Xem mã nguồn của Cuộc bạo loạn Jeltoqsan

{{infobox military conflict|conflict=Jeltoqsan'''<br />{{lang-kk|Желтоқсан көтерілісі}}|partof=[[Dissolution of the Soviet Union]]|image=|caption=|date=16–19 December 1986|place=[[Almaty|Alma-Ata]], [[Kazakh Soviet Socialist Republic|Kazakh SSR]], [[Soviet Union]]|coordinates=|map_type=|latitude=|longitude=|map_size=|map_caption=|map_label=|territory=|result=Protests suppressed; massacre of civilians|combatant1={{flagicon|Kazakh SSR}} Người biểu tình Kazakhstan|combatant2={{flagcountry|Soviet Union}}
* {{flagicon image|Red Army flag (Fictitious).svg}} [[OMON]]
* {{flagicon image|Emblema KGB.svg|border=no|size=21px}} [[KGB]]|commander1=No organized leadership|commander2={{flagicon|Soviet Union}} [[Mikhail Gorbachev]]<br />{{flagdeco|Kazakh SSR}} [[Gennady Kolbin]]|strength1=|strength2=|casualties1=|casualties2=|casualties3=168–200 civilians killed<br />More than 200 injured|notes=}}{{Eastern Bloc sidebar}}'''Jeltoqsan''' ({{lang-kk|Желтоқсан көтерілісі, Jeltoqsan kóterilisi}}) hay còn gọi là '''Zheltoksan''' hoặc '''tháng 12 năm 1986''' là những cuộc biểu tình diễn ra ở [[Alma-Ata]], [[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan]],Đáp lại việc [[Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô]] [[Mikhail Gorbachev]] sa thải [[Dinmukhamed Kunaev]],Bí thư của [[Đảng Cộng sản Kazakhstan]] và việc bổ nhiệm [[Gennady Kolbin]], một người ngoại quốc của [[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga]].<ref>{{chú thích web|url=https://thediplomat.com/2016/12/1986-kazakhstans-other-independence-anniversary/|title=1986: Kazakhstan's Other Independence Anniversary|last=Putz|first=Catherine|date=16 December 2016|publisher=The Diplomat|access-date=21 September 2021}}</ref><ref name="HIMETHNICITY3">"[http://countrystudies.us/kazakstan/6.htm Reform and Nationalist Conflict]", [[U.S. Library of Congress]]</ref> Một số nguồn nói rằng [[Kolbin]] là [[người Nga]].

Các sự kiện kéo dài từ ngày 16 đến ngày 19 tháng 12 năm 1986.Các cuộc biểu tình bắt đầu vào sáng ngày 17 tháng 12, khi một cuộc biểu tình của sinh viên thu hút hàng ngàn người tham gia khi họ hành quân qua Quảng trường Brezhnev (nay là Quảng trường Cộng hòa) qua tòa nhà Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản. Kết quả là, quân đội nội bộ và lực lượng [[OMON]] tiến vào thành phố, bạo lực nổ ra khắp thành phố.<ref name="HIMETHNICITY3"/><ref name="TROOPS">"[https://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FA0712F7395A0C728EDDAF0894D1484D81 Soviet Troops Enforce Kazakh City Curfew]", ''The New York Times''</ref><ref name="IMPOSED">"[https://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F50712FC3B5B0C7A8DDDAB0994DE484D81 Soviet Nationalities: Russians Rule, Others Fume]", ''The New York Times''.</ref><ref name="SEGREGATION">"[https://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F40713FF35540C728DDDA80894DF484D81 Origins of Kazakhstan Rioting Are Described]", ''The New York Times''.</ref><ref name="NATIONWIDE">[http://inform.kz/showarticle.php?lang=eng&id=147080 1986 "December events showed people’s striving for independence"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928020150/http://inform.kz/showarticle.php?lang=eng&id=147080 |date = ngày 28 tháng 9 năm 2007}} KAZINFORM</ref> Trong những ngày tiếp theo, các cuộc biểu tình lan truyền đến [[Shymkent]], [[Taldykorgan]], và [[Karaganda]]. Cuộc biểu tình góp phần gây ra [[sự tan rã của Liên Xô]] nói riêng và [[chủ nghĩa cộng sản]] nói chung sau này.

== Ước tính số người biểu tình ==
Ước tính số lượng người biểu tình khác nhau.
Các báo cáo ban đầu từ [[Moskva]] cho biết khoảng 200 người đã tham gia vào các cuộc bạo loạn. Các báo cáo sau đó từ các nhà chức trách Kazakhstan Xô viết ước tính rằng các cuộc bạo loạn đã thu hút 3.000 người.<ref>"Soviet Riots Worse Than First Reported", ''San Francisco Chronicle'', ngày 19 tháng 2 năm 1987. p. 22</ref>

Các ước tính khác có ít nhất 30.000 đến 40.000 người biểu tình, với 5.000 người bị bắt và bỏ tù, và một số thương vong không xác định. Lãnh đạo Jeltoqsan cho biết hơn 60.000 người Kazakhstan tham gia vào các cuộc biểu tình trên toàn quốc.

