Gregor dr Groß

dr Gregor I. bim Diktiere vum gregorianische Gsang (us em Antiphonar vum Hartker vu St. Galle, Stiftsbibliothek St. Galle, Cod. 390, p. 13, um 1000)

Dr Gregor dr Groß (Gregorius, as Papscht Gregor I.; * um 540 z Rom; † 12. Merz 604 au dert) isch vu 590 bis 604 Papscht gsii. Är giltet as ain vu dr wichtigschte Päpscht un isch dr jingscht vu dr vier große latynische Chilchevätere vu dr Spotantiki. Anne 1295 isch er hailiggsproche wore.

Wältligi un chilchligi Karriere

Dr Gregor isch wahrschyns us dr stadtremische Patrizierfamilie vu dr Anicier chuu, wu im 5. Johrhundert zwee vu dr letschte weschtremische Chaiser gstellt ghaa het un au z Oschtrom bzw. z Konstantinopel zue dr Oberschicht zellt ghaa het. Dr Gregor isch en Uränkel zum Papscht Felix II. (III.) († 492). gsii. Em Gregor sy Vater Gordianus isch en hoche Beamter vu dr Stadt Rom gsii, un au dr Gregor het aafangs no däre Familiedradizion e grindligi rhetorischi un juristischi Uusbildig gmacht un isch derno Bolitiker wore.

No syre Amtszyt as Praefectus urbi vu Rom – em hegschte Amt, wu ne Senator im Biet vu Italie het chenne haa – het er si anne 575 aber fir e Lääbe as Mench entschide; villicht au wel em e Perschpäktiv fir e wyteri Karriere gfählt het im Dienscht vum Chaiser. Dr weschtremisch Senat isch syt em Gotechrieg (535–552) am Uflese gsii. D Villa vu dr Eltere uf em Monte Celio het er in e Benediktinerchloschter umgwandlet, s Chloschter Santi Andrea e Gregorio al Monte Celio git s hite no. Sy Vorgänger as Papscht, dr Pelagius II., het en 579 in Chilchedienscht gholt un het en as Apokrisiar uf Konstantinopel gschickt, wun er sechs Johr lang bliben isch un, wel er nit guet Griechisch chenne, mänkmol Schwirigkaite ghaa het si z verständige. No syre Ruggchehr isch dr Gregor Beroter vum Pelagius II. un am 3. Septämber 590 sälber zum Papscht gwehlt wore – dr erscht Mench vu dr latynische Chilche, wu zum Bischof vu Rom un dodermit zum Papscht gwehlt woren isch.

Territoriali Situation anne 527 n. Chr., em Amtsaadritt vum Justitian I. im Oscht- un Wescht-Remische Rych

S Remisch Rych bim Dood vum Justinian 565 n. Chr.

Pontifikat

Wältligi Bolitik

dr Gregor I. (zweete vu rächts) mit em Benedikt vu Nursia, em Laurentius vu Rom em em Johannes em Daifer uf eme Bild vum Andrea Mantegna (1459)

Syt dr Ruggeroberigschrieg unter em Justinian I. isch d Stadt Rom zmindescht nominäll unter dr Herrschaft vum oschtremische Chaiser gstande. Dr Gregor het kai Konflikt mit em Chaiser Maurikios (582–602) welle, wu in dr Hauptsach s Imperium am Euphrat un dr Donau het welle verdaidige, är het aber Händel mit em Chaiser riskiert, wun er 593 aigemächtig mit dr Langobarde uusghandlet het, ass si dailwys abzien un derfir all Johr e Tribut vu 500 Goldpfund kriege. Mit dr Langobardechenigi Theudelinde het er Brief gwächslet un ere wärtvolli Gschänk gmacht.

Chilchebolitik

Um dr Titel „ekumenische Patriarch“ isch s zue Händel mit em Patriarch vu Konstantinopel, em Johannes Nesteutes chuu. Dr Gregor het um dr Aaspruch fir d Vormacht vu Rom in dr Gsamtchilche gwisst, wu scho vum Innozenz I. ufgstellt woren isch, ohni ass er dää aber bedingigslos forciert ghaa hätt.

