Jump to content

Мцхета-Мтианети

Координаталари: 42°17′0″Н 44°45′0″Э / 42.28333°Н 44.75000°Э / 42.28333; 44.75000
From Vikipediya
Мцхета-Мтианети
грузинча: მცხეთა-მთიანეთი



Ўлка
Маъмурий маркази Мцхета
Йирик шаҳари Мсхета (7940 к., 2014-йил)
Бошқа йирик шаҳарлари Мцхета (7940 к., 2014-йил), Душети (6167 к.).[1]
Расмий тили грузин тили
Аҳоли (2018) 93 897 (10-ўрин)
Зичлиги 14 киши./км²
Миллатлар таркиби грузинлар 94,5 %
озарбайжонлар 2,4 %
осетинлар 1,4 %
Динлар таркиби православлар 96,07 %, мусулмонлар 2,43 %
Майдони 6785 км², де-факто ҳудудларсиз — 5774 км²
Код ИСО 3166-2 ГЕ-ММ
Расмий сайти http://www.mtskheta-mtianeti.gov.ge
Харитада
Мцхета-Мтианети харитада
42°17′0″Н 44°45′0″Э / 42.28333°Н 44.75000°Э / 42.28333; 44.75000

Мцхета-Мтианети [2] (баъзан Мцхета-Мтианети ; грузинча: მცხეთა-მთიანეთი мcхета-мтианети ; грузинча: მცხეთა-მთიანეთის მხარე мcхета-мтианетис мхаре) — Грузия марказидаги замонавий маъмурий ҳудуд. Маркази ва энг йирик шаҳри — Мцхета.

Ўлка Грузиянинг бир қанча тарихий ҳудудлари ҳудудларини эгаллайди: Эрцо-Тианети, Мтиулети, Хеви, Хевсурети, Пшавиа ва Ички Картлининг шарқий қисми. Минтақанинг бир қисми қисман тан олинган Жанубий Осетия Республикаси томонидан назорат қилинади.

Географияси

[edit | edit source]

Ўлка географик жиҳатдан Катта Кавказ тизмаси [3] жойлашганлиги туфайли шимолий ва жанубий икки қисмга бўлинган. Улар Крестовий довони орқали боғланган. Кавказ тизмасининг шимолий ёнбағрида Казбеги муниципалитетининг кўп қисми ва Душети муниципалитетининг кичик қисми жойлашган.

Тарихи

[edit | edit source]

1801-йилда Россияга қўшилиш вақтида Мцхета-Мтианети ҳудуди Картли-Кахети қироллиги таркибига кирди.

1840-йилда бу ҳудуд Грузия-Имерети губернияси таркибига кирди ва 1846-йилда бу губерния тарқатиб юборилгач, Кутаиси губернияси таркибига кирди. Кейин ўлканинг Гори, Тушино-Пшаво-Хевсур ҳудудларининг қисмлари Гори ва Тифлис уэздларига тўғри келди. Кейинчалик округ чегаралари ўзгарди.

Маъмурий бўлиниши

[edit | edit source]

Мцхета-Мтианети таркибига 4 та муниципалитет киради (2006-йилгача — туманлар). 2016-йилдан 2018-йилгача Мцхета шаҳри муниципалитет мақомига тенглаштирилди (шаҳар аввал ўлкага бўйсунувчи шаҳар эди).

Муниципалитет майдони,
км²
2002-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра[4] 2014-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра[5] 2018-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра[6] маркази
Душети 2982 33 636 25 659 26 128 Душети ш.
Казбег 1082 5 261 3 795 3 818 Степанцминда ш.
Мцхети 806 64 829 55 651 53 944 Мсхета ш.
Тианети 906 14 014 9 468 10 007 Тианети ш. т. пос.
умумий 5776 117 740 94 573 93 897 Мсхета ш.

Ахалгори муниципалитети — Жанубий Осетиянинг Ленингор туманига тўғри келади ва бу ҳудуд қисман тан олинган давлат кучлари, шу жумладан Ахалгори (Ленингори) қишлоғи томонидан тўлиқ назорат қилинади.

Шаҳарлар : Мцхета (7940 киши, 2014-йил аҳолини рўйхатга олиш бўйича), Душети (6167 киши).

Шаҳар типидаги аҳоли пунктлари : Тианети (2479 киши, 2014-йил аҳолини рўйхатга олиш), Жинвали (1828 киши), Степанцминда (1326 киши), Пасанаури (1148 киши), Сиони (371 киши).

Минтақанинг миллий таркиби

Аҳоли сони %
Жами 94 573 100.00%
грузинлар 89 343 94.47%
озарбайжонлар 2316 2.45%
осетинлар 1327 1.40%
оссурияликлар 709 0,75%
арманлар 291 0,31%
руслар 252 0,27%
украинлар 80 0,08%
езидийлар 61 0,06%
юнонлар 55 0,06%
бошқа 139 0,15%

Аҳолиси

[edit | edit source]

2018-йил 1-январ ҳолатига ўлка аҳолиси 93 897 кишини ташкил этди [7], 2014-йил 1-январ ҳолатига кўра — 108 800 киши истиқомат қилади (Ахалгори тумани (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани) бундан мустасно).

