Linh vật

Linh vật hay còn gọi là vật lấy phúc, lấy may hay những con vật linh thiêng là một thuật ngữ dùng để chỉ cho bất cứ biểu tượng chính thức nào, cho bất kỳ cá nhân nào, động vật và các đối tượng, chủ đề nào mà mang lại sự may mắn, thông thường linh vật thường là động vật được nhân hóa với những đường nét phá cách ngộ nghĩnh, đáng yêu. Ở góc độ văn hóa thì Linh vật là những con vật huyền thoại hoặc có thật được linh hóa, được con người sáng tạo và sử dụng như những biểu tượng văn hóa để truyền đạt ý tưởng và niềm tin tâm linh, tôn giáo.

Khái luận

Theo thông tục (không chính thức) nó bao gồm bất cứ điều gì được sử dụng để đại diện cho một nhóm với một bản sắc cộng đồng phổ biến, chẳng hạn như một trường học, đội thể thao chuyên nghiệp, xã hội, đơn vị quân đội, hoặc tên thương hiệu và đặc biệt là các sự kiện lớn như thể thao. Linh vật cũng được sử dụng như hư cấu, phát ngôn viên đại diện cho các sản phẩm tiêu dùng. Linh vật thường được mô tả trong thần thoại, truyền thuyết và được biểu đạt trong nghệ thuật tạo hình. Người xưa tin rằng, linh vật là hiện thân của các lực lượng tự nhiên hoặc mang những đặc tính huyền bí, năng lực siêu nhiên có thể chi phối nhân sinh, vũ trụ.

Trong các môn thể thao, linh vật cũng được sử dụng rất rộng rãi. Linh vật của đội thường bị nhầm lẫn với các biệt danh của đội, trong khi hai chủ đề này có thể được hoán đổi cho nhau nhưng chúng không phải luôn luôn giống nhau. Linh vật của đội có thể mang hình thức của một biểu tượng, người, động vật sống, đối tượng vô tri vô giác, hoặc một nhân vật trang phục, và thường xuất hiện ở các trận đấu đội và các sự kiện khác có liên quan, linh vật thể thao thường được sử dụng như một công cụ tiếp thị cho đội bóng đến người hâm mộ.

Thế giới

Bài chi tiết: Linh vật giải vô địch bóng đá thế giới

Mỗi kỳ Cúp bóng đá thế giới kể từ năm 1966 tại Vương quốc Liên hiệp Anh & Bắc Ireland đều lấy hình ảnh một vật riêng làm đại diện cho mình, gọi là linh vật (tiếng Anh: mascot). Mỗi linh vật là một biểu tượng vui, thể hiện rõ nét văn hoá của quốc gia đăng cai World Cup và tính chất bóng đá thời kỳ đó.

