Xem mã nguồn của Sông Đáy

{{đừng nhầm lẫn||text=[[Sông Phó Đáy]] chảy từ Bắc Kạn về Vĩnh Phúc tên cũ là sông Đáy}}{{Thông tin sông
|tên = Sông Đáy
|tên địa phương = Hát Giang (đoạn trên), sông Gián Khẩu (đoạn dưới)
|hình = Ninh Phuc Port.jpg
|cỡ hình = 300px
|chú thích hình = Sông Đáy đoạn qua [[cảng Ninh Phúc]]
|quốc gia = [[Việt Nam]]
|tỉnh = [[Hà Nội]], [[Hòa Bình]], [[Hà Nam]], [[Ninh Bình]] và [[Nam Định]]
|nhánh = Chưa xác định
|các chi lưu = [[suối Yến]], [[sông Nhuệ]], [[sông Hoàng Long]], [[sông Nam Định|sông Đào]]
|độ dài = 325 [[kilômét|km]]
|cao độ thượng nguồn = Chưa xác định
|cao độ cửa sông = 0 m
|lưu lượng = Chưa xác định
|lưu vực = 7.500 [[kilômét vuông|km²]]
|thượng nguồn = Sơn Tây, [[Phúc Thọ]] và [[Đan Phượng]], [[Hà Nội]] (3 nguồn)
|cửa sông = Cửa Đáy, [[Kim Sơn]]
|chiều rộng cửa sông = Chưa xác định
|bản đồ = 
|cỡ bản đồ = 
|chú thích bản đồ = 
|bản đồ 2 = 
|chú thích bản đồ 2 = 
}}

'''Sông Đáy''' là dòng sông chảy từ phía Tây [[Hà Nội]], xuyên qua tỉnh [[Hà Nam]] rồi thành ranh giới giữa [[Ninh Bình]] và [[Nam Định]] trước khi đổ ra biển Đông tại cửa Đáy. Dòng sông chảy song song bên hữu ngạn hạ lưu sông Hồng và cũng là cửa sông lớn nhất của lưu vực sông Hồng.<ref name =BandoHc >Tập bản đồ hành chính Việt Nam. Nhà xuất bản Tài nguyên – Môi trường và Bản đồ Việt Nam. Hà Nội, 2013.</ref><ref name =Bd500p >Bản đồ tỷ lệ 1:500.000 tờ F-48-D. Cục Đo đạc và Bản đồ Việt Nam, 2004.</ref><ref name =tvpl-vbcp >[https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Tai-nguyen-Moi-truong/Quyet-dinh-1989-QD-TTg-Danh-muc-luu-vuc-song-lien-tinh-113887.aspx Quyết định số 1989/QĐ-TTg ngày 01 tháng 11 năm 2010 của Thủ tướng Chính phủ về Danh mục lưu vực sông liên tỉnh]. Thuvienphapluat, 2016. Truy cập 12/05/2017.</ref>

Sông Đáy là một trong những con [[sông]] dài ở [[miền Bắc Việt Nam]], và là con sông chính của [[lưu vực]] sông Nhuệ - Đáy ở phía Tây Nam vùng [[đồng bằng sông Hồng|châu thổ sông Hồng]]. Dòng chảy sông Đáy từ Vân Đình tới hạ lưu là tuyến đường thủy quốc gia, riêng đoạn từ thành phố Ninh Bình tới cửa Đáy là tuyến đường thủy quốc gia đặc biệt quan trọng.<ref>[https://www.baogiaothong.vn/duong-thuy-quoc-gia-cap-dac-biet-phai-dap-ung-tieu-chi-gi-d507292.html Đường thủy quốc gia cấp đặc biệt phải đáp ứng tiêu chí gì?]</ref> Trong lưu vực sông Đáy có nhiều sông khác như [[sông Tích]], [[sông Nhuệ]], [[sông Bùi]], [[sông Bôi]], [[sông Lạng]], [[sông Hoàng Long]], [[sông Sắt]], [[sông Vạc]], [[sông Nam Định]], liên quan đến nhau nên đã được quy hoạch thủy lợi chung vào ''hệ thống sông Đáy''.