2014-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра вилоят ўлка 94573 кишини ташкил этди [8].

2002-йилги аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра, минтақанинг Грузия томони назорати остидаги қисмининг аҳолиси 125 443 кишини (мамлакат аҳолисининг 2,9%), шу жумладан Ахалгори туманининг бир қисмини (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани); усиз — 117 740 кишини ташкил этади. 2008-йил 1-январ ҳолатига 118,1 минг киши[9] (Ахалгори туманисиз (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани)) — 97,6 минг киши [10][11]. 2009 -йил 1-январ ҳолатига (Ахалгори туманидан ташқари (Жанубий Осетиянинг Ленингор тумани) — 97,6 минг киши)[12].

Мцхета-Мтианети аҳолисининг аксарияти грузинлар бўлиб, улар бир нечта этнографик гуруҳлардан иборат. Минтақанинг жанубида картлилар, жануби-шарқида кахетияликлар, ўрта қисмида пшавлар, тоғли ҳудудларда — мохевлар ва хевсурлар яшайди.

Кичик озарбайжон диаспораси Мцхета муниципалитетида жойлашган (2311 киши ёки 4,15%). Мцхетада (686 киши ёки 1,2%), Тбилиси ва Душети муниципалитетига туташ ҳудудларда (609 киши ёки 2,4%) осетин диаспоралари ҳам бор.

2008-йил августигача Ахалгори тумани аҳолисининг каттароқ қисми (2008-йил августигача Грузия томонидан назорат қилинган) грузинлар (картлилар) эди (84,6% ёки 6520 киши), кичикроқ қисми эса — осетинларни ташкил этади (14,4% ёки 1110 киши).

Мцхета-Мтианети вилояти ва унинг муниципалитетларининг этник таркиби (2014) [13]

Муниципалитет умумий грузинар % озарбайжонлар % осетинлар % ассурийлар % арманлар % арманлар % украинлар % язидийлар % греклар % бошқалар %
ўлка Ахалгори туманисиз 94 573 89 343 94,47% 2316 2,45% 1327 1,40% 709 0,75% 291 0,31% 252 0,27% 80 0,08% 61 0,06% 55 0,06% 139 0,15%
Душети 25 659 24 946 97,22% 3 0,01% 609 2,37% 1 0,00% 18 0,07% 39 0,15% 17 0,06% 0 0,00% 10 0,04% 16 0,06%
Тианети 9468 9409 99,38% 1 0,01% 19 0,20% 0 0,00% 8 0,08% 14 0,15% 6 0,06% 1 0,01% 8 0,08% 2 0,02%
Мцхети 55 651 51 222 92,04% 2311 4,15% 686 1,23% 708 1,27% 262 0,47% 192 0,35% 56 0,10% 60 0,11% 37 0,07% 117 0,21%
Казбег 3795 3766 99,24% 1 0,03% 13 0,34% 0 0,00% 3 0,08% 7 0,18% 1 0,03% 0 0,00% 0 0,00% 4 0,11%

Галерея

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. „Мцкҳета-Мтианети“. 2007-йил 29-сентябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2008-йил 5-октябр.
  2. „Грузия“, Энциклопедия Кольера. Открытое общество, 2000. 
  3. При проведении граници Европа-Азия по Кавказскому хребту, территория муниципалитета может частично относиця к Европе; при проведении граници Европа-Азия по Кумо-Маничской впадине, эти земли, как и вес Кавказ, располагаюця в Азии.
  4. Этнический состав Грузии по переписи 2002 года (Wайбаcк Мачине сайтида 2012-08-03 санасида архивланган)(ингл.)
  5. „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 Генерал Популатион Cенсус Маин Ресулц Генерал Информатион)“. 2014 ГЕНЕРАЛ ПОПУЛАТИОН CЕНСУС РЕСУЛТС (эн) (деадлинк). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 28-апрел.
  6. „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (эн) (деадлинк). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-йил 23-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 29-октябр.
  7. „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-йил 23-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 29-октябр.
  8. „Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 Генерал Популатион Cенсус Маин Ресулц Генерал Информатион)“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 28-апрел.
  9. „Оценка населения Грузии на 2003—2008 гг. по районам по данным Департамента статистики Министерства экономического развития Грузии (англ.)“.
  10. „Оценка населения Грузии на 2000—2009 гг. по районам по данным Департамента статистики Грузии“ (эн). 2009-йил 13-ноябрда асл нусхадан архивланган.
  11. Без Ахалгорского раёна (Ленингорского раёна Южной Осетии) — 97,6 тис. чел. (2009 г.)
  12. „Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг.“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2018-йил 23-июлда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2018-йил 29-октябр.
  13. „Национальный состав по краям Грузии (Тотал популатион бй регионс анд этҳниcитй)“ (эн). Национальная статистическая служба Грузии. 2016-йил 8-августда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2016-йил 28-апрел.

Ҳаволалар

[edit | edit source]