World Cup	Linh vật	Miêu tả
Anh 1966	World Cup Willie	Chú sư tử, một biểu tượng đặc trưng của Anh, đang mặc chiếc áo thi đấu hình lá cờ Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland với dòng chữ "WORLD CUP".
Mexico 1970	Juanito	Hình ảnh một cậu bé đang mặc đồng phục thi đấu của Đội tuyển bóng đá quốc gia Mexico và đội nón rộng vành (sombrero) với dòng chữ "MEXICO 70". Tên thân mật của cậu bé là "Juan", một cái tên phổ biến trong tiếng Tây Ban Nha.
Tây Đức 1974	Tip và Tap	Hai chú bé mặc áo đồng phục của Đội tuyển bóng đá quốc gia Tây Đức với dòng chữ WM (tiếng Đức Weltmeisterschaft, World Cup) và con số 74.
Argentina 1978	Gauchito	Một cậu bé mặc đồng phục của Đội tuyển bóng đá quốc gia Argentina. Cái nón (với dòng chữ ARGENTINA '78), khăn choàng cổ và roi da là những đặc trưng của những cậu bé chăn bò ở những cánh đồng hoang Nam Mỹ.
Tây Ban Nha 1982	Naranjito	Với hình tượng quả cam, một loại trái cây đặc trưng của Tây Ban Nha, đang mặc đồng phục của Đội tuyển bóng đá quốc gia Tây Ban Nha. Tên của quả cam xuất phát từ naranja trong tiếng Tây Ban Nha và có nghĩa là "quả cam", cùng với tiếp vị ngữ thân mật "-ito".
Mexico 1986	Pique	Trái ớt jalapeño, một món đặc thù trong ẩm thực Mexico, với ria mép và đang đội mũ vành. Tên của nó đến từ picante, trong tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là "ớt" và "cay".
Ý 1990	Ciao	Cầu thủ hình cây gậy, với đầu là trái banh và thân là lá cờ tam tài của Italia. Biểu tượng được đặt tên theo câu chào của người Ý.
Hoa Kỳ 1994	Striker	Một con chó, mặc đồng phục cầu thủ bóng đá đỏ, trắng và xanh với dòng chữ "USA 94".
Pháp 1998	Footix	Một con gà trống con, biểu tượng tiêu biểu cho nước Pháp, với dòng chữ "FRANCE 98" trên ngực. Thân của gà trống hầu như toàn màu xanh dương, giống như màu áo của Đội tuyển bóng đá quốc gia Pháp và được đặt tên theo từ kết hợp của "football" (bóng đá) và tiếp vị ngữ "-ix" từ Astérix, một nhân vật hoạt hình nổi tiếng.
Hàn Quốc & Nhật Bản 2002	Ato, Kaz và Nik (the Spheriks)	Những sinh vật được tạo nên bởi máy tính với dáng vẻ hiện đại, lần lượt với các màu cam, tím và xanh. Những thành viên tuyển chọn của đội "Atmoball" (một môn thể thao giống bóng đá được hư cấu nên), Ato là huấn luyện viên còn Kaz và Nik là cầu thủ. Ba cái tên này được lựa chọn từ một danh sách bình chọn của những người dùng qua mạng Internet và đặt trên lối ra vào của McDonald's tại các nước chủ nhà.
Đức 2006	Goleo VI Sidekick: Pille	Con sư tử mặc chiếc áo thi đấu của Đội tuyển bóng đá quốc gia Đức với số áo 06, và 1 trái banh biết nói.
Nam Phi 2010	Zakumi	Báo hoa mai Zakumi với mái tóc màu xanh lá cây. "Za" là tên miền của Nam Phi, còn "kumi" là số 10 trong nhiều thứ tiếng châu Phi. Màu vàng - Màu xanh lá cây là màu quần áo của Đội tuyển bóng đá quốc gia Nam Phi
Brazil 2014	Fuleco	Linh vật của World Cup 2014 không con vật nào khác đó là con fuleco, thuộc về loài tatu
Nga 2018		Zabivaka là một con chó sói được nhân hóa có chiếc áo thun len màu nâu và màu trắng với dòng chữ "RUSSIA 2018" và kính thể thao màu cam.

Thế vận hội

Bài chi tiết: Linh vật Thế vận hội

Linh vật tại Thế vận hội bắt đầu xuất hiện tại thế vận hội Mùa hè Munich năm 1972. Từ đó đến nay, linh vật được coi như một nhãn hiệu nhằm phân biệt các kỳ thế vận hội và là biểu tượng của thành phố đăng cai tổ chức, đồng thời cũng trở thành nguồn thu nhập khổng lồ cho các nhà tổ chức.

Đông Nam Á

Bài chi tiết: Linh vật Đại hội Thể thao Đông Nam Á

Mỗi kỳ Sea Games kể từ năm 1989 tại Kuala Lumpur đều lấy hình ảnh một vật riêng làm đại diện cho mình, gọi là linh vật (tiếng Anh: mascot). Mỗi linh vật là một biểu tượng vui, thể hiện rõ nét văn hoá của điểm đến đăng cai SEA Games và tính chất thể thao thời kỳ đó.