== Tên gọi ==
Sông Đáy trên dòng chảy của mình qua các địa phương từng có nhiều tên gọi. Đoạn đầu sông Đáy xưa  được gọi là ''Hát Giang''. Đầu nguồn sông lấy nước từ [[sông Hồng]] vào gọi là cửa [[Hát Môn]], nơi [[Hai Bà Trưng]] dựng cờ khởi nghĩa năm 40. Tới triều Nguyễn, tên gọi này vẫn còn được sử dụng.<ref name=":0" /> Theo GS. TSKH Tô Ngọc Thanh thì chữ "Hát" nghĩa là thác nước trong tiếng Mường và dân cư ở đây xưa vốn là [[người Mường]].<ref>{{Chú thích web|url=https://www.sggp.org.vn/share174051.html|tựa đề=GS-TSKH Tô Ngọc Thanh: Suốt đời vì văn hóa dân tộc|tác giả=Cao Minh|ngày=2011-01-15|website=[[Sài Gòn Giải Phóng]]|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20240512054339/https://www.sggp.org.vn/gs-tskh-to-ngoc-thanh-suot-doi-vi-van-hoa-dan-toc-post174051.html|ngày lưu trữ=2024-05-12|url-status=live}}</ref> Sách [[Thái Bình hoàn vũ ký]] của Trung Quốc chép là sông ''Chu Diên'',<ref>{{Chú thích sách|url=https://online.fliphtml5.com/oimsx/qtxw/#p=47|title=Đất nước Việt Nam qua các đời|last=Đào Duy Anh|publisher=Nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin|year=2005|pages=47}}</ref> gắn với tên huyện Chu Diên, cũng có từ thời thuộc Hán, là quê ông [[Thi Sách]], chồng bà Trưng Trắc.<ref>{{Chú thích sách|title=Lịch sử Việt Nam|last=Phan Huy Lê|last2=Trần Quốc Vượng|last3=Hà Văn Tấn|last4=Lương Ninh|publisher=Nhà xuất bản Đại học & THCN|year=1983|location=Hà Nội|pages=262}}</ref> Sông đổ ra biển tại cửa Đại Ác, xưa là nơi [[Triệu Việt Vương|Triệu Quang Phục]] tự tẫn sau khi thua [[Hậu Lý Nam Đế|Lý Phật Tử]]. Cửa này cũng có tên gọi khác là Đại Nha (Ác và Nha đều là con quạ), sau đổi là cửa Đại An, rồi đến cửa Liêu<ref>{{Chú thích web|url=https://baoninhbinh.org.vn/vi-the-dia-van-hoa-cua-co-do-hoa-lu-va-tinh-cach-nguoi-ninh/d20170320095344380.htm|tựa đề=Vị thế địa văn hóa của Cố đô Hoa Lư và tính cách người Ninh Bình|tác giả=Nguyễn Chí Bền|ngày=2017-03-20|website=Báo Ninh Bình|url-status=live|ngày truy cập=2024-05-12}}</ref>.

Từ thời [[Nhà Tiền Lê|Tiền Lê]] cho tới thời [[Nhà Hậu Lê|Hậu Lê]], khúc sông giữa đều gọi là ''Ninh Giang'' hay sông Chỉ Ninh, gắn với huyện Ninh Sơn, có ''"Ninh Kiều máu chảy thành sông"'' trong [[Bình Ngô đại cáo]].{{Efn|Sau kiêng húy vua Lê Ninh đổi là huyện Yên Sơn, nay là hai huyện Quốc Oai và Chương Mỹ}}<ref>{{Chú thích sách|url=http://www.sugia.vn//assets/file/upload_48abcbe7cf782_123.22.111.69_dvsktt.pdf|title=Đại Việt sử ký toàn thư|last=Ngô Sĩ Liên|publisher=Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội|year=1993|pages=77}}</ref><ref>{{Chú thích sách|url=https://vi.wikisource.org/wiki/B%C3%ACnh_Ng%C3%B4_%C4%91%E1%BA%A1i_c%C3%A1o_(Ng%C3%B4_T%E1%BA%A5t_T%E1%BB%91_d%E1%BB%8Bch)|title=Bình Ngô đại cáo|last=Nguyễn Trãi|year=1428|translator-last=Ngô Tất Tố}}</ref> Khi chảy đến [[Hà Nam]], sử [[nhà Minh]] còn chép tên sông ''Sinh Quyết'', sau gọi là Thanh Quyết, chảy qua huyện Thanh Liêm, nơi [[Giản Định Đế]] đánh thắng [[Mộc Thạnh]].<ref>{{Chú thích web|url=https://xuanay.vn/tim-hieu-ve-hai-chien-thang-lon-trong-cuoc-khang-chien-chong-quan-minh/|tựa đề=Tìm hiểu về hai chiến thắng lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh -|tác giả=Hồ Bạch Thảo|ngày=2006-12-30|website=Tạp Chí Xưa và Nay|url-status=live|ngày truy cập=2024-05-13}}</ref> Khi xuống tới [[Ninh Bình]], sông hợp lưu với [[sông Hoàng Long]] tại ngã ba Gián Khẩu nên cuối nguồn còn gọi là sông ''Gián Khẩu'', có nghĩa là "bịt mồm". Theo dân vùng [[Gia Viễn]] thì vào thời [[Nhà Mạc|Mạc]], [[đền Vực Vông|Bà Chúa Vực Vông]] đã trả thù cho chồng bằng cách bịt mồm viên quan triều đình rồi ném xuống sông.<ref>{{Chú thích web|url=https://hanoimoi.vn/ba-chua-vuc-vong-183238.html|tựa đề=Bà Chúa Vực Vông|tác giả=Anh Thu|ngày=2008-10-06|website=[[Hànộimới]]|url-status=live|ngày truy cập=2024-05-12}}</ref>

