Мцхета-Мтианети
| ||
Ўлка | ||
---|---|---|
Маъмурий маркази | Мцхета | |
Йирик шаҳари | Мсхета (7940 к., 2014-йил) | |
Бошқа йирик шаҳарлари | Мцхета (7940 к., 2014-йил), Душети (6167 к.).[1] | |
Расмий тили | грузин тили | |
Аҳоли (2018) | 93 897 (10-ўрин) | |
Зичлиги | 14 киши./км² | |
Миллатлар таркиби |
грузинлар 94,5 % озарбайжонлар 2,4 % осетинлар 1,4 % | |
Динлар таркиби | православлар 96,07 %, мусулмонлар 2,43 % | |
Майдони | 6785 км², де-факто ҳудудларсиз — 5774 км² | |
Код ИСО 3166-2 | ГЕ-ММ | |
Расмий сайти | http://www.mtskheta-mtianeti.gov.ge | |
Харитада | ||
42°17′0″Н 44°45′0″Э / 42.28333°Н 44.75000°Э |
Мцхета-Мтианети [2] (баъзан Мцхета-Мтианети ; грузинча: მცხეთა-მთიანეთი мcхета-мтианети ; грузинча: მცხეთა-მთიანეთის მხარე мcхета-мтианетис мхаре) — Грузия марказидаги замонавий маъмурий ҳудуд. Маркази ва энг йирик шаҳри — Мцхета.
Ўлка Грузиянинг бир қанча тарихий ҳудудлари ҳудудларини эгаллайди: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Хевсурети, Пшавиа ва Ички Картлининг шарқий қисми. Минтақанинг бир қисми қисман тан олинган Жанубий Осетия Республикаси томонидан назорат қилинади.
Географияси
[edit | edit source]Ўлка географик жиҳатдан Катта Кавказ тизмаси [3] жойлашганлиги туфайли шимолий ва жанубий икки қисмга бўлинган. Улар Крестовий довони орқали боғланган. Кавказ тизмасининг шимолий ёнбағрида Казбеги муниципалитетининг кўп қисми ва Душети муниципалитетининг кичик қисми жойлашган.
Тарихи
[edit | edit source]1801-йилда Россияга қўшилиш вақтида Мцхета-Мтианети ҳудуди Картли-Кахети қироллиги таркибига кирди.
1840-йилда бу ҳудуд Грузия-Имерети губернияси таркибига кирди ва 1846-йилда бу губерния тарқатиб юборилгач, Кутаиси губернияси таркибига кирди. Кейин ўлканинг Гори, Тушино-Пшаво-Хевсур ҳудудларининг қисмлари Гори ва Тифлис уэздларига тўғри келди. Кейинчалик округ чегаралари ўзгарди.
Маъмурий бўлиниши
[edit | edit source]Мцхета-Мтианети таркибига 4 та муниципалитет киради (2006-йилгача — туманлар). 2016-йилдан 2018-йилгача Мцхета шаҳри муниципалитет мақомига тенглаштирилди (шаҳар аввал ўлкага бўйсунувчи шаҳар эди).
Муниципалитет | майдони, км² |
2002-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра[4] | 2014-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра[5] | 2018-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра[6] | маркази |
---|---|---|---|---|---|
Душети | 2982 | 33 636 | 25 659 | 26 128 | Душети ш. |
Казбег | 1082 | 5 261 | 3 795 | 3 818 | Степанцминда ш. |
Мцхети | 806 | 64 829 | 55 651 | 53 944 | Мсхета ш. |
Тианети | 906 | 14 014 | 9 468 | 10 007 | Тианети ш. т. пос. |
умумий | 5776 | 117 740 | 94 573 | 93 897 | Мсхета ш. |
Ахалгори муниципалитети — Жанубий Осетиянинг Ленингор туманига тўғри келади ва бу ҳудуд қисман тан олинган давлат кучлари, шу жумладан Ахалгори (Ленингори) қишлоғи томонидан тўлиқ назорат қилинади.
Шаҳарлар : Мцхета (7940 киши, 2014-йил аҳолини рўйхатга олиш бўйича), Душети (6167 киши).
Шаҳар типидаги аҳоли пунктлари : Тианети (2479 киши, 2014-йил аҳолини рўйхатга олиш), Жинвали (1828 киши), Степанцминда (1326 киши), Пасанаури (1148 киши), Сиони (371 киши).
Минтақанинг миллий таркиби
Аҳоли сони | % | |
---|---|---|
Жами | 94 573 | 100.00% |
грузинлар | 89 343 | 94.47% |
озарбайжонлар | 2316 | 2.45% |
осетинлар | 1327 | 1.40% |
оссурияликлар | 709 | 0,75% |
арманлар | 291 | 0,31% |
руслар | 252 | 0,27% |
украинлар | 80 | 0,08% |
езидийлар | 61 | 0,06% |
юнонлар | 55 | 0,06% |
бошқа | 139 | 0,15% |
Аҳолиси
[edit | edit source]2018-йил 1-январ ҳолатига ўлка аҳолиси 93 897 кишини ташкил этди [7], 2014-йил 1-январ ҳолатига кўра — 108 800 киши истиқомат қилади (Ахалгори тумани (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани) бундан мустасно).
2014-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра вилоят ўлка 94573 кишини ташкил этди [8].