Kỳ	Điểm đến	Linh vật	Miêu tả
1989	Kuala Lumpur	Johan	Một con rùa.
1991	Manila	Kiko Labuyo	Một con gà chọi.
1993	Singapore	Singa	Một con sư tử.
1995	Chiang Mai	Sawasdee	Một chú mèo Xiêm.
1997	Jakarta	Hanuman	Một con khỉ trắng trong thiên sử Ramayana.
1999	Bandar Seri Begawan	Awang Budiman	Một cậu bé Brunei.
2001	Kuala Lumpur	Si Tumas	Một con sóc vàng.
2003	Hà Nội & Thành phố Hồ Chí Minh	Trâu Vàng	Một chú Trâu vàng. Đây là con vật gắn liền với nền văn minh lúa nước ở Việt Nam nói riêng và các nước Đông Nam Á nói chung.
2005	Manila	Tập tin:SEAGames linh vật 2005.gif Gilas	Một con Gilas. Loài này là một trong những loài đại bàng lớn nhất thế giới với đặc trưng là một chùm lông lớn trên đầu. Đại bàng sẽ tượng trưng cho sức mạnh và niềm kiêu hãnh. Nó sẽ thể hiện tinh thần chiến thắng của tất cả các vận động viên tham gia. Gilas lấy tên từ các từ Maliksi, Malakas, Matalino, Angat, Matalas nghĩa là "năng động", "mạnh mẽ", "thông minh", "cao cả" và "sắc sảo" trong tiếng Filipino.
2007	Nakhon Ratchasima	Can	Một con Mèo Korat.
2009	Vientiane	Champa và Champi	Một cặp voi trắng. Hai con voi trắng mặc trang phục truyền thống của Lào. Con voi đực được đặt tên con voi Champa và con voi cái có tên Champi. Hai con voi trắng tượng trưng Lào như nó được gọi là vương quốc Lan Xang trong thời cổ đại, trong đó có nghĩa là "vương quốc triệu voi". Các linh vật được mô tả như đang vui vẻ, là một phần quan trọng trong việc thi đấu thể thao.
2011	Palembang & Jakarta	Modo và Modi	Rồng Komodo Linh vật của đại hội là Rồng Komodo: Chú rồng Modo và cô rồng Modi
2013	Naypyidaw	Shwe Yoe và Ma Moe	Một cặp Cú. Cú được coi là bùa may mắn trong truyền thống Myanmar. Cú nam được gọi là Shwe Yoe, cú nữ được gọi là Ma Moe
2015	Singapore	Nila	Linh vật chính thức của đại hội này là một con sư tử tên là Nila. Nila có bờm màu đỏ và khuôn mặt hình trái tim
2017	Kuala Lumpur	Rimau	Linh vật danh dự của đại hội này là hổ Mã Lai (Tiếng Mã Lai: Rimau). Thiết kế hình ảnh hổ Rimau được lựa chọn trong 174 tác phẩm dự thi tại cuộc thi biểu tượng SEA Games 29
2019	Philippines	Pami	Linh vật chính thức của Đại hội là Pami, bắt nguồn từ "pamilya" từ tiếng Philippines có nghĩa là "gia đình". Linh vật với một nhân vật vui đã được mô tả là được làm từ những quả bóng hình cầu.
2021	Hà Nội	Tập tin:SEA Games 31 Mascot Sao La.png Sao la	Linh vật của kỳ Đại hội Thể thao Đông Nam Á năm 2021 là Sao La, lấy cảm hứng từ sao la – một loài động vật quý hiếm ở miền trung Việt Nam. Thiết kế của họa sĩ Ngô Xuân Khôi đã đánh bại 557 mẫu thiết kế khác để chiến thắng cuộc thi sáng tác linh vật năm 2019.

Châu Âu

Bài chi tiết: linh vật Giải vô địch bóng đá châu Âu

Mỗi kỳ giải vô địch bóng đá châu Âu kể từ năm 1960 tại Pháp đều lấy hình ảnh một vật riêng làm đại diện cho mình, gọi là linh vật (tiếng Anh: mascot). Mỗi linh vật là một biểu tượng vui, thể hiện rõ nét văn hóa của đất nước đăng cai EURO và tính chất bóng đá thời kỳ đó.