Geg dr allno vyle Nitchrischte isch dr Gregor dergege in dr Regle extrem intolerant ufdrätte, zem Byschpel het er anne 599 ghaiße, d Haide vu Sardinie mit Gwalt zum Iberdritt zum Chrischtedum z zwinge:

„Wänn ihr feschtstelle, ass si ihr Verhalte nit wänn ändere, no haiße mir eich, ass ihr si mit greschtem Yyfer verfolge. Sin si uufrei, no schleen si mit Bängel un Folter, go si zwinge si z bessere. Sin si aber freii Mänsche, no solle si dur strängschti Chärcherhaft zur Yysicht brocht wäre, wie s aagmässen isch, ass sälli, wu si waigere, dr hailsame Wort z loose, wu si us dr Gfohr vum Dood rette chenne, dur lybligi Qual zue dr gwinschte gaischtige Gsundhait gfiert wäre.“

E baar Johrzehnt vorhär het dr Theoderich dr Groß no feschtghalte, ass es uumegli sei, eberem d Aanahm vun ere Religion z haiße (Religionem imperare non possumus, Cass. Var. 2,27). Ass dr Gregor fir e gwaltsami Bekehrig gsii isch, het dergege dr Wääg fir s weschteuropäisch Mittelalter gwiise. Historisch wichtig isch au sy Entschaidig gsii, Missionar uf Britannie z schicke un doderdur dr angelsächsisch Chenig Æthelberht vu Kent zum Chrischtedum z chehre. Dodermit isch dr Grundschtai glait wore fir e nei gsamtoobeländisch Chilchebewusstsyy, mit em remische Papschtdum an dr Spitz.

As „Menchspapscht“ het si dr Gregor „Chnäächt vu dr Chnäächt vu Gott“ (servus servorum dei) gnännt, wu bis hite Bstanddail vu dr päpschtlige Titulatur bliben isch. D Menchsregle vum Benedikt vu Nursia het eso ne große Yydruck uf en gmacht, ass er si fir di gsamt Chilche fir verbindli verchindet het un sälber au en benediktinische Lääbesstil bflägt het. No dr Aasicht vu mänke hitige Forscher isch s aber dr Gregor sälber gsii, wu d Regle formuliert ghaa het, oder ain vu syne Schueler. In syre Grabinschrift wird er au consul Dei, also „Konsul vu Gott“ gnännt. No dr Arme luege un sorge isch e wichtig Elemänt vu sym Pontifikat wore. Aigetli hätt dr Chaiser d Versorgig vu dr Stadt Rom, wu dodmol e baar Zehndöusert Yywoher ghaa het, mit Fruucht sotte sicher selle. Wel die aber mangelhaft gsii isch, het dr Gregor di riisige Ländereie vu dr Chilche z Siditalie un z Sizilie nei organisiert un nei druf wirtschafte loo. Aafangs Monet het s e allgmaini Verdailig vu Lääbesmittel gee. Dr Gregor het au di andere Bischef gmahnt, ass dää, wu Hunger lydet, nume uf e Breedig heert, wänn mer em vorhär ghulfe het. Almose het er as Opfer fir Gott gsääne, wu aim emänd Gnad im Gottesgriicht yybringt.

Dr Gregor het dr Uusdruck Papscht as uusschließlige Amtsname fir dr Bischof vu Rom feschtgschribe. Mit ihm isch s Papschtdum vu dr Spotantiki in s Mittelalter ibergange.

