نشست صلح اوکراین که در پایان هفته گذشته در تفریحگاه مجلل بورگنشتوک مشرف به دریاچه لوسرن سوییس برگزار شد، نتایج قابل‌ذکری به همراه نداشت که بتوان آن را تغییری کیفی در بحران جنگ روسیه و اوکراین قلمداد کرد.

با آنکه بیش از ۹۰ کشور در این نشست شرکت کردند، بیانیه پایانی آن به اجماع موردنظر کشورهای غربی حامی اوکراین در جنگ علیه روسیه دست نیافت و بسیاری از کشورهای حاضر در کنفرانس، از جمله کشورهای عربی مهم در این معادله همسویی بین‌المللی، از امضای بیانیه پایانی خودداری کردند. از این رو می‌توان به‌صراحت گفت که غرب ماموریت دشواری پیش رو دارد، به‌ویژه اینکه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، طرح صلحی را برای پایان جنگ اوکراین ارائه کرده است که شروط مندرج در آن برای کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده، فرانسه و آلمان قابل پذیرش نیست و حتی  آن را فراخوانی برای تسلیم شدن در برابر روسیه تلقی می‌کنند.

در این طرح صلح پوتین از اوکراین خواسته شده است تا علاوه بر تخلیه کامل مناطق دونتسک، لوهانسک، خرسون و زاپوروژیا که روسیه آن‌ها را بخشی از قلمرو خود می‌داند، حاکمیت مسکو را بر مناطق یادشده به رسمیت بشناسد. 

روسیه در سال ۲۰۱۴ هم شبه‌جزیره کریمه را اشغال و به خاکش ضمیمه کرد. تاکید مسکو بر لزوم بی‌طرفی اوکراین و خلع سلاح آن کشور، چالش دیگری است که کشورهای غربی پذیرش آن را ناممکن می‌دانند.

شکست ضدحمله اوکراین در حدود یک سال پیش هم زمینه را برای پیشرفت روسیه در میدان جنگ فراهم کرد و پس از کسب دستاوردهای نظامی مهم در جبهه‌های مختلف نبرد از جنوب تا شمال و لشکرکشی به خارکیف، دومین شهر بزرگ اوکراین، که به روسیه جانی تازه‌ بخشید، مسکو شروطش را برای پایان جنگ اعلام کرد.

افزون بر آن، اقتصاد روسیه نیز به لطف روابط گسترده با چین و همکاری‌های مالی و اقتصادی ارزشمند پکن و مسکو، روسیه را از قرار گرفتن در معرض بحران اقتصادی نجات داد و باعث شد بتواند خود را با شرایط ناشی از محاصره غرب وفق دهد. از سوی دیگر، مسکو با گسترش روابط با کشورهای «جنوب» در جهان که اغلب برای حفظ تعادل در روابط با شرق و غرب، از محاصره اقتصادی غرب علیه روسیه حمایت نکردند، توانست از تنگناهای ناشی از تحریم‌ها و محاصره غرب عبور کند.

اگرچه روسیه این اواخر در میدان نبرد پیشرفت‌های چشمگیری داشت، اوکراین هم توانست در برابر روسیه ایستادگی کند و با انتقال به حالت دفاعی، در مقابله با حملات جدید روسیه تواناتر شود. روسیه ابرقدرتی است که از هر لحاظ نسبت به کشور همسایه‌اش اوکراین برتری دارد اما برخلاف آنچه ولادیمیر پوتین در آغاز یورش به اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، تصور می‌کرد، نتوانست کی‌یف را اشغال و دولت اوکراین را سرنگون کند. جنگ اوکراین به کشته شدن ده‌ها هزار سرباز روسیه منجر شد و با وارد کردن میلیاردها دلار خسارت به خزانه روسیه، این کشور قدرتمند را از پیشرفت در مسیر توسعه اقتصادی باز داشت.

در مقابل، اوکراین پس از مدت‌ها انتظار توانست ۶۱ میلیارد دلار کمک آمریکا و ۵۰ میلیار یورو کمک اتحادیه اروپا را دریافت کند. علاوه بر آن، رهبران گروه ۷ در نشست اخیر سران در شهر باری ایتالیا برای اعطای ۵۴ میلیارد دلار وام به اوکراین با تضمین بهره دارایی‌های مسدود‌شده روسیه، که بالغ بر ۳۰۰ میلیارد دلار می‌شود، توافق کردند. علاوه بر آن، انعقاد قرارداد امنیتی ۱۰ ساله با ایالات متحده، آینده کی‌یف را از لحاظ تجهیزات نظامی آموزش و اطلاعات تضمین می‌کند.

از سوی دیگر، روسیه با تکیه بر تحولات سیاسی داخلی کشورهای غربی حامی اوکراین برای پایان جنگ عجله‌ای ندارد؛ به‌ویژه اینکه نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آینده آمریکا که قرار است پنجم نوامبر ۲۰۲۴، برگزار شود، ممکن است دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده را که روابط نسبتا خوبی با رئیس‌جمهوری روسیه دارد، به کاخ سفید بازگرداند. ترامپ از دادن امتیاز به روسیه برای پایان جنگ و سیاست خصمانه با ناتو و اتحادیه اروپا حمایت می‌کند.

پیروزی گروه‌های راست‌گرا در اروپا به‌ویژه در آلمان و فرانسه، تحولی به سود روسیه است. افزون بر آن، انتخابات پارلمانی فرانسه که دور اول آن۳۰ ژوئن و دور دوم آن برای ۷ ژوییه برنامه‌ریزی شده، ممکن است به شکست حزب اکثریت کنونی دولت فرانسه و تضعیف امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه که به‌شدت از اوکراین حمایت می‌کند منجر شود و فرانسه را از محور حامیان اوکراین دور کند.

چالش دیگر این است که موفقیت روسیه در جنگ اوکراین، نگرانی کشورهای همسایه اوکراین، به‌ویژه لهستان و سه جمهوری بالتیک را برانگیخته است، زیرا پیشروی نیروهای روسیه در عمق اروپا قلمرو کشورهای مزبور را با تهدید مواجه می‌کند. اظهارات ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، مبنی بر اینکه کشورهای عضو این ائتلاف گفت‌وگوهایی را برای بررسی طرح انتقال سلاح‌های هسته‌ای به کشورهای همسایه اوکراین، آغاز کرده‌اند، نشان می‌دهد که هرچند در گذشته کشورهای اروپایی به هشدارهای پوتین درباره احتمال استفاده از سلاح‌های هسته‌ای اهمیتی نمی‌دادند، اکنون با مطرح کردن مسئله انتقال سلاح‌های هسته‌ای به کشورهای همسایه اوکراین و تلاش برای برقراری موازنه قدرت در اروپایی شرقی، قصد دارند این پیام را به مسکو برسانند که تحت هیچ شرایطی از حمایت اوکراین دست برنخواهند داشت.

با توجه به موارد فوق، به‌نظر می‌رسد که جنگ اوکراین به‌زودی پایان نمی‌یابد. در حال حاضر، باید منتظر انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بود تا آینده حمایت آمریکا از اوکراین روشن شود؛ زیرا اوکراین بدون حمایت غرب توان مقاومت در برابر روسیه را ندارد.

برگرفته از روزنامه النهارالعربی