Năm	Điểm đến	Linh vật	Mô tả
2008	Áo & Thụy Sĩ	Trix & Flix	Trix & Flix là 2 linh vật chính thức của Euro 2008.
2012	Ba Lan & Ukraina	Slavek & Slavko	Slavek & Slavko là linh vật chính thức của Euro 2012. Họ là một cặp song sinh và đại diện cho các cầu thủ Ba Lan & Ukraina trong màu áo tương ứng với màu quốc kỳ của hai nước. Bộ đôi linh vật được công bố vào tháng 12 năm 2010. Tương tự như cặp song sinh Trix và Flix tại Euro 2008, hai cái tên Slavek và Slavko được lựa chọn qua một cuộc bỏ phiếu trên website, vượt qua những cái tên khác như "Siemko và Strimko", "Klemek và Ladko". Slavek và Slavko được thiết kế bởi hãng Warner Bros.
2016	Pháp	Super Victor	Một cậu bé mặc áo của đội tuyển bóng đá quốc gia Pháp với khăn choàng màu đỏ biểu tượng cho sự kì diệu và công lí

Châu Á

Bài chi tiết: Danh sách linh vật Đại hội Thể thao châu Á

Mỗi kỳ Đại hội Thể thao châu Á từ 1982 đến nay đều lấy hình ảnh một vật riêng làm đại diện cho mình, gọi là linh vật (tiếng Anh: mascot). Mỗi linh vật là một biểu tượng vui, thể hiện rõ nét văn hoá của thành phố đăng cai Asiad hoặc AIGs và tính chất thể thao thời kỳ đó.

Sự kiện	Thành phố chủ nhà	Linh vật	Mô tả
Đại hội Thể thao châu Á 1982	New Delhi	Appu	Một con voi Ấn Độ.
Đại hội Thể thao châu Á 1986	Seoul	Hodori	Linh vật cho Đại hội 1986 và Thế vận hội Mùa hè 1988.
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 1986	Sapporo	Linh vật không tên	Một con sóc.
Đại hội Thể thao châu Á 1990	Bắc Kinh	PanPan	Một con gấu trúc.
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 1990	Sapporo	Linh vật không tên	Một con sóc.
Đại hội Thể thao châu Á 1994	Hiroshima	Poppo và Cuccu	Một cặp chim bồ câu trắng.
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 1996	Cáp Nhĩ Tân	Doudou	Một nhân vật lấy cảm hứng từ cây đậu Hà Lan.
Đại hội Thể thao châu Á 1998	Băng Cốc	Chai-yo (tiếng Thái: ไชโย)	Một con voi Thái.
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 1999	Kangwon	Gomdori	Một con gấu ngựa trăng khuyết con.
Đại hội Thể thao châu Á 2002	Busan	Duria	Một con chim biển
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 2003	Aomori	Winta	Một con chim gõ kiến đen.
Đại hội Thể thao Trong nhà châu Á 2005	Băng Cốc	Hey - Ha (tiếng Thái: เฮ - ฮา)	Một cặp voi.
Đại hội Thể thao châu Á 2006	Doha	Orry	Một con linh dương Qatar.
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 2007	Trường Xuân	Lulu	Họ Hươu nai thường nhìn thấy ở Trường Xuân. Đây là một loài Hươu sao, có nguồn gốc Đông Á.
Đại hội Thể thao Trong nhà châu Á 2007	Ma Cao	Mei Mei	Một con cò thìa mặt đen.
Đại hội Thể thao Bãi biển châu Á 2008	Bali	Jalak bali	Một con sáo đá Bali.
Đại hội Thể thao trẻ châu Á 2009	Singapore	Frasia	Một con sư tử non.
Đại hội Thể thao Trong nhà châu Á 2009	Hà Nội	Gà Hồ	Gà Hồ, một giống gà hiếm của Việt Nam, coi là một biểu tượng ở Việt Nam.
Đại hội Thể thao Võ thuật châu Á 2009	Băng Cốc	Hanuman Yindee (tiếng Thái: หนุมานยินดี)	Hanuman là một con khỉ siêu nhiên màu trắng-kem từ Ramakien (phiên bản Thái của Ramayana).
Đại hội Thể thao châu Á 2010	Quảng Châu	A Xiang (祥), A He (和), A Ru (如), A Yi (意) và Le Yangyang (乐羊羊).	Các chú dê vui vẻ.
Đại hội Thể thao Bãi biển châu Á 2010	Muscat	Al Jebel, Al Reeh, và Al Med	Ba loài động vật địa phương, đó là Al Jebel (dê núi sừng ngắn), Al Reeh (ô tác Houbara), và Al Med (đồi mồi dứa).
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 2011	Astana và Almaty	Irby	Một con báo tuyết.
Đại hội Thể thao Bãi biển châu Á 2012	Hải Dương	Sha Sha, Yang Yang, và Hai Hai	Nhân vật lấy cảm hứng từ rồng và phượng hoàng.
Đại hội Thể thao trẻ châu Á 2013	Nam Kinh	Yuan Yuan	dựa trên hình ảnh của Eosimias sinensis, linh trưởng bậc cao sớm nhất cho đến nay được tìm thấy tại Giang Tô.
Đại hội Thể thao Trong nhà và Võ thuật châu Á 2013	Incheon	Barame, Chumuro, và Vichuan	Ba linh vật cho AIMAG 2013 và Đại hội 2014.
Đại hội Thể thao châu Á 2014	Incheon	Barame, Chumuro, và Vichuon	Ba anh em hải cẩu đốm.
Đại hội Thể thao Bãi biển châu Á 2014	Phuket	Sintu, Sakorn, và Samut (tiếng Thái: สินธุ์, สาคร,สมุทร)	Ba con đồi mồi dứa.
Đại hội Thể thao Bãi biển châu Á 2016	Đà Nẵng	Chim Yến	Một loài họ Én.
Đại hội Thể thao Mùa đông châu Á 2017	Sapporo	Ezomon	Một con sóc bay.
Đại hội Thể thao trẻ châu Á 2017	Jakarta	TBA
Đại hội Thể thao Trong nhà và Võ thuật châu Á 2017	Ashgabat	TBA
Đại hội Thể thao châu Á 2018	Jakarta và Palembang	Bhin Bhin, Atung, và Ika	Một loài họ Chim thiên đường, một con hươu đảo Bawean, và một con tê giác Java
Đại hội Thể thao trẻ châu Á 2021	Surabaya	TBA