Noowirke

dr Gregor I. (Idealporträt vum Antonello da Messina, um 1472/1473)

Dur syni Hyfe Schrifte het dr Gregor iber Johrhundert in dr kadolische Chilche seli wichtig wore. Dernäbe wird er as ain vu ganz wenige weschtlige Hailige au in dr orthodoxe Chilche gachtet un verehrt. Scho frie het s e Hufe Legände um dr Gregor gee. Unter anderem isch di aristokratisch Abstammig vum Papscht bal vergässe wore, un frie isch verzellt wore, dr Gregor sei en arme, uubekannte Ainsidler un vormolige Sinder gsii, wu dur e gettligi Yygebig in Abwäsehait zum Papscht gmacht wore sei. Dr Hartmann vu Aue het us däne Legände Johrhundert speter sy Wärch Gregorius gmach, wu derno d Grundlag fir em Thomas Mann sy Roman Der Erwählte bildet het.

Drotz ass s Gregorianisch Sakramentar un au dr Gregorianisch Choral nit vu ihm gsii sin, het mer im Mittelalter gsait, s seie Schepfige vum Gregor gsii go ene greßeri Autoritet gee. Em kadolische Mässbuech het dr Gregor in dr Liturgy wahrschyns d Form gee, wie si hit no giltig isch.

Mahndäg

• kadolische Mahndag (syt 1969): 3. Septämber (Dag vu syre Wahl zum Papscht 590)
• kadolische Mahndag (bis 1969): 12. Merz (Dag vu dr Lycht 604)
• proteschtantische Mahndag: EKD un ELCA: 12. Merz (Dag vu dr Lycht 604), LC-MS: 3. Septämber (Dag vu syre Wahl zum Papscht 590)
• anglikanische Mahndag: 3. September (Dag vu syre Wahl zum Papscht 590)
• orthodoxe Mahndag: 12. März (Dag vu dr Lycht 604)

Anne 1295 isch dr Gregor dur dr Papscht Bonifatius VIII. hailiggsproche wore. Syni Attribut sin d Tiara, Buech, Duube, s Diene in arme Lyt. Är isch Patron vum chilchlige Schuelwäse, dr Bärgwärch, em Chor- un Choralgsang, dr Glehrte, Lehrer, Schueler, Studänte, Sänger, Musiker, Muurer, Chnopfmacher; gege Gicht un Pescht.

Verschideni Chilche drage sy Name. S Chloschter St. Gregor im elsässische Mìnschter isch ihm gweit wore.

Wärch

Gregormeister: dr Papscht Gregor dr Groß uf em Droon. Ainzelblatt us ere Handschrift mit dr Briefsammlig vum Gregor, vum Registrum Gregorii, Trier no 983. Trier, Stadtbibliothek, Hs. 171/1626

Em Gregor sy Stil isch literarisch aaspruchsloser wie dä vu andere Chilchevätere, sy Sprooch isch necher am gschwätze Wort un vermydet d Schmuckmittel un di gebildete Reminiszänze vun ere griechisch un klassisch latynisch gebildete Elite, wie si dr Augustinus un dr Hieronymus no hän chenne voruussetze. D Aifachhait vu sym Stil isch nit nume Uusdruck vu dr gwandlete Bildigsverhältnis vu syre Zyt, si isch au ne bewussti Entschaidig fir e „demietige Stil“ (stilus humilis), wu d Wohret vum Evangelium in Mittelpunkt stellt un dr chunschtvolle Form as Uusdruck vu dr Wältwyysi missdröue duet, doderby aber d Schlichthait vum Uusdruck mit eme starke Gfiel un un ere lydeschaftlige Iberzygig verbindet. Dää Stil het mit derzue bydrait, ass syni Wärch im Mittelalter eso erfolgrych un beliebt gsii sin, un eso ne große Yyluss uf d Volksfremmigkait ghaa hän. Syni exegetische Schrifte ghere zue dr am maischte exzerpierte, syni Dialogi zue dr maischtgläsene Wärch im Mittelalter.

• Liber regulae pastoris (I-IV). Patrologia Latina (PL] 77,13–128. Kritische Ausgabe von F. Rommel mit franz. Übersetzung von Ch. Morel, Paris 1992 (= Sources Chrétiennes, 381–382). Ausgabe der altenglischen Übersetzung von I. Carlson, Stockholm 1975–1978. Deutsche Übersetzung von G. Kubis, Graz 1986, ISBN 3-222-11690-3
  Bschrybt d Grind, wäge was mer si zum Amt vum Seelsorger entschaidet, d Tugende, wu s bruucht fir des Amt, d Ufgabe vum Seelsorger un ass es notwändig isch, ass mer si all Dag bsinnt un sälber brieft.

