Ardi
| |
| Algemene naam | Ardi |
|---|---|
| Katalogusnommer | ARA-VP-6/500 |
| Spesie | Ardipithecus ramidus |
| Ouderdom | 4,4 miljoen jaar |
| Plek ontdek | Aramis, Ethiopië |
| Datum ontdek | 1994 |
| Ontdek deur | Yohannes Haile-Selassie Tim D. White |
Ardi is die naam van die fossiele skeletoorblyfsels (ARA-VP-6/500) van 'n Ardipithecus ramidus wat vermoedelik 'n vrou is wat 4,4 miljoen jaar gelede geleef het. Dit is die volledigste vroeë hominiede spesimen, met die grootste dele van die skedel, tande, bekken, hande en voete:[1] vollediger as die voorheen volledigs bekende Australopithecus afarensis-spesimen met die naam "Lucy". Altesaam 125 verskillende stukke bene is gevind.[2]
Ontdekking
[wysig | wysig bron]Die "Ardi"-skelet is in 1994 by Aramis, Ethiopië, in die droë streek naby die Awasjrivier ontdek deur 'n universiteitstudent, Yohannes Haile-Selassie, toe hy 'n deel van 'n handbeen gevind het. Die res van die ontdekking is gedoen deur 'n span wetenskaplikes onder leiding van die antropoloog Tim D. White[3][4] en is ontleed deur 'n internasionale groep wetenskaplikes. Op 1 Oktober 2009 het die tydskrif Science 'n versameling van 11 artikels gepubliseer waarin baie aspekte van A. ramidus en sy omgewing beskryf is.[5]
Ardi se fossiele is naby dieroorblyfsels ontdek, wat daarop dui sy het in 'n woudagtige omgewing gewoon, in teenstelling met die teorie dat tweevoetigheid in die savannes ontstaan het.[6]
Sy was nie die eerste fossiel van A. ramidus wat ontdek is nie. Die eerstes is in 1992 in Ethiopië gevind, maar dit het 17 jaar geduur om hulle belangrikheid te besef.[7]
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die woord ardi beteken "grondvloer" en ramid beteken "wortel" in Afar.[8] Dit dui daarop dat Ardi op die grond gewoon het en die wortel van die stamboom van die mens is. Die pithecus-deel kom van die Griekse woord vir "aap".[8]
Beskrywing
[wysig | wysig bron]Ardi het sowat 50 kg geweeg en kon tot 1,2 m lank gewees het. Hoewel sy tweevoetig was, het sy beide opponeerbare groottone en duime gehad vir boomklim. Daar word gespekuleer dat haar tweevoetigheid haar beweging belemmer het, maar haar in staat gestel het om meer kinders te hê.[9]
Hoewel dit nog nie heeltemal duidelik is hoe Ardi se spesie aan Homo sapiens verwant is nie, was die ontdekking belangrik en het dit toegevoeg tot die debat oor Ardipithecus en sy plek in die menslike evolusie. Argeoloë het opgelet dat Ardi uniek is omdat sy eienskappe besit wat tipies is van beide uitgestorwe primate en vroeë hominiede.[9]:63 Daar word steeds gedebatteer oor die feit of sy tweevoetig was of nie. Haar splitsende groottone is nie tipies van 'n tweevoetige individu nie.[9]:66 Die oorblyfsels van haar bene, voete, bekken en hande dui daarop dat sy regop geloop het wanneer sy op die grond was, maar viervoetig wanneer sy in die bome rondbeweeg het. Haar groottoon sprei taamlik uit van haar voet af om haar 'n beter klouvermoë in die bome te gee.