{{multiple image
| border = infobox
| total_width = 300
| image_style = border:1;
| perrow = 2
| image1 = BacKy1890.jpg
| image2 = BắcKỳ1890.jpg
| align = right
| direction = horizontal
| width = 150
| footer = Cùng vẽ năm 1890 nhưng hai tấm bản đồ Bắc Kỳ của Pháp đã chú thích khác nhau:
* Trái: Song Dai chỉ sông Phó Đáy ngày nay, còn Day chỉ sông Đáy ngày nay
* Phải: S. Day chỉ sông Phó Đáy ngày nay, còn Lach Day chỉ sông Đáy ngày nay
}}

Tên "Đáy" cũng là của [[sông Phó Đáy]] ngày nay, là phụ lưu của [[sông Lô]].<ref name=":0">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com.vn/books?newbks=0&redir_esc=y&hl=vi&id=n1M7V3zmKMAC&dq=%22s%C3%B4ng+%C4%91%C3%A1y%2C+s%C3%B4ng+H%C3%A1t%22|title=Đồng Khánh địa dư chí|last=Quốc sử quán triều Nguyễn|date=|publisher=Nhà xuất bản Thế giới|year=2003|pages=905|translator-last=Ngô Đức Thọ|translator-last2=Nguyễn Văn Nguyên|translator-last3=Philippe Papin}}</ref> Năm 1949, chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn sáng tác bài thơ ''"Đi thuyền trên sông Đáy"'' để nói về con sông chảy qua [[Việt Bắc|chiến khu Việt Bắc]] này.<ref>{{Chú thích web|url=https://baotuyenquang.com.vn/di-thuyen-tren-song-day-148208.html|tựa đề=Đi thuyền trên sông Đáy|ngày=2021-08-13|website=Báo Tuyên Quang|url-status=live|ngày truy cập=2024-05-12}}</ref> Nhưng trong các bản đồ của người Pháp, do cách phiên âm nên đã có nhiều sự nhầm lẫn giữa ''Song Dai, S. Day, Lach Day, Cua Day''... Vậy nên ngày nay, sông Đáy là tên gọi chính thức của con sông lớn chảy từ [[Hà Nội]] về [[Ninh Bình]]; còn sông Đáy đáy nữa vốn nhỏ hơn nên bị "giáng" xuống làm Phó Đáy, chảy từ [[Bắc Kạn]] về [[Vĩnh Phúc]]. Ngoài chuyện tên gọi thì 2 con sông này không gặp nhau, chỉ cùng nối vào sông Hồng.

==Đặc điểm dòng chảy==
Sông Đáy dài 250 [[kilômét|km]] nếu tính theo nhánh bên tả, còn theo nhánh chính bên hữu thì sông Đáy dài 325&nbsp;km (đoạn thượng nguồn còn gọi là sông Tích). Sông Đáy là 1 trong 5 con sông dài nhất ở miền Bắc Việt Nam ([[sông Hồng|Hồng]], [[sông Đà|Đà]], [[sông Lô|Lô]], [[Sông Cầu|Cầu]], Đáy). Lưu vực sông Đáy (cùng với phụ lưu [[sông Nhuệ]]) hơn 7.500 [[kilômét vuông|km²]]<ref>{{Chú thích web |url=http://www.nea.gov.vn/Sukien_Noibat/Luuvuc_Song/tintuc.htm |ngày truy cập=2007-06-08 |tựa đề=Bản sao đã lưu trữ |archive-date=2008-12-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081214174405/http://www.nea.gov.vn/Sukien_Noibat/Luuvuc_Song/tintuc.htm }}</ref> trên địa bàn các tỉnh thành [[Hà Nội]], [[Hòa Bình]], [[Hà Nam]], [[Ninh Bình]] và [[Nam Định]].