Elfebaindafele: Gregor dr Groß, inschpiriert vu dr Duub vum Hailige Gaischt, dodrunter sy Tachygraph, Wien, Kunsthistorisches Museum, 10. Jahrhundert

• Moralia in Iob (I-XXXV). PL 75, 519–1162; PL 76, 9–782. Kritische Ausgabe von M. Adriaen, CCSL 143 (1979), 143A (1979), 143B (1985).
  En uugwehndli brait aaglait Hiobkommentar in 35 Biecher, aagfange, wun er z Konstantinopel gsii isch, un volländet um 595, wu s Buech Hiob noch em Prinzip vum dreifache Schriftsinn interpretiert: uf aire Syte literal in dr wertlige Bedytig vum Täxt, uf dr andere Syte tropologisch in dr moralische Situation vum ainzelne Mänsch un zum dritte allegorisch-typologisch mit Bezug uf s Hail vu dr Gschicht Christi un syre Chilche.

• Homiliae in evangelia (I-II). PL 76, 1075–1314; deutsche Übersetzung von Michael Fiedrowicz, Freiburg 1997–1998 (= Fontes Christiani, 28.1-2), ISBN 3-451-23811-X, 3-451-23812-8
  Vierzg exegetischi Bredige zue Evangelieperikope, wahrschyns im Lauf vum Chilchejohr 590/91 vordrait un 592 schriftli uusegee. Di zwanzg Bredige vum erschte Buech het dr Gregor diktiert un het si in syre Gegewart dur e chilchlige Notar vordrage loo, di zwanzg Breedige vum zwaite Buech het er sälber ghalte.

Im Homiliarum In Evangelia Libri Duo schrybt dr Gregor I. in ere Uuslegig zue (Lukas 7,36−50 ), wu ne namnlosi Sinderi em Jesus d Fieß wäsche un salbe duet un wu dr Lukastäxt nit aagit, was fir e Sind ere vorghalte woren isch (no Johannes 12,3  Maria vu Betanie; lueg au Matthäus 26,6-7 ; Markus 14,3 ), ass die Person mit dr Frau idäntisch sei, wu dr Markus versicheret, ass ihre sibe Dämone uusdribe wore seie un si emänd Maria Magdalena sei (Markus 16,9 , Lukas 8,2 ). Derzue bhauptet er, si sei ne ehmoligi Proschtituierti. Är bstetigt dodermit as Papscht e Glychsetzig, wu scho anne 373 dr Ephräm in eme Kommentar gsait ghaa het. Eso isch us dr Zyygi vu dr Uferstehig (Markus 16,6 ) un vu dr Chryzigung, wu derby bliben isch, wu dr Jesus gstorbe un z Grab drait woren isch (Matthäus 27,55-56 , Matthäus 27,55-56 , Matthäus 27,61 , Johannes 20,11 ), e exemplarischi Sinderi im sexuälle Beraich wore. Mit em nämlige Eel, wu si ihre sindige Lyyb bflägt ghaa het, heb si jetz d Fieß vum Jesu gsalbt. Erscht dur dr Papscht Johannes Paul II. un speter dr Franziskus isch die Glychsetzig ufglest wore un di bsunder Roll vu dr Maria Magdalena as Erschtzyygi, ass dr Jesus uferstanden isch, un as erschti Boti gegeniber dr Aposchtel wider uusegstellt wore.

• Homiliae in Ezechielem (I-II). PL 76, 781-1072. Kritische Ausgabe von M. Adriaen, CCSL 142 (1971). Deutsche Übersetzung von Georg Bürke, Einsiedeln: Johannes-Verlag, 1983
  22 exegetischi Breedige vu anne 593, mit Erkleerig vu Ez 1-3 un Ez 40.