Ở [[Karagandy|Karaganda]], 54 sinh viên bị đuổi khỏi các trường đại học và năm sinh viên bị truy tố.
<!--
==Thiệt mạng ==
Theo chính phủ Kazakhstan Xô viết, có hai người chết trong các cuộc bạo động, bao gồm một nhân viên cảnh sát tình nguyện và một sinh viên. Cả hai đều đã chết vì thổi vào đầu. Khoảng 100 người khác đã bị giam giữ và một số người khác bị kết án trong các trại lao động.

Các nguồn trích dẫn của Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ tuyên bố rằng ít nhất 200 người đã chết hoặc bị triệu tập ngay sau đó. Một số tài khoản ước tính thương vong hơn 1.000.

Nhà văn Mukhtar Shakhanov tuyên bố rằng một sĩ quan KGB đã làm chứng rằng 168 người biểu tình đã bị giết. Các sự kiện của Jeltoqsan đã hình thành nền tảng cho các nền tảng chính của các đảng chính trị Azat và Alash và phong trào Jeltoqsan phát triển ở Kazakhstan độc lập.

Sinh viên Kazakh Kayrat Ryskulbekov và Lazat Asanova nằm trong số các nạn nhân.

== Tách khỏi Liên Xô ==
Trong cuộc trưng cầu dân ý tháng 3 năm 1991, dân số Kazakhstan đã bỏ phiếu để bảo vệ hệ thống Liên Xô. 89,2% dân số tham gia biểu quyết, trong đó 94,1% được bỏ phiếu ủng hộ.

Sau cuộc đảo chính bị hủy bỏ hồi tháng Tám, chính phủ Liên Xô ở Kazakhstan tuyên bố độc lập ngày 16 tháng 12 năm 1991 là nước cộng hòa cuối cùng tuyên bố độc lập. Liên Xô tan rã mười ngày sau đó.

Vào ngày 18 tháng 9 năm 2006, tượng đài Dawn of Liberty, dành riêng cho lễ kỷ niệm 20 năm ngày thành lập Jeltoqsan, được khai mạc với một buổi lễ trang nghiêm tại Almaty. Trong thế kỷ 21, Jeltoqsan đã được coi là biểu tượng của cuộc đấu tranh giành độc lập của Kazakhstan. Tượng đài có ba phần: hai cột hình phức tạp tượng trưng cho sự vi phạm và mâu thuẫn của quá khứ và tương lai, sự bùng nổ ý thức của quốc gia và sự sụp đổ của các ý thức hệ, và chiến thắng tự do và độc lập của nhà nước.

Dinmukhamed Kunaev qua đời năm 1993 ở tuổi 82. Một đại lộ và một viện ở Almaty được đặt tên theo ông, cũng như một đại lộ ở trung tâm thành phố Astana, được chỉ định là thủ đô vào năm 1997.
-->
== Tổn thất ==
Theo chính phủ [[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Kazakhstan]], đã có hai người thiệt mạng trong các cuộc bạo loạn, bao gồm một nhân viên [[cảnh sát tình nguyện]] và một sinh viên. Cả hai đều chết vì bị đánh vào đầu. Khoảng 100 người khác đã bị giam giữ và một số người khác bị kết án trong các trại lao động.<ref>''San Francisco Chronicle''. Retrieved March 27, 2010, from ProQuest Newsstand.</ref>

Hai sinh viên Kazakhstan [[Kayrat Ryskulbekov]] và [[Lazat Asanova]] là một trong các nạn nhân bị đánh .<ref name="HIMETHNICITY3"/><ref name="DEATHCOUNT_1">"[http://origin.foxnews.com/printer_friendly_wires/2006Dec16/0,4675,KazakhstanRememberingDecember,00.html Kazakhs remembering uprising of 1986] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110711022204/http://origin.foxnews.com/printer_friendly_wires/2006Dec16/0,4675,KazakhstanRememberingDecember,00.html|date=August 11, 2011}}", Associated Press, 2006</ref>

== Xem thêm ==

* [[Liên Xô tan rã]]
==Tham khảo==
{{tham khảo}}

[[Thể loại:Lịch sử Kazakhstan]]
[[Thể loại:Lịch sử Liên Xô]]
[[Thể loại:Liên Xô năm 1986]]
[[Thể loại:Bạo loạn sắc tộc]]