Sông Đáy là dòng chảy chính của các sông Tích, sông Bùi, [[sông Nhuệ]], [[sông Bôi]], [[sông Hoàng Long]], sông Sắt, sông Nam Định, [[sông Vạc]]. Trước đây đầu nguồn sông Đáy nhận nước của sông Hồng ở địa phận giữa huyện [[Phúc Thọ]] và huyện [[Đan Phượng]], [[Hà Nội]]. Đoạn sông này được gọi là ''sông Hát'' (Hát Giang), xưa có cửa Hát Môn. Song hiện nay khu vực này đã bị bồi lấp, và đã được thay thế bằng tuyến kênh đào Cẩm Đình - Hiệp Thuận. Tuy vậy, nguồn cung cấp nước chính cho sông Đáy chủ yếu vẫn là các nhánh sông Tích, sông Nhuệ, [[sông Hoàng Long]] và sông Nam Định.

Ở thượng nguồn, lưu lượng của sông bất thường nên mùa mưa thì lũ quét lại thêm dòng sông quanh co uốn khúc nên dễ tạo ra những ghềnh nước lớn. Đến mùa khô thì lòng sông có chỗ cạn lội qua được nên thượng lưu sông Đáy thuyền bè không dùng được. Đoạn hạ nguồn từ thị trấn [[Vân Đình]], [[Ứng Hòa]], Hà Nội đến cửa Đáy được công nhận là tuyến đường sông cấp quốc gia.

Sông Đáy khi xuôi đến [[Vân Đình]] thì lòng sông rộng ra, tốc độ dòng chảy chậm lại nên có thể đi thuyền được. Khúc sông đây men đến vùng chân núi nên phong cảnh hữu tình. Đến địa phận huyện [[Mỹ Đức]], sông Đáy tiếp nhận dòng [[suối Yến]] (thủy lộ vào [[chùa Hương]]). Vượt đến tỉnh [[Hà Nam]] khi sông chảy vào thành phố [[Phủ Lý]] thì dòng [[sông Nhuệ]] góp nước từ phía tả ngạn. Sông Đáy tiếp tục hành trình xuôi Nam đón [[sông Hoàng Long]] bên hữu ngạn từ miền núi tỉnh Hòa Bình và [[Ninh Bình]] dồn về tại ngã ba Gián Khẩu, cách [[ninh Bình (thành phố)|thành phố Ninh Bình]] khoảng 10&nbsp;km về phía Bắc. Đoạn này sông được gọi '''sông Gián Khẩu'''. Qua khỏi [[Ninh Bình]] khoảng 20&nbsp;km thì bên tả ngạn có phụ lưu là [[sông Nam Định|sông Đào]] (sông Nam Định) thêm nước rồi tiếp tục nhận nước [[sông Vạc]] bên hữu ngạn. Gần đến biển, sông Đáy chuyển hướng từ Tây Bắc - Đông Nam sang Đông Bắc - Tây Nam rồi đổ ra [[vịnh Bắc Bộ]] ở Cửa Đáy, xưa gọi là cửa Đại An hay Đại Ác thuộc huyện [[Kim Sơn]], tỉnh [[Ninh Bình]] và huyện [[Nghĩa Hưng]], tình [[Nam Định]].

Khác với các cửa sông khác ở miền Bắc như: cửa Ba Lạt, cửa Thái Bình, cửa Văn Úc... vùng biển cửa sông Đáy phát triển thiên về xu hướng bồi tụ mạnh nhờ có nguồn bồi tích rất dồi dào từ hệ thống sông Hồng và cửa sông nằm ở vùng bờ biển lõm, tránh được các hướng sóng chính có tác động mạnh ở ven biển đồng bằng sông Hồng.<ref>[http://www.idm.gov.vn/nguon_luc/Xuat_ban/2006/A295/a125.htm DIỄN BIẾN CÁC VÙNG CỬA SÔNG Ở VEN BIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG TRONG NHỮNG NĂM ĐẦU VẬN HÀNH CÔNG TRÌNH THỦY ĐIỆN HOÀ BÌNH]</ref>