• Homiliae super Ezechielem. Fratres vitae communis, Brüssel um 1476/77 (Digitalisierti Uusgab vu dr Universitäts- und Landesbibliothek Düsseldorf)

• Homiliae super Ezechielem. Michael Furter, Basel 1496 (Digitalisat)

• Homiliae in canticum canticorum. Kritische Ausgabe von P. Verbraken, CCSL 144 (1963), p. 3–46.
  Zwoo Breedige iber e Stell vum Hochelied (Ct 1,1-8). D Expositio super cantica canticorum (PL 79,471-548), wu unter dr Wäärch vum Gregor iberliferet isch, wird hite zmaischt em Robert vu Tumbalena zuegschribe.

• Pastorale, sive Regula pastoralis. Martin Flach, Basel; nit no 1472 (Digitalisierti Uusgabe)

• Pastorale, sive Regula pastoralis. Michael Furter, Basel 15. II. 1496 (Digitalisat)

• Regula pastoralis. Kreuzherrenkonvent, Marienfrede um 1475 u. um 1485/1500 (Digitalisat)

• In librum I Regum expositiones (I-VI). PL 79,17-468. Ed. P. Verbraken, CCSL 144 (1963), p. 49–614
  Kommentar zum 1. Buech Samuel.

• 854 erhalteni Brief, wu dr Gregor an Bischef, Fiirschte, Missionar u. a. Persone im ganze Beraich vum Chrschteduumgschribe het. D Brief handle vu Themen wie Theology, Moral, Bolitik, Diplomaty, Menchsduum, bischefligi un päpschtligi Verwaltig un gän Ufschluss iber s Gregors Karakter un sy Amtsfierig.

• Dialogi de vita et miraculis patrum Italicorum (I-IV). PL 77,127–431. Kritische Ausgabe von U. Moricca, Rom 1924 (= Fonti per la Storia d'Italia, 57). Deutsche Übersetzung von Joseph Funk, Bibliothek der Kirchenväter, 2. Ausgabe, Reihe II, 3 (1933).
  Des sin vier Biecher iber s Lääbe un d Wunder vu Hailige z Italie, fir dr Noowys, ass nit nume dr Oriänt, nai, au Italie asketischi Hailigi ghaa het, wu Wunder gwirkt hän. S zwait Buech isch ganz em hailige Benedikt vu Nursia gwidmet, wu dr Gregor em s Ideal vum „habitare secum“ zuegschribe het. S viert Buech will mit ere Sammlig vu Visione zum Jensyts und Erschynige vu Verstorbene dr Glaube an s Lääbe noch em Dood sterker mache. S Wäärch het d Visionsliteratur vum Mittelalter seli noohaltig breegt. Dr Gregor giltet dr Reformatore, wu nume vum Himmel un dr Helli as Jensytsort uusgange sin, as „Erfinder vum Fäägfyyr“, wel erdo schrybt, ass an bstimmte Ufenthaltsort di Verstorbene dur Fyyr oder Wasser vu ihre lässlige Sinde chenne syyfere. Au chennte Mässopfer die Bueßzyt chiirzer mache. Di friemittelalterli mittelgriechisch Ibersetzig dur dr Papscht Zacharias isch vum Konstantin Dapontes 1780 neigriechisch iberschafft wore. Wäg däre rächt populäre Ibersetzig vu dr Dialog wird dr Gregor in de orthodoxe Chilche as Gregorios ho Dialogos verehrt.

• Dialogorum libri IV (mndl.). Kreuzherrenkonvent, Marienfrede 1477 (Digitalisat)

• Dialogorum libri IV. Bartholomaeus von Unckel, Köln nicht nach 1482 (Digitalisat)

• Expositio in Canticum Canticorum. Michael Furter, Basel 13. III. 1496 (Digitalisat)

