Middagkanon
Die middagkanon is sedert 1806 'n historiese tydsein in Kaapstad, Suid-Afrika. Dit bestaan uit twee swart Nederlandse vlootkanonne wat om die beurt afgevuur word, met een wat as rugsteun dien. Die kanonne staan op Vlaeberg, naby die stadskern. Die terrein is amptelik toe vir die publiek.
'n Soortgelyke tradisie bestaan op ander plekke in die wêreld, soos in Nice (Frankryk),[1] Hongkong[2] en in beide Quebec en Halifax (Kanada).[3][4]
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die nedersetting by die Kaap die Goeie Hoop is in 1652 deur Nederland gestig en die kanonne was oorspronklik deel van die gewone geskut by die Imhoff-battery by die Kasteel in Kaapstad.
Die kanonne word vandag steeds gebruik. Nadat die Britse vloot dié soort vlootkanon as standaard aanvaar het, is die middagkanonne tydens die 1795-besetting na Kaapstad gebring.
In 1795, tydens die Napoleontiese Oorloë, het die Britte die Kaapkolonie van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie verower. Dié het sy gebiede na die Bataafse Republiek oorgedra en in 1799 ophou bestaan. Die Britte het die Kaapkolonie in 1803 terugoorhandig aan die Bataafse Republiek. In 1806 is die Kaap weer deur die Britte beset en hulle het die Kaap daarna beheer totdat dit in 1910 deel van die onafhanklike Unie van Suid-Afrika geword het. Kort nadat die Britte beheer oorgeneem het, is die twee Nederlandse kanonne deur nuwes vervang; die oues is van die Imoff-battery verwyder en as seinkanonne gebruik. Omdat die harde klank inwoners ontstel het, is hulle eindelik na Vlaeberg geskuif. Die eerste sein wat van daar af gevuur is, was op 4 Augustus 1902.
Die kanonne is aanvanklik gebruik om die aankoms van skepe wat die Kaap aangedoen het om voorrade aan te vul, aan binnelandse inwoners aan te kondig.[5] Namate moderne kommunikasiemetodes beskikbaar geraak het, is die kanonne ophou gebruik om die aankoms van skepe in die hawe aan te kondig.
Dit is daarna gebruik om die tyd aan te kondig: elke dag om 12:00, buiten Sondae en vakansiedae.[6] Die ritueel is een van Kaapstad se oudste tradisies.
Tydseine
[wysig | wysig bron]Die kanonne word sedert 1806 gebruik om die tyd aan te dui. Volgens plaaslike tradisie was die aanvanklike doel daarvan sodat skepe in die hawe die akkuraatheid van hulle klokhorlosies kon bevestig. Die klokhorlosies is belangrike chronometers op skepe om lengtegraad te help bereken. Die klank van die kanonne was waarskynlik te onakkuraat vir skepe wat 'n paar kilometer weg was as hulle nie die relatief stadige spoed van klank in ag geneem het nie.[7] Om dié rede het skepe eerder na die uittrek van die rook gekyk as na die klank geluister.
Die uitvinding van die akkurater tydbal in 1818 het die kannonne gou oorbodig gemaak vir skepe wat hulle chronometers wou stel.[8] Die tydbal op Vlaeberg is gebruik om tyd van die Kaapstadse Sterrewag in Observatory te stel, want die sterrewag se tydbal was nie uit alle dele van die baai sigbaar nie. Om presies 13:30 Kaapse tyd[9] sou die bal by die sterrewag laat val word – 'n waarnemer op Vlaeberg sou dan die bal daar ook laat val. Skepe het die tyd van die bal op Vlaeberg met 'n sekonde aangepas om op te maak vir die tydsvertraging.[10]
Ná die ontdekking van die gelykstroomtelegraaf is dit moontlik om die kanonne van 'n afstand af te vuur, en sedert 1864 word die middagkanon regstreeks van die Suid-Afrikaanse Astronomiese Sterrewag afgevuur.[6]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "VIDEO. Nice. Qui se cache derrière le traditionnel coup de canon de midi ?". actu.fr (in Frans). Besoek op 2 April 2023.
- ↑ "Noon Day Gun". Discover Hong Kong. Besoek op 31 Maart 2011.
- ↑ "Traditions". La Citadelle de Québec – Musée Royal 22e Régiment (in Frans). Besoek op 2 April 2023.
- ↑ Halifax, Discover (25 Junie 2019). "Get fired up for the daily Noon Gun at the Halifax Citadel". Discover Halifax (in Canadian English). Besoek op 2 April 2023.
- ↑ Percy Ward Laidler (1926). A Tavern of the Ocean By Percy Ward Laidler. M. Miller, limited. p. 71. Besoek op 4 Oktober 2008.
- ↑ 6,0 6,1 "A visit to the Noon Gun is a blast". The Cape Times & Independent Online, 7 December 2005. Besoek op 8 Desember 2005.
- ↑ William Carpenter Pendleton Muir (1906). A Treatise on Navigation and Nautical Astronomy, Including the Theory of Compass Deviations. The United States Naval Institute. p. 555.
- ↑ Aubin, David (2010). The Heavens on Earth: Observatories and Astronomy in Nineteenth-Century Science and Culture. Durham, N.C.: Duke University Press. p. 164. ISBN 978-0-8223-4640-1.
- ↑ De Horsey, Algernon (1897). "II". Africa pilot, Part III (6 uitg.). pp. 57. Besoek op 5 September 2009.
- ↑ William Henry Rosser, James Frederick Imray (1867). The Seaman's Guide to the Navigation of the Indian Ocean and China Sea. J. Imray & Son. pp. 275–276. Besoek op 4 Oktober 2008.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Middagkanon.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