==Các phụ lưu==
Sông Đáy có các [[phụ lưu]] cấp 1, 2, 3 sau đây:
*'''[[Sông Tích]]''' (Tây Hà Nội)
**Suối Hai (Ba Vì, Hà Nội)
**Sông Con (Hà Nội)
**Sông Bùi (Hòa Bình, Hà Nội)
*Sông Thanh Hà
*Suối Yến (Mỹ Đức, Hà Nội)
*'''[[Sông Nhuệ]]''' (Hà Nội, Hà Nam)
**Sông Tô Lịch (Hà Nội)
**Sông Hòa Bình (Hà Nội)
**Sông Giẽ (Hà Nội)
*'''[[Sông Hoàng Long]]''' ([[Ninh Bình]])
**[[Sông Bôi]] ([[Hòa Bình]] - [[Ninh Bình]])
***Sông Đập - Sông Canh Bầu (Nho Quan)
***Suối Chiềng (Hòa Bình)
***Sông Bãi Ma (Hòa Bình)
**[[Sông Lạng]] ([[Hòa Bình]] - [[Ninh Bình]])
**Sông Chanh ([[Hoa Lư]], [[ninh Bình (thành phố)|thành phố Ninh Bình]])
**[[Sông Sào Khê]] ([[Hoa Lư]], [[Ninh Bình]])
**Sông Rịa - Sông Chim ([[Nho Quan]], Ninh Bình)
**Sông Rộc ([[Hòa Bình]]) - sông Lạng ([[Ninh Bình]])
*[[Sông Vân]] ([[ninh Bình (thành phố)|thành phố Ninh Bình]])
*Sông Sắt ([[Nam Định]])
*'''[[Sông Nam Định]]''' hay sông Đào, rút nước từ hạ lưu sông Hồng đổ ra sông Đáy
*'''[[Sông Vạc]]''' ([[Hoa Lư, Ninh Bình|Hoa Lư]], [[Yên Khánh]], [[Yên Mô]], [[Kim Sơn]].
**Sông Hệ Dưỡng ([[Hoa Lư, Ninh Bình|Hoa Lư]], [[Ninh Bình]])
**[[Sông Bến Đang]] ([[Nho Quan]], [[Tam Điệp]], [[Yên Mô]] tỉnh [[Ninh Bình]])
**[[Sông Ngô Đồng]]
**[[Sông Mới]] ([[Yên Khánh]], [[Ninh Bình]])
**Sông Bút ([[Yên Mô]], [[Ninh Bình]])
**Sông Ân Giang ([[Kim Sơn]], [[Ninh Bình]])

==Đô thị==
{| class="wikitable"
|+Danh sách các đô thị bên sông Đáy
![[Hà Nội]]
![[Hà Nam]]
![[Nam Định]]
![[Ninh Bình]]
|-
|Thị trấn [[Phùng (thị trấn)|Phùng]] (tả ngạn)*{{Efn|Ở thượng nguồn có đê cao bao bọc và lòng sông khi xưa rất rộng, nay đã được bồi đắp thành các bãi bồi nên các thị trấn này còn cách sông một khoảng. Còn ở hạ nguồn các đô thị ngày nay đều giáp trực tiếp với mặt sông.}}
|[[Phủ Lý|Thành phố Phủ Lý]] (xuyên qua)
|Thị trấn [[Quỹ Nhất]] (tả ngạn)
|[[Ninh Bình (thành phố)|Thành phố Ninh Bình]] (hữu ngạn)
|-
|Thị trấn [[Quốc Oai (thị trấn)|Quốc Oai]] (hữu ngạn)*
|Thị trấn [[Quế (thị trấn)|Quế]] (tả ngạn)
|Thị trấn [[Rạng Đông, Nghĩa Hưng|Rạng Đông]] (tả ngạn)
|Thị trấn [[Bình Minh, Kim Sơn|Bình Minh]] (hữu ngạn)
|-
|Thị trấn [[Chúc Sơn]] (hữu ngạn)*
|Thị trấn [[Kiện Khê]] (xuyên qua)
|
|
|-
|Thị trấn [[Kim Bài]] (tả ngạn)
|
|
|
|-
|Thị trấn [[Vân Đình]] (tả ngạn)
|
|
|
|-
|Thị trấn [[Đại Nghĩa, Mỹ Đức|Đại Nghĩa]] (hữu ngạn)
|
|
|
|}

