvar qu'una de les carauterístiques de la Mesa de Ocaña ye la naturaleza de los sos terrenes caliares sobre los que se sofita una formación de magres acolorataos y arenisques polo que'l términu de Villatobas tamién podría referise a la cantidá de piedra caliar del so suelu.
Heráldica
[editar | editar la fonte]L'escudu de Villatobas ta formáu por un escudu cortáu, primero de plata, dextrocero o brazu vistíu, xefe del mesmu metal, cargáu de tres lis d'oru. Al timbre, corona real.
Anque esta descripción publicóse oficialmente asina nel BOE, el 1 de xunu de 1963, ye incorreuta, una y bones la descripción orixinal propuesta pola Real Academia de la Historia, incluyía un cuartel más, con figures y armes correspondientes. Pero por un error na trescripción del mecanógrafu o taquígrafu, omitiéronse involuntariamente les pallabres que completaríen la correuta descripción del escudu, perdiendo asina l'actual emblema municipal toa simboloxía, amás de que contién graves inexactitudes heráldiques ya históriques[2]
Historia
[editar | editar la fonte]Los últimos estudios arqueolóxicos realizaos nel términu de la nuesa llocalidá (Xacimientu arqueolóxicu “Plaza de Moros”) demuéstrennos qu'estes tierres tuvieron habitaes dende'l sieglu IV o III e. C. por diversos pueblos.
Pero los primeros datos históricos escritos que se caltienen del orixe del conceyu ye la cita qu'apaez de la Villa de Tobas” nel fueru de población de Montealegre (1219) qu'asitia a esti conceyu nel Camín de Villa de Tobas a Almaguer. Pero a lo llargo del sieglu XIII la lenta despoblación de Montealegre y otres pequeñes poblaciones, asitiaes en paraxes más montascoses, favoreció la crecedera d'aquella Villa de Tobas que s'atopaba nun llugar más llanu y por tanto con meyor comunicación.
Nestos años la Orde de Santiago exercía'l so dominiu al traviés de la Villa de Ocaña, según esprender del fueru de Ocaña (1251). La Encomienda d'esta orde algamaba dende esta villa a Zurita y Uclés.
Nel sieglu XIV, 30 de marzu de 1328, el Maestre de Santiago: D. Vasco Rodríguez concedió'l fueru de población al llugar de Villatobas; por aciu ésti concede'l derechu de camperes de los sos moradores en diversos términos vecinos, a cambéu del mediu diezmu de la producción de los quesos y de la llana. Los maestres socesivos, según los Reis Católicos, Carlos I y Felipe II, confirmaron esti privilexu mientres sieglos (El testu completu d'esti fueru, según una copia oficial del sieglu XVI, caltener nel Archivu Históricu Municipal).
El 25 de setiembre de 1537 l'Emperador Carlos V realizó en Monzón la concesión del Títulu de Villa a la llocalidá, segregándo-y de la xurisdicción de Ocaña.
Otru momentu históricu importante pa Villatobas producióse'l domingu 16 de xunetu de 1702 cuando'l párrocu, doce sacerdotes fíos del pueblu, el Conceyu de Xusticia (colos sos cuatro alcaldes rexidores y el Procurador Síndicu Xeneral) y tol pueblu (unos 600 vecinos), dieron votu y xuramentu nomando patrón de la llocalidá a El nuesu Padre Jesús Nazarenu, quedando establecida perpetuamente la so festividá'l día 14 de setiembre coincidiendo cola fiesta de la Esaltación de la Santa Cruz. D'esti votu mandó un testimoniu al Sr. Cardenal Primáu D. Luís Portocarrero, quedando constancia nel Archivu Históricu Provincial.
Xeografía
[editar | editar la fonte]- Allugamientu: Falta 69 km de Toledo, 80 km de Madrid y 18 km d'Ocaña. La so superficie ye de 181,6 km² y ta a 724 msnm.
- Llatitú: 39º 54' N
- Llargor: 003º 19' 50" O *
Carreteres principales:
- Exa norte-sur: Autovía A-4 (antigua N-IV), Madrid-Cádiz, na llende oeste (Ocaña).
- Exa norte-sur alternativu: Autopista de peaxe R-4, Madrid-Ocaña. Ta previstu qu'en 2006 esta autopista sía enllargada hasta La Roda (Albacete).