Literatur

• Arnold Angenendt: Das Frühmittelalter. Die abendländische Christenheit von 400 bis 900. Kohlhammer, Stuttgart 2001, ISBN 3-17-017225-5, S. 239–243.
• Peter Eich: Gregor der Große. Bischof von Rom zwischen Antike und Mittelalter. Ferdinand Schöningh, Paderborn 2016, ISBN 978-3506783707.
• Katharina Greschat: Die Moralia in Job Gregors des Großen. Ein christologisch-ekklesiologischer Kommentar. Tübingen: Mohr Siebeck 2005, ISBN 978-3-16-148618-0.
• Achim Thomas Hack: Gregor der Große und die Krankheit (= Päpste und Papsttum. Band 41). Hiersemann, Stuttgart 2012, ISBN 978-3-7772-1227-2.
• Georg Jenal: Gregor der Große und die Stadt Rom (590–604). In: Friedrich Prinz (Hrsg.): Herrschaft und Kirche. Beiträge zur Entstehung und Wirkungsweise episkopaler und monastischer Organisationsformen (= Monographien zur Geschichte des Mittelalters. Band 33). Hiersemann, Stuttgart 1988, ISBN 978-3-7772-8809-3, S. 109–145.
• Marie-Luise Laudage: Caritas und Memoria mittelalterlicher Bischöfe (= Münstersche Historische Forschungen. Band 3). Böhlau, Köln u. a. 1993, ISBN 3-412-07192-7.
• Hartmut Leppin: Die Kirchenväter und ihre Zeit. Von Athanasius bis Gregor dem Großen. Beck, München 2000, ISBN 3-406-44741-4.
• Robert A. Markus: Gregory the Great and his world. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 1997, ISBN 0-521-58430-2.
• Jeffrey Richards: Consul of God. The Life and Times of Gregory the Great. Routledge & Kegan Paul, London u. a. 1980, ISBN 0-7100-0346-3 (dytsche Titel: Gregor der Große: Sein Leben – seine Zeit. Styria, Graz u. a. 1983, ISBN 3-222-11443-9).
• Pierre Riché: Gregor der Große. Leben und Werk. Neue Stadt, München 1996, ISBN 3-87996-353-3.
• Michael Fiedrowicz: Das Kirchenverständnis Gregors des Grossen. Eine Untersuchung seiner exegetischen und homiletischen Werke(= Römische Quartalschrift für Christliche Altertumskunde und Kirchengeschichte, Supplementband 50), Herder, Freiburg, Basel, Wien 1995, ISBN 3451226995.

Weblink

 Commons: Gregor der Große – Album mit Multimediadateie

• Wärch vu un iber Gregor den Großen in dr Dytsche Digitale Bibliothek

Sekundärliteratur

• Ytrag in d Catholic Encyclopedia, Robert Appleton Company, New York 1913 (änglisch)

Wärch vum Gregor

• Wäärch vum Gregor in Nicene and Post-Nicene Fathers, Series II: Band 12 und Bd. 13
• Gsamtwärch vu Migne Patrologia Latina mit Inhaltsverzaichnis
• Moralia in Job, e-Text, no dr änglische Ibersetzig vum John Henry Parger / J. Rivington, London 1844.
• Moralia in Job, digitalisierte Handschrift Msc.Bibl.41 vu dr Staatsbibliothek Bamberg us em 2. Drittel vum 11. Johrhunderts
• Homiliae in Ezechielem, digitalisierte Handschrift Msc.Patr.69 der Staatsbibliothek Bamberg (2. Viertel 11. Johrhundert – 2. Helfti 11. Johrhundert)
• Regula pastoralis, digitalisierte Handschrift Msc.Patr.76 der Staatsbibliothek Bamberg (10. Jahrhundert)
• Homiliae in Ezechielem, liber II - BSB Clm 6237, Freising, vor 784
• deutsche Auszüge aus dem Briefregister (Bibliothek der Kirchenväter)
• deutsche Übersetzung der Hirtenregel (Bibliothek der Kirchenväter)
• deutsche Übersetzung der Dialoge (Bibliothek der Kirchenväter)

Fueßnote

Vorgänger	Amt	Nachfolger
Pelagius II.	Papscht 590–604	Sabinianus

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Gregor_der_Große“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.