Anders as sjimpansees, bevat haar voet egter 'n unieke beentjie binne 'n sening, wat haar groottoon sterker gemaak het. As dit saam met haar ander beenstrukture bekyk word, kon dié unieke beentjie haar gehelp het om op twee voete te loop, maar nie so doeltreffend soos Lucy nie.[10]
Van Ardi se tande is nog in haar kakebene vas en toon emalje, wat dui op die eet van vrugte en neute.[9]:38 Die slagtande van A. ramidus is kleiner, en mans en vroue s'n is ewe groot. Dit dui op minder konflik tussen mans, paarvorming en die gesamentlike grootmaak van kinders.[11]
Bekken
[wysig | wysig bron]As na Ardi se bekken gekyk word, gee dit 'n beter prentjie van haar manier van beweeg. Dit dui daarop dat sy en ander lede van haar spesie regop kon loop.[12] Die verskuiwing na tweevoetigheid begin net-net in Ardi te voorskyn kom, want haar pelvis het eienskappe wat in alle latere hominiede aangetref word en en ook in bestaande Afrika-ape aanwesig is.[13]
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Ann Gibbons (2 Oktober 2009). "A new kind of ancestor: Ardipithecus unveiled". Science. 326 (5949): 36–40. doi:10.1126/science.326.5949.36. PMID 19797636. Besoek op 23 Junie 2013.
- ↑ Lemonick, Michael D.; Dorfman, Andrea (1 Oktober 2009). "Ardi Is a New Piece for the Evolution Puzzle". Time (in Engels (VSA)). ISSN 0040-781X. Besoek op 1 Oktober 2017.
- ↑ Lemonick, M. D.; Dorfman, D. (1 Oktober 2009). "Ardi is a new piece for the evolution puzzle". Time. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Junie 2010. Besoek op 6 Oktober 2009.
- ↑ Achenbach, J. (2 Oktober 2009). "'Ardi' may rewrite the story of humans: 1.4 million-year-old primate helps bridge evolutionary gap". The Washington Post. Besoek op 3 Oktober 2009.
- ↑ "Online extras: Ardipithecus ramidus". Science. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Oktober 2009. Besoek op 6 Oktober 2009.
- ↑ Ardipithecus Ramidus, The Smithsonian Institution's Human Origins Program, 2010, http://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species/ardipithecus-ramidus, besoek op November 17, 2016
- ↑ Amos, J. (1 Oktober 2009). "Fossil finds extend human story". The BBC. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Oktober 2009. Besoek op 6 Oktober 2009.
- ↑ 8,0 8,1 Tyson, Peter (Oktober 2009). "NOVA, Aliens from Earth: Who's who in human evolution". PBS. Besoek op 8 Oktober 2009.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Shreeve, Jamie (Julie 2010). "The Evolutionary Road". The National Geographic. Vol. 218, no. 1. pp. 38–67.
- ↑ Shreeve, Jamie (1 Oktober 2009). "Oldest Modern Human Outside of Africa Found". National Geographic. Besoek op 1 Desember 2016.
- ↑ Lovejoy, C. Owen (2009-10-02), "Reexamining human origins in light of Ardipithecus ramidus", Science 326 (74): 74e1–8, doi:10.1126/science.1175834, PMID 19810200, http://doc.rero.ch/record/211449/files/PAL_E4439.pdf
- ↑ Shook, Beth; Nelson, Katie; Aguilera, Kelsie; Braff, Lara; Eds (9 Desember 2019). "Early Hominins" (in Engels).
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(hulp) - ↑ White, Tim D.; Asfaw, Berhane; Beyene, Yonas; Haile-Selassie, Yohannes; Lovejoy, C. Owen; Suwa, Gen; WoldeGabriel, Giday (2 Oktober 2009). "Ardipithecus ramidus and the Paleobiology of Early Hominids". Science (in Engels). 326 (5949): 64–86. doi:10.1126/science.1175802. S2CID 20189444.
Skakels
[wysig | wysig bron]- Ardipithecus ramidus -Science-artikel
- Human Timeline (Interactive) – Smithsonian, Nasionale Natuurhistoriese Museum (Augustus 2016).
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