==Di tích và danh thắng==
Xuôi dòng sông Đáy sẽ gặp nhiều di tích và danh thắng lần lượt như:

*[[Đền Hát Môn]] ở xã Hát Môn, Phúc Thọ, Hà Nội thờ [[Hai Bà Trưng]]. Đây là nơi Hai Bà hội quân khởi nghĩa và tương truyền cũng là nơi Hai Bà gieo mình tuẫn tiết.
*[[Đình Đại Phùng]] ở xã Đan Phượng, Đan Phượng, Hà Nội là [[Di tích quốc gia đặc biệt (Việt Nam)|di tích quốc gia đặc biệt]] thờ hai vị tướng chống quân Nguyên Mông.
*[[Đình Hạ Hiệp]] ở xã Liên Hiệp, Phúc Thọ, Hà Nội là di tích quốc gia đặc biệt, thờ tướng của Hai Bà Trưng.
*[[Đình Yên Sở]] ở xã Yên Sở, Hoài Đức, Hà Nội thờ tướng [[Lý Phục Man]], một vị tướng tài thời [[Lý Nam Đế]].
*[[Chùa Thầy]] là một quần thể các ngôi chùa trên núi đá ở xã Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Nội được xây dựng từ [[Nhà Đinh|thời Đinh]], từng là nơi tu hành của Thiền sư [[Từ Đạo Hạnh]].
*[[Đình So]] ở xã Cộng Hòa, Quốc Oai, Hà Nội được xem là ngôi đình đẹp nhất [[Sơn Tây (tỉnh cũ)|xứ Đoài]], thờ tam vị Đại Vương [[tướng nhà Đinh]].
*[[Chùa Trầm]] là một quần thể các ngôi chùa trên núi đá ở xã Phụng Châu, Chương Mỹ, Hà Nội xưa kia từng là nơi vua Lê đặt hành cung.
*[[Chùa Hương]] là một quần thể các ngôi chùa trên núi đá xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội. Tại đây có Động Hương Tích được mệnh danh là Nam Thiên Đệ Nhất Động - động đẹp nhất trời Nam và lễ hội kéo dài nhất cả nước (ba tháng mùa xuân).
*[[Chùa Bà Đanh]] ở xã Ngọc Sơn, Kim Bảng, Hà Nam được mệnh danh là "đệ nhất vắng khách", "vắng như chùa Bà Đanh".
*[[Vương cung thánh đường Sở Kiện|Nhà thờ Kẻ Sở]] ở thị trấn Kiện Khê, Thanh Liêm, Hà Nam, một trong 4 [[vương cung thánh đường]] ở Việt Nam.
*[[Kẽm Trống]], một thắng cảnh độc đáo tạo ra bởi một đoạn sông và 2 bên bờ thuộc ranh giới 2 tỉnh [[Hà Nam]] và [[Ninh Bình]].
*[[Núi Non Nước|Dục Thúy Sơn]] ở thành phố Ninh Bình là danh thắng từ thời Trần gắn với [[Trương Hán Siêu]] nằm ở ngã ba [[sông Vân]] đổ vào sông Đáy.
*[[Cồn Nổi]] là hòn đảo nằm ở cửa sông Đáy, thuộc [[khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng|khu dự trữ sinh quyển đồng bằng sông Hồng]].

==Sông Đáy trong văn học==
*[[Nguyễn Du]] có bài thơ [[chữ Hán|chữ Nho]], "Thanh Quyết giang vãn thiếu", tả cảnh chiều trên sông Thanh Quyết, đoạn hạ lưu sông Đáy<ref>Thảo Nguyên. ''Đọc và dịch thơ chữ Hán của Nguyễn Du''. Hà Nội: Hội Nhà Văn, 2007.</ref>.

{| 
|
:
:浮撟盡處出平田
:歷歷青山在眼前
:古徑樵歸明月擔
:潮門漁送夕陽船
:茫茫遠水三春樹
:落落人家兩岸煙
:極目鄉關在何處
:征鴻數點白雲邊
|
:
:''Phù kiều tận xứ xuất bình điền''
:''Lịch lịch thanh sơn tại nhãn tiền''
:''Cổ kính tiều quy minh nguyệt đảm''
:''Triều môn ngư tống tịch dương thuyền''
:''Mang mang viễn thủy tam xuân thụ''
:''Lạc lạc nhân gia lưỡng ngạn yên''
:''Cực mục hương quan tại hà xứ''
:''Chinh hồng sổ điểm bạch vân biên''
|
:"Chiều sông Đáy"
:Cầu nổi cuối thôn mở cánh đồng
:Núi xanh lớp lớp mắt ngay trông
:Nước lên ngư đẩy thuyền tàn nắng
:Lối cũ tiều về gánh sáng trăng
:Khói tỏa đôi bờ nhà lác đác
:Cây xuân mấy khóm nước mênh mông
:Cố nhìn quê quán nơi đâu nhỉ
:Trắng một màu mây, cánh cánh hồng
:(Thảo Nguyên dịch)
|}