- Exa noroeste-sureste: N-301, Ocaña-La Roda-Murcia-Cartaxena, pasando a escasos metros de la llocalidá.
- Exa oeste-esti: N-400, Toledo-Cuenca, na llende norte (Villarrubia de Santiago y Santa Cruz de la Zarza).
- Exa norte-sur: CM-3001, carretera autonómica que pasa pola llocalidá xuniendo les llocalidaes de Villarrubia de Santiago y Villacañas.
Alministración
[editar | editar la fonte]| Llexislatura | Nome | Partíu |
|---|---|---|
| 1979-1983 | ||
| 1983-1987 | ||
| 1987-1991 | Jerónimo Perea Navarro | AP/PDP/UL |
| 1991-1995 | Concepción del Campo Aguao | PP |
| 1995-1999 | Leopoldo Herrero Ruiz | PSOE |
| 1999-2003 | Leopoldo Herrero Ruiz | PSOE |
| 2003-2007 | Antonio Torremocha Sánchez | PP |
| 2007-2011 | Antonio Torremocha Sánchez | PP |
| 2011-2015 | Antonio Torremocha Sánchez | PP |
| 2015-2019 | Gema Guerrero García | PP |
| 2019-2023 | n/d | n/d |
| 2023- | n/d | n/d |
Demografía
[editar | editar la fonte]Según datos d'INE 2011, Villatobas tien una población de 2745 habitantes, de los cualos 1414 son homes y 1331 son muyeres. El so xentiliciu ye Villatobano.
Na siguiente tabla amuésase la evolución del númberu d'habitantes ente 1996 y 2006 según datos del INE.
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2,280 | 2,267 | 2,244 | 2,220 | 2,261 | 2,235 | 2,368 | 2,352 | 2,443 | 2,481 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
NOTA: La cifra de 1996 ta referida a 1 de mayu y el restu a 1 de xineru.
| Gráfica d'evolución demográfica de Villatobas ente 1900 y 2006 |
 |
| Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia |
Economía
[editar | editar la fonte]L'actividá económica principal d'esti Conceyu ye la agricultura, siendo los cultivos principales la vide, el cebera y la olivar. La importancia d'estos cultivos reflexar en diverses obres consultaes: como “La Mesa de Ocaña nel S.XVIII” d'Antonio Ponz y otros; o'l “Diccionariu Xeográficu de Madoz” (1850) onde se recueye la esistencia de numberosos molinos d'aceite. Anguaño esiste una única almazara d'aceite d'oliva.
Amás cuntamos con una cooperativa vitivinícola que embotella dos caldos con denominación d'orixe de la Mancha: vinu blanco "Morayo" y vinu tinto "Don Andrés". creándose apocayá una nueva bodega familiar na llocalidá.
Tamién dispón d'una empresa de fertilizantes agrícoles.
Tocantes a l'actividá industrial, puramente dicha, nun esiste como tal nel conceyu anque si cunta con diverses empreses del sector servicios: comercios d'alimentación, restauración, fornos de pan y bollería, talleres mecánicos; y delles empreses del sector de la construcción: d'albañilería, de pintura y del sector testil: talleres de cordura (anque últimamente paez que'l sector testil ta en crisis lo que repercute nel emplegu femenín del conceyu).
La actividá turística del conceyu ye más bien escasa, magar mientres el branu aumenta la población col regresu de persones naturales del conceyu. El recién afayu del xacimientu arqueolóxicu celtíberu “Plaza de Moros”, declaráu Bien d'Interés Cultural cola categoría de Zona Arqueolóxica por aciu Decretu 67/2002 de 7 de mayu de la Xunta de Comunidaes de Castiella-La Mancha, puede sirvir de motor pa esti sector nun futuru pos yá ye conocíu en diverses universidaes españoles y estranxeres.
Monumentos y llugares d'interés
[editar | editar la fonte]
- Conceyu.
- Casa del coronel.
- Ermita de San Isidro.
- Ermita de San José.
- Ermita de San Jorge.
- Ermita de Santa Ana.
- Ermita de Santa Catalina.
- Ilesia parroquial de La nuesa Señora de l'Asunción (sieglu XVI): Estilu de transición del arte ojival, d'un góticu tardíu al Renacimientu. Consta de tres naves siendo bien ancha la central y estreches les llaterales. Les bóvedes son de crucería ojival. Tien una torre de tres cuerpos más basamento, siendo nel más curtiu onde s'agospia'l campanariu.Empecipiada en 1614.
