Nûton

sotea (sotê) / måssotea (mâssotê) / dûhon

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Nûton », loukîz cial.

doirmant avou si rnåd

On nûton (on dit eto on sotea, pus coinreçmint on dûhon, on måssotea), c' est on ptit tolu, ene sôre di lûton ki vikéve dins des trôs d' rotche del Walonreye, et rinde des siervices ås djins. C' est ene des pus cnoxhowes fåve do vî vî tins e l' Walonreye.

Mwaissès dnêyes

Les nûtons rishonnèt ås ôtes pitits pitit nins des fåves do vî vî tins des payis vijhéns.

Portant, les soteas, les måssoteas et les dûhons ni sont nén si beas. C' est puvite des crawieus nabochons come riprezintés dins onk des persounaedjes do cwarmea d' Måmdiy.

Li cmere si lome nûtonete, mins c' est bråmint pus råle. Gn a dipus d' dijh nûtons po ene nûtonete. C' est ciste idêye la k' a stî rprinjhe po-z askepyî li chtroumfete.

Bråmint des trôs d' rotches di Walonreye si lomnut «Trô des nûtons».

Li grandeur d' on nûton n' est nén bén cnoxhowe. Ça ireut di 15 bons cintimetes (sins conter leu bounete) a 50 cm.

• 
  nûton coibjhî
• 
  solé d' on nûton
• 
  passêye d' on nûton

Siervices rindous azès djins

Les nûtons rindèt les siervices ki shuvèt ås djins

• rismeler les solés (fé do coibjhî, dai).
• rifé des tchôdrons trawés (fé do ferblantî).
• fé l' bouwêye.

Po k' i rindexhe ces siervices la, i lzî fåt mete li sacwè a rfé divant leu trô, a l' anuti. Å matén, vos les vnoz rcweri, beazet noûs.

Tcherpintêyès fåves classikes avou les nûtons

Fåve do bagaedje-evoye

Loukîz a : «Fåve do dierin nûton»

Raconte pocwè k' gn a pupont d' nûtons. Les dierins ont stî tchessîs pal metchansté des djins.

Loukîz a : Ene ou deus ptitès sacwès (Lorint Hendschel)

Fåve do nûton hanteu

Loukîz a : «Fåve do nûton hanteu»

On nûton vout hanter avou ene djonne feye do viyaedje. I lyi a poite tos les djoû ene påte di frumint, tantea ki l' famile divént ritche. Mins l' crapåde vout aler å bal s' amuzer come les ôtes. Li nûton est djalot, et il evoye li måleur sol famile di s' binamêye, tot djhant «påte a påte, dji t' les a amoenné, djåbe a djåbe dji t' les rsaetchrè».

Stindaedje

Les nûtons ont eto stî ricnoxhous dins les ptits omes do floriconte «Blanke-Nive et les set nûtons».

Prezince do mot e l' Walonreye

• 
  a Furfô
• 
  aire di rpoizaedje so l' E25
• 
  li minme
• 
  a Viyance
• 
  al barake di Fraiteure

Dins les belès-letes e walon

• Å tins des nûtons (contes) (Anatole Marchal)
• Les dierins nûtons (Henri Pétrez)
• Ene ou deus ptitès sacwès (Lorint Hendschel)
• Fåve do måssotea d' Båclin (Philippe Bauduin, Li Rantoele 76, ivier 2015-2016).
• Les nûtons d' Warmich (Calixte Culot)

• 
  Pîce da Henri Pétrez
• 
  contes da Anatole Marchal
• 
  roman da Ernest Benoit

Dins les såvadjes nos di dmorants

Les Nûtons, c' est l' såvadje no des dmorants di Warmich (la-minme, les Lûtåns, les Nûtåns).

Hårdêye divintrinne

• Prezintaedje avou l' accint d' Måmdiy (da Marc Dewart, tecse riscrît e Feller).

Hårdêye difoûtrinne

• Pådje di scrijhaedjes so les nûtons (so l' Aberteke)