*[[Kẽm Trống]] là một danh thắng nổi tiếng, thực chất là khoảng trống được tạo ra bởi hai bên là núi giữa là sông Đáy như lời của nữ sĩ Hồ Xuân Hương đã vịnh cảnh trong bài thơ Kẽm Trống:
::''Hai bên thì núi, giữa thì sông''
::''Có phải đây là Kẽm Trống không''

* Nhạc sĩ [[Lưu Hữu Phước]] có ca khúc nổi tiếng ''"Hát Giang Trường Hận"'' sau đổi tên là [[Hồn tử sĩ|Hồn Tử Sĩ,]] dùng trong nghi thức lễ tang chính thức của [[Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam|Việt Nam]] hiện nay. Trước [[1975|năm 1975]], bài hát này đã được cả hai miền sử dụng, nhà nước [[Việt Nam Dân chủ Cộng hòa]] sử dụng trong lễ tang cấp [[nhà nước]] và chính quyền [[Việt Nam Cộng hòa]] sử dụng trong nghi thức lễ tang [[quân đội]].
*[[Nhà thơ]] Lai Vu (1942-1990) trong bài "Dòng sông quê anh, dòng sông quê em" có câu:
::''Dòng sông Đáy quê em''
::''Sông trăng hay sông lụa''
::...
::''Sóng xanh như mắt trẻ''

*''Mùa hoa cải bên sông'' là tên một câu chuyện, một bộ phim, một bài hát nổi tiếng về dòng sông Đáy.

==Vấn đề môi sinh==
Kể từ năm 2003, sông Đáy cùng phụ lưu sông Nhuệ bị [[ô nhiễm môi trường|ô nhiễm]] nhiều vì nước thải không được khử biến khiến hai dòng sông này bị coi là "sông chết". Năm 2007 chính phủ Việt Nam cho xây công trình đầu mối sông Đáy đưa nước từ sông Hồng ở cống Hiệp Thuận qua hệ thống kênh dài 12&nbsp;km vào sông Đáy ở cống Cẩm Đình với kỳ vọng làm sống lại dòng sông Đáy và sẽ tạo thành một điểm du lịch trên sông trong tương lai.<ref name="rfa.org"/>