Nam Mỹ

Bài chi tiết: Linh vật Cúp bóng đá Nam Mỹ

Mỗi kỳ Copa América, kể từ năm 1987, đều lấy hình ảnh một vật riêng làm đại diện cho mình, gọi là linh vật (tiếng Anh: mascot).Gardelito, linh vật của giải đấu 1987 tại Argentina, là linh vật đầu tiên của Copa América. Mỗi linh vật là một biểu tượng vui, thể hiện rõ nét văn hoá (trang phục, cây cỏ, động vật...) của quốc gia đăng cai và tính chất bóng đá thời kỳ đó.

Giải đấu	Linh vật	Mô tả
Argentina 1987	Gardelito	Một chú búp bê nhỏ nam tính, đẹp trai, mô tả nam cả sĩ tango nổi tiếng Carlos Gardel.
Brasil 1989	Tico
Chile 1991	Guaso	Một bản vẽ về một Huaso (cao bồi Chile) với những màu sắc lấy từ lá cờ Chile
Ecuador 1993	Choclito	Một bắp ngô với những màu sắc của lá cờ Ecuador
Uruguay 1995	Torito
Bolivia 1997	Tatu
Paraguay 1999	Tagua	Một loại Heo rừng, biểu tượng của vùng Gran Chaco với khí hậu khô cằn và khắc nghiệt.
Colombia 2001	Ameriko
Peru 2004	Chasqui
Venezuela 2007	Guaky	Một chú Vẹt hồng mặc áo đấu màu đỏ tía truyền thống của đội tuyển bóng đá Venezuela và đi giày. dưới đôi cánh của chú là 8 ngôi sao và 3 màu đặc trưng của lá cờ Venezuela.
Argentina 2011	Tangolero	Một chú Đà điểu Nam Mỹ lớn (ñandú) với tên gọi được ghép lại từ các từ tango và gol (tiếng Tây Ban Nha: bàn thắng). Suri - Sếu vườn, là một từ trong tiếng của thổ dân da đỏ để chỉ một loài chim gần giống như đà điểu và không biết bay.