2002-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра, минтақанинг Грузия томони назорати остидаги қисмининг аҳолиси 125 443 кишини (мамлакат аҳолисининг 2,9%), шу жумладан Ахалгори туманининг бир қисмини (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани); усиз — 117 740 кишини ташкил этади. 2008-йил 1-январ ҳолатига 118,1 минг киши[9] (Ахалгори туманисиз (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани)) — 97,6 минг киши [10][11]. 2009 -йил 1-январ ҳолатига (Ахалгори туманидан ташқари (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани) — 97,6 минг киши)[12].
Мцхета-Мтианети аҳолисининг аксарияти грузинлар бўлиб, улар бир нечта этнографик гуруҳлардан иборат. Минтақанинг жанубида картлилар, жануби-шарқида кахетияликлар, ўрта қисмида пшавлар, тоғли ҳудудларда — мохевлар ва хевсурлар яшайди.
Кичик озарбайжон диаспораси Мцхета муниципалитетида жойлашган (2311 киши ёки 4,15%). Мцхетада (686 киши ёки 1,2%), Тбилиси ва Душети муниципалитетига туташ ҳудудларда (609 киши ёки 2,4%) осетин диаспоралари ҳам бор.
2008-йил августигача Ахалгори тумани аҳолисининг каттароқ қисми (2008-йил августигача Грузия томонидан назорат қилинган) грузинлар (картлилар) эди (84,6% ёки 6520 киши), кичикроқ қисми эса — осетинларни ташкил этади (14,4% ёки 1110 киши).
Мцхета-Мтианети вилояти ва унинг муниципалитетларининг этник таркиби (2014) [13]
Муниципалитет | умумий | грузинар | % | озарбайжонлар | % | осетинлар | % | ассурийлар | % | арманлар | % | арманлар | % | украинлар | % | язидийлар | % | греклар | % | бошқалар | % |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ўлка Ахалгори туманисиз | 94 573 | 89 343 | 94,47% | 2316 | 2,45% | 1327 | 1,40% | 709 | 0,75% | 291 | 0,31% | 252 | 0,27% | 80 | 0,08% | 61 | 0,06% | 55 | 0,06% | 139 | 0,15% |
Душети | 25 659 | 24 946 | 97,22% | 3 | 0,01% | 609 | 2,37% | 1 | 0,00% | 18 | 0,07% | 39 | 0,15% | 17 | 0,06% | 0 | 0,00% | 10 | 0,04% | 16 | 0,06% |
Тианети | 9468 | 9409 | 99,38% | 1 | 0,01% | 19 | 0,20% | 0 | 0,00% | 8 | 0,08% | 14 | 0,15% | 6 | 0,06% | 1 | 0,01% | 8 | 0,08% | 2 | 0,02% |
Мцхети | 55 651 | 51 222 | 92,04% | 2311 | 4,15% | 686 | 1,23% | 708 | 1,27% | 262 | 0,47% | 192 | 0,35% | 56 | 0,10% | 60 | 0,11% | 37 | 0,07% | 117 | 0,21% |
Казбег | 3795 | 3766 | 99,24% | 1 | 0,03% | 13 | 0,34% | 0 | 0,00% | 3 | 0,08% | 7 | 0,18% | 1 | 0,03% | 0 | 0,00% | 0 | 0,00% | 4 | 0,11% |
Галерея
[edit | edit source]-
Аргун водийси.
-
Багинети тоғидан Мцхета ва Светицховели ибодатхонасининг кўриниши
-
Мухрон водийсидаги Ксани қал’аси
-
Гудаури маҳалласи, Гуда дараси
-
„Натахтар“и пиво заводи
-
Шатили
Манбалар
[edit | edit source]- ↑ „Мцкҳета-Мтианети“. 2007-йил 29-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2008-йил 5-октябр.
- ↑ „Грузия“, Энциклопедия Кольера. Открытое общество, 2000.
- ↑ При проведении граници Европа-Азия по Кавказскому хребту, территория муниципалитета может частично относиця к Европе; при проведении граници Европа-Азия по Кумо-Маничской впадине, эти земли, как и вес Кавказ, располагаюця в Азии.
- ↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года (Wайбаcк Мачине сайтида 2012-08-03 санасида архивланган)(ингл.)
- ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 Генерал Популатион Cенсус Маин Ресулц Генерал Информатион)“. 2014 ГЕНЕРАЛ ПОПУЛАТИОН CЕНСУС РЕСУЛТС (эн) (деадлинк). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 28-апрел.
- ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (эн) (деадлинк). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-йил 23-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 29-октябр.
- ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-йил 23-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 29-октябр.
- ↑ „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 Генерал Популатион Cенсус Маин Ресулц Генерал Информатион)“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 28-апрел.
- ↑ „Оценка населения Грузии на 2003—2008 гг. по районам по данным Департамента статистики Министерства экономического развития Грузии (англ.)“.
- ↑ „Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии“ (эн). 2009-йил 13-ноябрда асл нусхадан архивланган.
- ↑ Без Ахалгорского раёна (Ленингорского раёна Южной Осетии) — 97,6 тис. чел. (2009 г.)
- ↑ „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-йил 23-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 29-октябр.
- ↑ „Национальный состав по краям Грузии (Тотал популатион бй регионс анд этҳниcитй)“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 28-апрел.
Ҳаволалар
[edit | edit source]Викиомборда Мцхета-Мтианети ҳақида туркум мавжуд |