- Ermita d'El nuesu Padre Jesús Nazarenu (sieglu XVII-XVIII): Planta de cruz llatina cubierta por bóveda de cañón con lunetos y estremáu en cinco tramos. El cruceru cubrir por bóveda de media naranxa, con pechinas y llinterna. Cabecero rectangular, cubrir con bóveda baída. Brazos del cruceru cuadraos con media naranxa. Accesos nel pie y un llateral. Fábrica de mampostería encalada y lladriyu. Ye d'estilu barrocu.
Personaxes pernomaos
[editar | editar la fonte]- Beatu Alfonso de Baena (Villatobas, 1539 – Islles Canaries, 15 de xunetu de 1570), mártir y beatu xesuita. Orfebre d'oficiu llevaba 3 años na Compañía de Xesús cuando embarcó en Lisboa, xunto con otros 70 xesuites al mandu del P. Acevedo, camín de les misiones de Brasil. El P. Acevedo diba con 40 xesuites (32 portugueses y 8 españoles) na nao Santiago cuando la embarcación foi asaltada por corsarios en Canaries. Los 40 xesuites, ente los que s'atopaba'l coaxutor Alfonso de Baena, fueron martirizaos y dalgunos fueron refundiaos vivos al mar. Fueron beatificaos por Pío IX en 1854.
- P. Juan de Montalvo (Villatobas, ochobre de 1572 – Madrid, 13 d'agostu de 1639), xesuita y teólogu. Empecipió los sos estudios nel Colexu de la Compañía de Xesús en Ocaña y fixo'l noviciáu nel Seminariu de Lletres Humanes de Villarejo de Fuentes, recibiendo la ropa de la Compañía de Xesús el 27 de febreru de 1592. En Huete estudió Humanidaes y en Alcalá Teoloxía. El so primer destín como profesor foi la cátedra de Moral nel colexu de Ocaña y dempués ocupó la cátedra de Teoloxía nel Colexu de San Esteban de Murcia, aportando a rector de dichu colexu. Tamién foi rector del Colexu de Alcalá (1624) y del Colexu Imperial de Madrid (1632), llamáu dempués Catedral de San Isidro. Foi amás profesor de la casa real del rei Felipe IV pa los nobles y señores de los sos reinos y Superior Provincial de la so compañía na Provincia de Toledo.
- Bernard de Labrousse de Beauregard (Montignac, Francia, 1735 – Villatobas, 1800), Canónigu regular de l'Abadía de Chancelade (Périgord, Francia), diputáu del cleru a los Estaos Xenerales de 1789 (Francia), exiliáu n'España (1792-1800) y autor de dellos escritos, ente ellos La Révolution de France.
- Monseñor Hilario Alcázar (Villatobas, 14 de xineru de 1818 – Ávila, 15 d'ochobre de 1870), obispu y misioneru. En 1834 ingresa nel conventu de los PP. Dominicos de Ocaña y en 1837 marcha como misioneru dominicu a les Islles Filipines siendo ordenáu sacerdote en 1841. En 1842 ye treslladáu a Tonkín (Vietnam)onde exerz diversos cargos pastorales y en 1849 ye consagráu obispu. En sufriendo la persecución que nestes tierres producir contra los miembros de la Ilesia y tres el martiriu del Vicariu Apostólicu de Tonkín, ye nomáu, en 1861, pa esti cargu debiéndose encargar de restaurar la misión: ilesies, colexos, hospitales… En 1869 torna a Roma pa participar na comisión de Ritos Orientales del Conceyu Vaticanu I, cayendo gravemente enfermu al rematar el conceyu. Torna a España onde muerre nel Palaciu episcopal del Obispu d'Ávila, y relixosu dominicu, D. Fernando Blanco.