==Các cây cầu bắc qua sông Đáy==
* [[Cầu Phùng]] (nối 2 huyện [[Đan Phượng]] và [[Phúc Thọ]] của thành phố [[Hà Nội]])
* [[Cầu Yên Sở]] (huyện [[Hoài Đức]], thành phố [[Hà Nội]]), trên đường tỉnh 422
* Cầu Sông Đáy trên Đại lộ Thăng Long
* Cầu 72 trên đường tỉnh 423 (đường 72 cũ), giữa Vân Côn, Hoài Đức - Cộng Hòa, Quốc Oai
*Cầu Cù Sơn (Vân Côn, Hoài Đức) - cầu nhỏ (1 làn), đầu cầu phía hữu ngạn không có đường ôtô đi được
*Cầu Tân Phú (An Thượng, Hoài Đức - Tân Phú, Quốc Oai) - cầu nhỏ (1 làn) [[Cầu Mai Lĩnh]] (Hà Đông)
* Cầu Mai Lĩnh (Quốc lộ 6, Đồng Mai, Hà Đông, Hà Nội).
*Cầu Văn Phương nối làng Chuông với làng Vân La, Chương Mỹ
* Cụm cầu Hòa Viên, cầu Ba Thá sắt, cầu Ba Thá
* Cầu Mỹ Hòa (Nối 2 xã: Bột Xuyên, Mỹ Đức với Cao Thành ,Ứng Hòa)
*Cầu Phùng Xá (TT Vân Đình, Ứng Hòa - Phùng Xá, Mỹ Đức)
*[[Cầu Tế Tiêu]] (nối 2 huyện [[Ứng Hòa]] và [[Mỹ Đức]], thành phố [[Hà Nội]]).
* Cầu Đục Khê trên đường ĐT.425, địa phận thôn Đục Khê, Hương Sơn, Mỹ Đức, Hà Nội
* Cầu Khả Phong ở Kim Bảng, Hà Nam
* Cầu Cấm Sơn ở Kim Bảng, Hà Nam
* [[Cầu Quế]] (huyện [[Kim Bảng]], tỉnh [[Hà Nam]])
* [[Cầu Hồng Phú]] (thành phố [[Phủ Lý]], tỉnh Hà Nam)
* [[Cầu Châu Sơn]] (thành phố [[Phủ Lý]], tỉnh Hà Nam)
* Cầu Đọ Xá (thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam)
* Cầu Kiện Khê (thị trấn Kiện Khê, huyện Thanh Liêm, Hà Nam)
* Cầu Treo Nam Công, nối làng Nam Công và làng Tân Hưng, Thanh Tân, Thanh Liêm, Hà Nam
*Cầu Bồng Lạng (Thanh Nghị, Thanh Liêm, Hà Nam)
* [[Cầu Khuất]] (nối huyện [[Thanh Liêm]], tỉnh [[Hà Nam]] và huyện [[Gia Viễn]], tỉnh [[Ninh Bình]])
* [[Cầu Bến Mới]] trên tuyến quốc lộ 38B (nối huyện [[Ý Yên]], tỉnh [[Nam Định]] và [[Ninh Bình (thành phố)|thành phố Ninh Bình]], tỉnh [[Ninh Bình]])
* [[Cầu Non Nước]] trên tuyến quốc lộ 10 (nối huyện [[Ý Yên]], tỉnh [[Nam Định]] và [[Ninh Bình (thành phố)|thành phố Ninh Bình]], tỉnh [[Ninh Bình]])
* [[Cầu Ninh Bình]] trên tuyến đường sắt Bắc -  Nam (nối huyện [[Ý Yên]], tỉnh [[Nam Định]] và [[Ninh Bình (thành phố)|thành phố Ninh Bình]], tỉnh [[Ninh Bình]])
*[[Cầu Nam Bình]] trên tuyến cao tốc Bắc - Nam (nối huyện [[Ý Yên]], tỉnh [[Nam Định]] và [[Ninh Bình (thành phố)|thành phố Ninh Bình]], tỉnh [[Ninh Bình]])
* [[Cầu Tam Tòa]] trên tuyến [[Đường cao tốc Ninh Bình – Hải Phòng]] (nối huyện [[Ý Yên]], tỉnh [[Nam Định]] và [[Yên Khánh]], tỉnh [[Ninh Bình]])

== Hình ảnh ==
<center><gallery widths="180">
Tập tin:Cau non nuoc 2.JPG|[[Cầu Non Nước]] qua sông Đáy nối [[Nam Định]] - [[Ninh Bình]]
Tập tin:Suối Yến, chùa Hương.jpg|Suối Yến [[chùa Hương]]-1 Nhánh sông Đáy
Tập tin:Một góc TP.Phủ Lý bên sông Đáy.JPG|Sông Đáy đoạn chảy qua [[Phủ Lý]]
Tập tin:Châu thổ sông Hồng 4.jpg|Sinh cảnh bãi bồi cửa sông Đáy
Tập tin:Kemtrong.jpg|Danh thắng [[Kẽm Trống]] được tạo ra bởi sông Đáy
Tập tin:Ngọc Mỹ Nhân Mountain 2.jpg|[[Núi Ngọc Mỹ Nhân]] nhìn từ bên kia sông Đáy 
Tập tin:Sông Đáy, đoạn qua Thanh Hải, Thanh Liêm, Hà Nam.JPG|Sông Đáy đoạn qua Thanh Hải, Thanh Liêm, Hà Nam.
</gallery></center>

== Ghi chú ==
{{Danh sách ghi chú}}

==Tham khảo==
{{Tham khảo|25em}}

== Liên kết ngoài ==
{{Hệ thống sông Hồng}}

[[Thể loại:Hệ thống sông Hồng|Đáy]]
[[Thể loại:Sông tại Ninh Bình|Đáy]]
[[Thể loại:Sông tại Hà Nam|Đáy]]
[[Thể loại:Sông tại Nam Định|Đáy]]
[[Thể loại:Sông tại Hà Nội|Đáy]]
[[Thể loại:Vịnh Bắc Bộ]]
[[Thể loại:Sông Hồng]]
[[Thể loại:Sông của Việt Nam]]