- D. Llión Carboneru y Sol (1812 – 1902), periodista y catedráticu de Llingua Árabe na Universidá de Sevilla. Intervieno dende siempres pública y viviegamente en defensa del catolicismu, especialmente al traviés de la revista “La Cruz fundada en 1852 y de la que foi propietariu, direutor y redactor, dende la que reclamó los derechos de la Ilesia en materia educativo. Al empecipiase la Revolución de 1868, denunció la quema y destrucción de conventos en Sevilla, y les manifestaciones anticatólicas de la Xunta Provincial Revolucionaria de la ciudá. Participó de manera especial na creación de la Universidá Católica de Sevilla, y tuvo impartiendo docencia nos Estudios Católicos de Madrid. N'ochobre de 1868, treslladar a esta ciudá cola so familia, solicitando un permisu por motivos de salú. Sicasí, cuando'l Ministeriu de Fomentu ordenó-y volver a la docencia tres meses dempués, el profesor Carboneru nun lu fai, formándose-y l'oportunu espediente, y dexando la cátedra d'Árabe vacante.
- José Joaquín Sánchez Frutos, alies el Jaro, (Villatobas 1963-Madrid 1979) Famosu delincuente que la so vida foi llevada al cine en "Navayeros"
OTROS FÍOS PERNOMAOS: El P. Pedro d'Arenas(llexendariu) Primer sacerdote que celebró misa n'América en 1492, nel primer viaxe de Colón.(Según un documentu de 1648). Fray Alonso de San José, Agustino recoletu, Martirizáu en Filipines, en 1632. Francisco Mora Méndez (Villatobas 1842-Madrid 1924) Cofundador del PSOE.
Fiestes
[editar | editar la fonte]- Selmana Santa.
- (30 d'abril) Los Mayos.
- (15 de mayu) Romería de San Isidro Llabrador .
- (17 de mayu) Fiesta de Jesús de Mayu.
- Corpus Christi.
- (15 d'agostu): Fiestes de La nuesa Señora de l'Asunción.
- (14 de setiembre): Fiestes d'El nuesu Padre Jesús Nazarenu, patrón de Villatobas.
Y.V.A 2 (Escuadrón de Vixilancia Aérea Nᵘ)
[editar | editar la fonte]L'orixe del Escuadrón asitiáu nel términu de Villatobas, atopar nel primer conveniu Hispanu-Americanu robláu'l 26 de setiembre de 1953. El 21 d'abril de 1956 créase'l Mandu de la Defensa Aérea, englobando al EVA 2 como integrante de la Rede d'Alerta y Control.
La construcción del Escuadrón foi realizada pola Fuercia Aérea de los EEXX. En 1955 terminar la construcción del radar y l'Escuadrón tien el so primer Xefe español: el Tcol. D. Rafael del Pozo y de la Piedra, siendo la so Inauguración Oficial en 1.958 efectuada pol dictador FRANCISCO FRANCO BAHAMONDE.
L'EVA 2 ye'l primer Escuadrón de la Rede en poner en funcionamientu los sos equipos y empezar a vixilar l'espaciu aereu d'España dende'l 8 de xunetu de 1958. Esi mesmu día realiza la primera interceptación aérea, conjuntamente cola Ala de Caza nᵘ1, dotada d'aviones F-86-F Sabre, de la Base Aérea de Manises.
El trabayu operativu compartir con militares del 871 SQN "GUARDIAN ANGEL" de la USAF hasta'l 20 de payares de 1964 que se recepcionan les instalaciones y equipos A CARGU DEL Tte. Col. Campuzano; a partir d'esta fecha los militares españoles asumen la responsabilidá de la vixilancia del Espaciu Aereu Español.
Nel mes de febreru de 1.969 sustitúyese'l AN/FPS-20 pol AN/FPS-100. Ente los meses de xineru de 1.972 a abril 1.974 desenvuélvese'l programa Combat Grande I, mientres el cual tamién sustituyir nel añu 1.973 el AN/FPS-100 pol AN/FPS-113.
El 13 de Setiembre de 1.975 l'Alcalde de la Llocalidá de Villatobas fai entrega d'una placa conmemorativa al Escuadrón onde diz "HOMENAXE DE VILLATOBAS AL ESCUADRON D'ALERTA Y CONTROL Nᵘ2, PROTECTOR DE LOS NUESOS CIELOS".
El 13 de setiembre de 1988 inaugurar na llocalidá de Villatobas un monumentu a los Cayíos del Exércitu del Aire y una cai a l'Aviación Española, onde s'atopa dichu monumentu.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ "Significáu del escudu de Villatobas", artículu de Juan Antonio López Pereira, en Programa de fiestes patronales de Villatobas, añu 2002
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Villatobas.- Diputación de Toledo
Datos: Q616392- Multimedia: Villatobas